De Gasthuismolen - I was een houten korenwindmolen aan de zuidzijde van de Meir ("Mere"), aan de Vierwinden, achter het gasthuis van Sint-Elisabeth. In de 13de eeuw, de periode van de molenschenking, lag de "Meire" buiten de toenmalige stadswallen, met de "Meirbrug" als doorgang. De heuvel aan de Meire (8 m) was even hoog als de Stuivenberg en dus uitstekend gelegen om een molen op te plaatsen. Pas later, als de Spaanse vestingen gebouwd worden, zal de Meir haar gunstige molenligging verliezen, en een nieuw molenterrein ontstaat: het St. Willibrordusveld met de Stuivenberg als hoogste punt.

Aanvankelijk was het Antwerps gasthuis gelegen bij de O.L.Vrouwekerk en heette het O.L.Vrouwgasthuis. Toen het gasthuis in 1238 zijn definitieve vestiging kreeg aan de huidige Lange Gasthuisstraat, werd het bij de inwijding op 28 oktober van datzelfde jaar St. Elisabethgasthuis herdoopt, ter ere van de H. Elisabeth van Hongarije.

De molen werd voor het eerst vermeld rond 1272, in de testamentenverzameling van het O.L.Vrouwarchief: "Ista sunt bona que reliquit Henricus Nosen, quondam decanus ... in Antwerpia terram in qua situm est molendinum hospitalis ..."

Op 5 oktober 1284 schonk Wouter van Duffel, de helft van de windmolen op het Antwerps veld aan het gasthuis Wouter was eerst pastoor van Duffel (vandaar zijnnaam, want zijn vader noemde Engelbert van Vorselaar), dan deken vanhet St. Gummaruskapittel te Lier in 1263, en kanunnik vanhet O.L.Vrouw-kapittel te Antwerpen in 1273. In 1262 trad hij voor het eerst op als provisor van het St. Elisabeth-hospitaal.

De oorkonde over deze overdracht berust bij het OCMW van Antwerpen. Dr. Van den Nieuwenhuizen geeft de tekst weer in zijn oorkondenboek van het hospitaal: "Universis presentes litteras visuris, Walterus de Duffle, cononicus Antwerpiensis, quondam ecclesie Lyrensis, salutem in Domino. Universitati vestre notum facio, quod ego dedi et contuli, do et confero in puram elemosinam hospitali Antwerpiensi medietatem molendini mei ad ventum, stantis in Campo Antwerpiensis, me contingentem, quod quidem molendinum habeo commune cum dicto hospitali, et construxti in expensis emmunibus cum eodem,..."

Voor 1395 bouwde het Sint-Elisabethgasthuis een windmolen op Haringrode. Vermoedelijk werd de molen aan de Meir naar Haringrode overgebracht.

Verder: zie Antwerpen - Gasthuismolen - III

Hugo LAMBRECHTS-AUGUSTIJNS

Georges Kockelberg, "Historische molenvermeldingen in en om Antwerpen. Een blik op de 1000-jarige geschiedenis der Antwerpse molens", Antwerpen, 1986.
Herman Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, 1983.