De Rozebeke(berg)molen of Oude Molen was een houten korenwindmolen (later ook een oliemolen) op de noordzijde van de Poelkapellestraat (voorheen Iepersteenweg), op het huidige huisnummer 27, tegenover de Haringstraat, op de Goudberg (in de volksmond Zeugeberg). op 800 meter ten zuidwesten van de kerk van Westrozebeke.

Deze staakmolen was aanvankelijk een tweezolder-staakmolen om graan te malen. De molenkast werd voor 1830 op een conische stenen onderbouw of torenkot geplaatst, zodat een dubbele functie ontstond: graanmolen (in de molenkast) en oliemolen (in het torenkot).

Het was de oudste windmolen van Westrozebeke en banmolen van de heerlijkheid "thof te Roosebeke". Volgens een oude overlevering (voor het eerst genoteerd rond 1850) werd de molen vernield tijdens de beroemde slag van Westrozebeke in 1382 en daarna herbouwd. De oudste archiefbron waarin we het bestaan ervan terugvinden dateert van ca. 1540: "ten dezen voornoemde leene (thof te Roosebeke) behoort ... een windtmuelne...".

Vanwege zijn hoge ligging zien we de molen prominent op vele kaarten afgebeeld:
- Antonius Sanderus, "Flandira Illustrata" (1641), kaart van de kasselrij Ieper: "Rosebekes Moelen"
- Nicolaes Visscher, "Flandriae Comitatus Pars Media Comprehendens Castellaniam Yprensem, Cortracensem, Aldenardsem", Amsterdam, Petrus Schenk Junior, (tussen 1715 en 1730): "Roosbeeke Molen"
- Reinier & Josua Otten, "Comitatus Flandriae Universe in Ditiones Peculiares Distinctae Tabula Nova & Accuratissima", Amsterdam, R & I. Otten, (tussen 1725 en 1750).
- Fricxkaart (1712).
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen op teerlingen.
- de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met een rond teken (het grondoppervlak van het torenkot)
- de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "M(oul)in à huile"
- de kadasterkaart van P.C. Popp (ca. 1860).
- de "Carte de Guerre" (1877) als "Den Ouden Molen"

Op de "Carte de Guerre" van 1877 staat hij aangeduid als "Den Ouden Molen".

De eigenaars van deze molen waren de opeenvolgende heren van de heerlijkheid "'t Hof te Rozebeke", waarvan er velen ook heer waren van Staden en het kasteel van Staden bewoonden: de families de Lichtervelde, van Noyelles en de Carnin-Staden.

Eigenaars sinds 1830
- 1834, eigenaar: Sonneville Charles, molenaar te Westrozebeke
- 06.10.1840, verkoop: Dedie-Deconinck Joannes Franciscus, landbouwer te Wijtschate (notaris Vandermeersch)
- later, erfenis: Dedie Joannes Franciscus, molenaar te Westrozebeke (overlijden van vrouw Deconinck)
- 11.05.1870, verkoop: De Jonckheere-Ghesquière Petrus Ludovicus "Louis", bakker te Staden (notaris Verlez).
* Petrus Ludovicus "Louis" De Jonckheere was gehuwd met Theresia Ghekiere, zoon van Pieter Jacobus De Jonckheere en Barbara Cecilia Bogaert, eigenaars-molenaars van de Keiaardmolen in Staden. Hij overleed te Ieper op 27 april 1907 als rentenier.
- 27.04.1907, erfenis: de weduwe Theresia Ghekiere en de kinderen (overlijden van Petrus Ludovicus "Louis" De Jonckheere)
- 15.06.1912, verkoop: a) De Jonckheere Marie Clémence Hermine ("Marie"), zonder beroep te Ieper, b) De Jonckheere Maria Emma Victorina ("Emma"), c) De Jonckheere Germaine Julia ("Germaine", kloosternaam sinds 1897 "Dame Marie Ursule"), d) De Jonckheere Félicie Marie ("Félicie"), e) De Jonckheere Hermine Anna Alix ("Alix") en f) De Jonckheere Jérôme Marie Victor ("Jérôme")(notaris Dhuvettere).
* Opmerkingen:
  - Met "verkoop" wordt hier de afstand van het bezit van de molen door de weduwe Theresia Ghekiere van Ludovicus "Louis" De Jonckheere aan haar kinderen bedoeld.
  - In deze rij ontbreekt dochter Marie Elise De Jonckheere.
  - Jérôme Marie Victor De Jonckheere was veearts en veeartsernijkundig inspecteur voor de provincie West-Vlaanderen. Hij gaf het verhuurcontract van rond 1900 over aan de familie Delva.

Petrus Ludovicus "Louis" De Jonckheere kreeg in 1902 de toestemming van de Bestendige Deputatie van de provincie West-Vlaanderen tot de plaatsing van een dieselmotor, vervaardigd in de "Ateliers de Bruxelles" van het type ‘Nagel’ met een vermogen van 12 pk.

De molen werd door Duitse soldaten op 20 oktober 1914 in brand gestoken. Het torenkot werd in 1917 vernield. Van dat torenkot zijn twee afbeeldingen bekend: een pentekening van de Duitse kunstenaar W. Egler van rond 1916 en een Duitse oorlogsfoto uit 1917, met twee Duitse militairen. Blijkens de aantekening op de keerzijde, onder "den olden moolen bei Westroosebeke", was één van hen majoor von Winterfeld.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Provinciaal Archief Brugge, 3de afdeling, Hinderlijke bedrijven, A3-GB/1997-27-q (plaatsing dieselmotor 1902).

Uitgegeven bronnen
- Antonius Sanderus, "Flandria Illustrata", 1641 (kaart van de kasselrij Ieper)Antonius Sanderus, "Flandria Illustrata", 1641 (kaart van de kasselrij Ieper)
- Nicolaes Visscher, "Flandriae Comitatus Pars Media Comprehendens Castellaniam Yprensem, Cortracensem, Aldenardsem", Amsterdam, Petrus Schenk Junior, (tussen 1715 en 1730)
- Reinier & Josua Otten, "Comitatus Flandriae Universe in Ditiones Peculiares Distinctae Tabula Nova & Accuratissima", Amsterdam, R & I. Otten, (tussen 1725 en 1750)
- Frickxkaart (1712)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)

Werken
Karel De Flou, "Toponymisch Woordenboek van Westelijk Vlaanderen (...).
Herman Holemans, "West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten V-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2005, p. 56.
Jozef Maes, "De molens van Westrozebeke in 1914", De Belgische Molenaar, 22.04.1969.
(Jozef Maes), "Molens, eertijds in en om Westrozebeke, Het Wekelijks Nieuws, 10.10.1975.
"De Roosebekemolen te Westrozebeke", Mandeldal, ca. 1975.

Mailberichten
X. Les., Beauvechain, 31.12.2015.
Vincent Vanbiervliet, 31.10.2016, 01.11.2016.