Molenzorg

Mariekerke (Bornem), Antwerpen


Prentkaart ed. L. Van der Borght-Wittock, Sint-Amands - Puurs. Verzameling Ons Molenheem
Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Witte Molen
Stenen Molen

Ligging
Droogveldstraat
2880 Mariekerke (Bornem)

westzijde
nabij Bolleshof
tegen de Scheldedijk
kadasterperceel A102


toon op kaart
Type
Stenen bergmolen
Functie
Oliemolen, runmolen, korenmolen
Gebouwd
tussen 1805 en 1817
Verdwenen
1908, onttakeld / ca. 1920, sloop romp / 1928, afgraven belt
Beschrijving / geschiedenis

De Witte Molen was een stenen olie- en korenwindmolen, type bergmoeln, op de Scheldedijk aan de westzijde van de Droogveldstraat,nabij Bolleshof.

Deze molen werd tussen 1805 en 1817 opgericht door François Schouppe.
Dominicus Ignatius Schouppe verkocht op 8 juni 1827 in naam van Franciscus Leopoldus Van de Voorde, gemeenteontvanger te Hamme en  ten overstaan van notaris Anthonius Vertongen verschillende plekken grond te Sint-Amands en Mariekerke, waaronder de helft van de stenen oliewindmolen te Mariekerke aan Joannes Franciscus Schouppe. 
Op 29 augustus 1828 werd door notaris Vertongen de andere helft van de stenen oliewindmolen met erf, staande en draaiende te Mariekerke met 18 roeden land definitief toegewezen aan Franciscus Leopoldus Vande Vorode, olieslager wonende te Hamme, door Peeter Claessens, koopman te Antwerpen, Joanna Engels, Jan-Baptiste Dansaert, Josephus Claessens, Joannes Franciscus Loos, Felix Claessens en Peeter Engels.

We zien hem aangeduid op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1842), op de topografische kaart van Vandermaelen (1854) als "M(oul)in de Pierre" en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860) als "Stene Molen".

In 1834 was de stenen oliewindmolen in eigendom van olieslager Frans Leopold Van de Voorde. Hetzelfde jaar kwam hij door verkoop in bezit van Jacob De Mesmaecker, olieslager te Bornem. De Stenen Molen was in 1858 nog steeds eigendom van deze olieslager. In 1870 was de molen in eigendom van de kinderen De Mesmaecker.
Op 14 juni 1874 stelde notaris Verbelen te Mariekerke een stenen molen openbaar te koop, die stond op het "Droogveld" aan de Schelde. Het ging om een sterke, steenen wind-, olie- enn schorsmolen met aanliggend erf te samen groot 20 a 95 ca. De openbare verkoop zou ingesteld worden op 13 juli 1874 en de tweede zitdag zou plaatsvinden op 20 juli om 15 uur 40 "bij het aankomen van de spoortrein" in de herberg "den Nieuwen Wereld" bij Florimond Peeters te Bornem aan het station.

De molen werd niet verkocht en bleef in handen van Herniette Petronille De Mesmaecker. Zij huwde in 1880 met Theodoor August Simon, drogist te Bornem. Deze was samen met zijn zoon eigenaar van de molen op 15 juli 1899 bij het overlijden van Henrieette de Mesmaecker.

De oliemolen was uitgerust met een koppel pletstenen (kollergang), twee slagbanken, twee fornuizen en een stampbank met vier stampers. Dat was heel wat beter dan in de nabijgelegen houten Koutermolen: die had geen kollergang en had slechts één slagbank. De Witte Molen werd in 1865 omgevormd in een korenmolen, maar de pletstenen werden verder gebruikt om lijnkoeken te malen voor veevoeder.

Kadasterbeschrijvingen:
- ca. 1817: "il y a deux moulins à huile, ils sont occupés par les propriétaires. Ces deux moulins ne sont pas de même importance, l'un est bâti en briques et referme des bâtiments assez étendus; le deuxième est construit en bois et n'offre pas les mêmes commodités; d'après ces motifs il en sera formé deux classes. Leurs évaluations ont été fixées par analogie avec les moulins existants dans les communes cadastrées. Le première classe recevra l'évaluation brute de f. 450 et nette, tiers déduit, de f. 300. La deuxième classe recevra l'évaluation brute de f. 300 et nette, tiers déduit, de f. 200."
- 1832: "in steenen gebouw, hebbende een paar steenen, twee slagbanken, twee forneizen, een stampbank met vier stampers, alles in goeden staat".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van de Voorde Franciscus Leopold, olieslager te Hamme
- 13.05.1840, verkoop: De Mesmaecker Jacobus, olieslager te Bornem (notaris Frix)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van Jacobus De Mesmaecker)
- 19.05.1870, deling: a) De Mesmaecker Jeanne, b) De Mesmaecker Jean Henri, olieslager te Bornem en c) De Mesmaecker Henriette Petronille (notaris Verbelen)
- 30.08.1873, deling: De Mesmaecker Henriette Petronille, zonder beroep te Bornem (notaris Verbelen)
- 1880, huwelijk: Simon-De Mesmaecker Theodoor August, olieslager te Bornem
- 15.07.1899, erfenis: en kind  Simon Jean Pierre Alberic, zonder beroep te Bornem (overlijden van vrouw De Mesmaecker)
- 26.11.1901, erfenis: Simon Theodoor August Eugène, nijveraar te Bornem (overlijden van Theodoor Simon)

De stenen oliewindmolen, schilderachtig gelegen op de Scheldedijk, werd in 1908 gesloopt. De molenberg waarop de molen stond werd in 1928 afgegraven om de dijkbreuk in de Scheldedijk te Moerzeke-Kastel te dichten.

In april 1965 legde Petrus van den Eede (°1921) een unieke mondelinge getuigenis af over de Witte Molen: "Hier maalde men lijnkoeken die men kreeg van de burgemeester van Moerzeke. De olie echter was er reeds uit. Gemalen lijnkoeken dienden als voeder voor de dieren. Werd afgebroken na de Eerste Wereldoorlog, nadat hij reeds geruime tijd zonder wieken en kop stond. Hij werd aanzien als één van de grootste uit de omtrek: hij had een trap van 48 speten.
De stenen waarop men de lijnkoeken maalde noemde men "lopers" (Nonkel Hendrik, was nog familie van de eigenaars). Rond 1929 of 1930 werd de "berm" waarop hij stond geslecht, het zand werd in zakken gedaan en naar Kastel gebracht door de genietropeen waar een dijkbres moest gedicht worden.
De bewoners van rond de molen weden "de mannen van achter de Witte Molen" genoemd (Nonkel Hendrik). Als die van achter de Witte Molen naar het dorp afzakten, vielen er ruiten, het waren kwaye.."

Filip HOOGHE, Luc ROCHTUS & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven
Kadaster Antwerpen, Mutatieregisters Bornem/Mariekerke, schetsen 1871/3, 1911/4, 1918/2, 1919/5.

Uitgegeven bronnen
"Het Nieuwsblad van het kanton Puers", 14.06.1874 (openbare verkoop)(exemplaar in: privéarchief drukkerij Baeté nv, Puurs).

Werken
Filip Hooghe & Luc Rochtus, "De molens van Mariakerke", in: "Klein-Brabants Molenboek". Jaarboek van de Vereniging voor Heemkunde in Klein-Brabant vzw, 44e jg., 2009, p. 105-134.
Fons Maes, "De geschednies van Mariekerke. Deel I".
H. Holemans & P. Lemmens, Molens van Klein-Brabant, Mechelen en de Rupelstreek, Nieuwkerken-Waas, Ten Bos, 1987, p. 88-89.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten H-O", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2010.
H. Holemans, "Beschrijving van de wind-, water- en rosmolens in de provincie Antwerpen rond 1830. Lier-Merksplas", Ons Molenheem 1994, nr. 1, p. 13-16.
P. Lemmens, "Molenoverzicht uit het arrondissement Mechelen van 1830 tot heden", Borgerhout, 1963.
J. Maerevoet, Met Lupo van de bron naar Bornem, Bornem, 1980, p. 42.
L. Maerevoet & L. Rochtus, "Mariekerke aan de Schelde in oude prenten (1875-1975)", Puurs, 1978.
L. Maerevoet & L. Rochtus, Mariekerke aan de  Schelde in prenten van het verleden naar het heden, deel 2", Puurs, 1981.
F. Maes, "De geschiedenis van Mariekerke. Deel I.", Mariekerke, 2006.
S. De Sadeleer, H. Kennes, G. Plomteux & R. Steyaert, "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kanton Puurs, Klein Brabant, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13N3", Brussel - Turnhout, 1995.

Overige foto's

<p>Witte Molen<br>Stenen Molen</p>

Detail van de vorige prentkaart. Verzameling Ons Molenheem

<p>Witte Molen<br>Stenen Molen</p>

Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem

<p>Witte Molen<br>Stenen Molen</p>

Schilderij van Isidoor Meyers. Repr. Verzameling Ons Molenheem

<p>Witte Molen<br>Stenen Molen</p>

Schilderij van Franz De Vadder uit 1903 (coll. Leon Rochtus, repr. Verzameling Ons Molenheem)

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: zondag 7 juni 2020

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens