Molenzorg

Merksplas, Antwerpen


Verzameling Ons Molenheem
Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Arbeid Adelt

Ligging
Molenzijde 30
2330 Merksplas

noordzijde
hoek met Molenweg
kadasterperceel G184

Geo positie
Type
Staakmolen met gesloten voet
Functie
Korenmolen
Gebouwd
voor 1518
Verdwenen
1946 - 20 september, zware stormschade, daarna sloop
Allemolens
02868 (Ten Bruggencatenummer)
Beschrijving / geschiedenis

Molen Arbeid Adelt was een houten korenwindmolen, type standaardmolen met gesloten voet, aan de noordzijde van Molenzijde (nr. 30), opde hoek met de Molenweg.

De standaardmolen werd voor 1518 gebouwd.
Als vroege pachters-molenaars zijn bekend:
- Mathys Hofstede (1518)
- Jan Boermans (1533)
- Pieter Wits (1533)
- Peeter Verwilt (1533)
- Hendrik Antonis Peeters (1536)
- Willem Peeters (1542)
- Jacob van Menx (1566)
- Jacob Claesen (1566).
- Dierc Lambrechts (1612): "Van de moelen tot Merxplas heeft daer aff den voorslach op alle besproecken voorwaerden Anthonis Aertsen voor 225 gulden. Ende by hem verhooght in 4 reysen tot 25 hooghen.
Dierc Lambrechts 2 hooghen ende Jaen Jacobs 2 hooghen ende is hem daer vore gebleven, borch Peter Jauffiers woonachtich tot Merxplas ende Jan Ghysen Schepene te Weelde navolgens ende der acten gepasseert voor Schepenen in Merxplas op den 10 december 1612."

Rond 1608 verkeerde de molen in slechte staat.

Rond 1747 werd hij grondig hersteld.

We zien de molen aangeduid op:
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbol van een standaardmolen op teerlingen
- de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)

Kadastrale beschrijving uit ca. 1830:
"houten standaardmolen, digt aen het dorp, is maar klein en niet in goeden staat, hij heeft maar een paar steenen. Pachter is J.-B. Michielsen, molenaar te Merksplas"

Lodewijk Van Nueten werd geboren op 4 november 1847 in Merksplas. Zijn vader was molenaar en het gezin woonde aan de windmolen Arbeid Adelt aan de Molenzijde. Lodewijk was de oudste in een gezin van vijf kinderen. Na het overlijden van vader Van Nueten in 1861 erfden Anna en de kinderen de molen. Lodewijk nam de taak van molenaar op zich. In 1883 huwde hij met Maria Smits uit Meerle en verhuisde ook naar daar. Hij werd er handelaar in meststoffen en acht jaar later in 1891 werd hij burgemeester van Meerle. Ook zijn twee broers waren burgemeesters in dezelfde periode: Victor in Merksplas en Joseph in Zoersel.

In 2012 werden de oorlogsdagboeken van hun voorvader Lodewijk Van Nueten door de familie Van Nueten geschonken aan het Stedelijk Museum van Hoogstraten. Sinds 2014 kunt iedereen op de website www.meerle14-18.be lezen wat Lodewijk schreef over de oorlogsperiode 1914-1918 en de nasleep ervan.

De maaldersfamilie De Kinderen onderhield de molen goed en liet hem in 1937 verbusselen (stroomlijnprofiel Van Bussel) op één roede. In dat jaar werd hij ook vernieuwd en beschilderd met de jaartallen 1576-1937. Frans De Kinderen-Baeten bemaalde de molen in 1943. Even later werd Jos Van Laer de eigenaar.

Op 20 september 1946 werd de draaiende molen bij een hevig opkomende storm grotendeels vernield en nadien afgebroken.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Salm-Salm Alfredus, te Anholt (D); pachter-molenaar: Michielsen Jan Baptist, te Merksplas
- 30.03.1846, verkoop: Van Nueten-Van Buyten Ludovicus, molenaar te Zoersel (notaris Dekepper)
- 24.07.1851, verkoop: Van Nueten-Van Ael Jan Frans, molenaar te Merksplas (notaris Swaan)
- 05.03.1861, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Jan Van Nueten)
- 27.01.1892, verkoop: De Kinderen-Coolen Balthazar Jan Frans, molenaar te Merksplas (notaris Van Genechten)
- 19.04.1921, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Coolen)
- 09.08.1923, verkoop: De Kinderen-Baeten Balthazar Jan, molenaar te Merksplas
- 13.02.1946, verkoop: Van Laer-Hertoghs Jozef Karel, molenaar te Merksplas (notaris Eyskens)

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven en landkaarten
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)

Werken
- H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Noorder- en Oosterkempen", Nieuwkerken, 1980, p. 67-70.
- C.J. Laurijssen, "De molens van het graafschap en hertogdom Hoogstraten", HOK, Tijdschrift voor Geschiedenis, Oudheidkunde, Kunst en Folklore, orgaan van Hoogstratens oudheidkunidge Kring, II, 1934, p. 25.
- Hugo Lambrechts-Augustijns, "De molenaars Lambrechts", Wijnegem, Homunculus, 1997, p. 56-57.
- "Merksplas vroeger en nu", Merksplas, 1986.
- Verstraelen K., Merksplas een bundel herinneringen, Turnhout, 1981.
- P. Goetschalckx, "Oorkondenboek van Sint-Michiels I", Antwerpen, 1909, p. 29, 35 en 308.
- "De storm", in: De Belgische Molenaar, jg. 16, nr. 46 (12 nov. 1921), p. 2;
- S. De Sadeleer & G. Plomteux, "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Hoogstraten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16N4", Brussel - Turnhout, 2002.

Info
- Ben Van Beurden, Putte
- John Verpaalen, Roosendaal 05.04.2012

Overige foto's

<p>Arbeid Adelt</p>

Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem

<p>Arbeid Adelt</p>

Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem

<p>Arbeid Adelt</p>

Verzameling Ons Molenheem

<p>Arbeid Adelt</p>

Foto ca. 1925 (Glasnegatief en copyright: Stichting Levende Molens, Roosendaal - uitgegeven als prentkaart in 2007)

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: dinsdag 10 december 2019

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens