De Ossegemmolen of Scheutmolen was een korenwatermolen met onderslagrad op de Molenbeek. Hij was gelegen aan de Zwarte Vijversstraat (rue des Etangs Noirs) en de westzijde van de Gentsesteenweg (chaussée de Gand), op een halve kilometer ten westen van de hoofdkerk van Sint-Jans-Molenbeek. Hij bevond zich tussen de twee vijvers die bij de Gentsesteenweg gelegen waren, de "Grooten Swarten Vijver" en de "Cleynen Swarten Vijver", maar dichter bij de grootste.

De molen werd voor 1321 opgericht: "retro mo­lendinum in Hossenbroeck". De molen werd ook in 1432 vermeld.

De kinderen van Hugo Berchmans verkochten de molen op 19 mei 1526 aan de Kartuizermonniken van Scheut. Als eigendom van deze monniken werd de watermolen gedurende de godsdiensttroebelen van de 16de eeuw volledig ver­woest door de Calvinisten.

Na het herstel van de Roomse godsdienst kostte zijn wederopbouw in 1587, 668 gulden aan de Kartuizers die voor zijn herstel een gedeelte van het materiaal van hun verwoeste klooster te Scheut gebruikten.

Na de opheffing van de Kartuizers door de Oostenrijkse keizer Jozef II werd het hele erf met de Scheutmolen op 6 juni 1786 verkocht aan Denis Josephe Yernaux (écuier) en Caroline Julie, barones van Berijer: "6 juin 1786 apres-midi à trois heures ont Monsieur Denis Josephe Yernaux Ecuier, et Dame Caroline Julie Baronne De Berijer sa compaigne acquis contre Sa Majesté L'Empereur et Roi Joseph II certain moulin à l'eau nommé le Scheutmolen situé sous la  paroisse de Molenbeke cuve de  cette ville avec la maison, batîments, grange et écurie et  ses autres appendances et dépendances et prerogatives, ainsi qu'avec le terrain et jardin y attenant, grand ensemble avec le fonds des dits batîments cent quarante quatre verges... opportenant au couvent supprimé des Chartreux...».

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Vanderdussen de Kestergat, rentenier te Sint-Jans-Molenbeek
- 22.01.1846, erfenis: a) Vanderdussen de Kestergat Jozef Emmanuel, eigenaar te Sint-Jans-Molenbeek; b) Vanderdussen de Kestergat Ferdinand Guillaume Ghislain, eigenaar te Sint-Jans-Molenbeek (overlijden)

De watermolen werd in 1879 omgevormd in een huis en verdween in 1883 toen de vijvers werden gedempt.

Antoon-Willem MAURISSEN & Herman HOLEMANS

---------------------

La première mention du moulin d’Osseghem, ou Scheutmolen, est la plus tardive. Il apparaît dans le censier ducal de 1321, dans une écriture que M. Martens épingle d’une main postérieure à la rédaction originale en 1321: "Item de opstallo retro molendinum in Hossenbroec. III d." (1).

En 1526, les chartreux de Scheut achetèrent le moulin d’Osseghem aux enfants de Hughes Berckmans (2). A partir de là, on dispose de quelques baux du XVIe siècle relatifs à ce moulin.

En 1564, le Scheutmolen ("…molen met eenen bogaerdeken ende twee dammen") est baillé à Jean de Greve pour une durée de douze ans contre une redevance annuelle de quatorze muids de seigle (3).

Les diverses clauses des baux se révèlent souvent des plus intéressantes.

Paulo CHARRUADAS

(1) Mina Martens, "Le censier ducal pour l’ammanie de Bruxelles de 1321, Bruxelles, Commission royale d'histoire, in-8°. 1958, p. 101.
(2) Alphonse Wauters, "Histoire des environs de Bruxelles…", 1855, 3A, p. 26.
(3) Archives générales du royaume à Bruxelles, Archives ecclésiastiques, 11854, n° 1 (25 mai 1564).

Archives - Archieven
Archives générales du royaume à Bruxelles, Archives ecclésiastiques, 11854, n° 1 (25 mai 1564).

Ouvrages - Werken
Paulo Charruadas, "Molenbeek-Saint-Jean, un village bruxellois au moyen âge", Bruxelles, 2003 (Prix d'Histoire Dexia 2003), p. 92.
Mina Martens, "Le censier ducal pour l’ammanie de Bruxelles de 1321, Bruxelles, Commission royale d'histoire, in-8°. 1958, p. 101.
Alphonse Wauters, "Histoire des environs de Bruxelles...", 1855, 3A, p. 26 (1526).
Antoon-Willem Maurissen, "Bijdrage tot de geschiedenis van Sint-Jans-Molenbeek", Puurs, Baeté, 1980, p. 147-152.
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1980. Brabantse wind- en watermolens. Deel 1: arrondissement Brussel-Hoofdstad", Kinrooi, Studiekring 'Ons Molenheem", 1989.
Paul Bauters & Marc Villeirs, "Les moulins à eau et à vent de Woluwe-Saint-Lambert et de la région bruxelloise. Histoire et technologie / Water- en windmolens van Sint-Lambrechts-Woluwe en van het Brussels gewest. Geschiedenis en techniek", Woluwe-Saint-Lambert/Sint-Lambrechts-Woluwe, 1996 (Musée communal de Woluwe-Saint-Lambert, cahier n° 2 / Gemeentelijk museum van Sint-Lambrechts-Woluwe, tijdingen n° 2).
Herders Henri, "De windmolen Drabs en het molenbedrijf te Molenbeek. Met foto anno 1900é, Eigen Schoon en de Brabander, XXXVI, 1953, p. 33 e.v.