De Broe(c)kmolen of Vondelmolen was een watermolen met zeer groot houten onderslagrad op de Woluwe aan de Woluwelaan, op een halve kilometer ten oosten van de kerk van Diegem, dicht bij de (in 2010 gesloopte) Kleine Molen.

De watermolen maakte deel uit van de heerlijkheid van Wezembeek en werd in leen gehouden van de heerlijkheid van Machelen. Hij werd voor het eerst vermeld in 1370 ("Slachmolen", "Brachmolen")behoorde toe aan de abdij van Kortenberg en aan de geestelijkheid van de collegiale van Sinte-Goedele.

Was eerst oliemolen (in 1370), later graanmolen en nog later papiermolen. In puin rond 1611 maar heropgebouwd rond 1624 als korenmolen. Tot oliemolen omgebouwd in 1636 mits betaling aan het domein van een jaarlijkse cijns van 12 rijnsgulden.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Blommaert Jacques Benoit, rentenier te Brussel
- 11.05.1853, deling: Grimpel du Goulat-Blommaert Julius Agrycolaus, rentenier te Prin (F) (notais Anciaux)
- later, erfenis: de weduwe (overlijden van Julius Grimpel du Goulot-Blommaert
- 19.10.1872, deling: Grimpel du Goulat Joannes Emmanuel, eigenaar te Montigny (F) (onderhandse akte)
- 24.07.1893, verkoop: Mommaerts-Van Hamme August, landbouwer te Diegem (notaris Groensteen)
- 18.05.1907, verkoop: Marga-Maris August Uldarique, nijveraar te Diegem (notaris Delvaux)
- 14.10.1925, erfenis: Marga-Maris August, de weduwe (voor 1/2 volle eigendom en voor 1/2 vruchtgebruik), b) Lepage-Marga Yvan Victor Georges Jules, ingenieur te Diegem en c) De Geynst-Marga Maurice Jacques, ingenieur te Vorst (Fôret) (overlijden van August Marga)
- 15.12.1927, afstand: Société anonyme "Intercommunale pour l'assainnissement de la Vallée de la Woluwe'" - later "Intercommunale Maatschappij voor de Sanering en Inrichting van de Woluwevallei" (gouverneur van Brabant)

Een prentkaart, uitgegeven door Lagaert uit Brussel en afgestempeld in 1909, toont ons een watermolen in natuursteen, met op de smalle watergevel een zeer groot houten onderslagrad in werking.

In 1911 gebeurde de omvorming in een "metaaldoekwatermolen". Het gebouw werd in 1939 gedeeltelijk gesloopt en ingericht als woonhuis.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

----------------

Le moulin de Tenbossche, moulin à huile, moulin des frères (molendinum de Boscho apud Didengem, 1282, Slachmolen ou Brachmolen, 1370, ou Boeckmolen, 1611) faisait partie de la seigneurie de Wesembeke et était tenu en fief de la seigneurie de Machelen. Il appartenait, par indivis, à l'abbaye de Cortenberg et au clergé de la collégiale de Sainte-Gudule. De moulin à grains qu'il était d'abord, il devint moulin à papier au quinzième siècle.
Le 12 novembre 1611, le chapitre de Sainte-Gudule, les petits chanoines de cette église et leurs copropriétaires le cédérent à maître Lancelot de Pretere, receveur de la fabrique de Sainte-Gudule; il était alors en ruines et ne fut rebâti que vers l'année 1624. En 1636, on permit de le transformer en moulin à huile, à la condition de payer au domaine un cens de 12 florins du Rhin. Il appartient aujourd'hui aux Blommaert, qui en ont hérité de Ferdinand-Baudouin Roeloffs et de Maximilien-Joseph Blommaert. Dans un acte de vente de ce moulin, le 28 juillet 1618, on déclare qu'on ne pourra jamais y fabriquer de la poudre; cependant, en 1671, on trouvait à Dieghem les deux seuls moulins à poudre existants aux environs de Bruxelles.

Alphonse WAUTERS

Alphonse Wauters, "Histoire des Environs de Bruxelles", 1855, livre 8A, heruitgave 1973, p 211:

Le moulin de Tenbossche, moulin à huile, moulin des frères (molendinum de Boscho apud Didengem, 1282, Slachmolen ou Brachmolen, 1370, ou Boeckmolen, 1611) faisait partie de la seigneurie de Wesembeke et était tenu en fief de la seigneurie de Machelen. Il appartenait, par indivis, à l'abbaye de Cortenberg et au clergé de la collégiale de Sainte-Gudule. De moulin à grains qu'il était d'abord, il devint moulin à papier au quinzième siècle.
Le 12 novembre 1611, le chapitre de Sainte-Gudule, les petits chanoines de cette église et leurs copropriétaires le cédérent à maître Lancelot de Pretere, receveur de la fabrique de Sainte-Gudule; il était alors en ruines et ne fut rebâti que vers l'année 1624. En 1636, on permit de le transformer en moulin à huile, à la condition de payer au domaine un cens de 12 florins du Rhin. Il appartient aujourd'hui aux Blommaert, qui en ont hérité de Ferdinand-Baudouin Roeloffs et de Maximilien-Joseph Blommaert. Dans un acte de vente de ce moulin, le 28 juillet 1618, on déclare qu'on ne pourra jamais y fabriquer de la poudre; cependant, en 1671, on trouvait à Dieghem les deux seuls moulins à poudre existants aux environs de Bruxelles.   

M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
Alphonse Wauters: Histoire des Environs de Bruxelles, 1855, livre 8A, heruitgave 1973, p 211.
J. Verbesselt, "Het Parochiewezen in Brabant tot het einde van de 13de eeuw. Deel XIII: Tussen Zenne en Dijle III", Pittem, 1964, p. 47-108.
E. Boulet, "Diegem in oude prentkaarten", Zaltbommel, 1973.
F. Maes, "Oude woonkernen en bedrijven in het Woluwedal te Diegem", in: Eigen Schoon en de Brabander, LVI, 1973, p. 81-92, 206-228 en 329-339.
J. Lauwers, "Diegem leeft van herinneringen", in: Eigen Schoon en de Brabander, LVII, 1974, p. 74.
J. Lauwers, "Diegem, gemeente vol kontrasten", in: Vlaamse Toeristische Bibliotheek, nov. 1976.
A. Verheyden, "Juridische verwikkelingen rondom het molenbedrijf te Diegem", Machelen, 1979.
Jos Lauwers, "Diegem: zijn watermolens, zijn kasteelheren, zijn bedevaartkerk", Tielt, Veys, 1980, 864 p. (p. 116-126).
"Kuierend door Midden-Brabant. De Witloof- en druivenstreek", Winksele, 1987.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 2: arrondissement Halle-Vilvoorde (A-L)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1991.
H. Kennes m.m.v. R. Steyaert, "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Machelen, Deelgemeenten Machelen en Diegem", Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB3, 2005.
Rik Eylenbosch, "Onze molens", 1984.

Mailberichten
Wim Van der Elst, Laken, 03.12.2013.
John Verpaalen, Roosendaal, 14.05.2016