Molenzorg

Vollezele (Galmaarden), Vlaams-Brabant


Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem
Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Molen van Zavelberg
Molen Stevens

Ligging
Molenstraat
1570 Vollezele (Galmaarden)

zuidzijde
tegenover nr. 85
Zavelberg
900 m NO v.d. kerk
kadasterperceel A201


toon op kaart
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Gebouwd
1636
Verdwenen
1919 - 19 maart, sloop
Beschrijving / geschiedenis

De Molen van Zavelberg was een houten graanwindmolen aan de zuidzijde van de Molenstraat (tegenover nr. 85), op de Zavelberg (heuvel en gehucht), op 900 meter ten noordoosten van de kerk.

De standaardmolen werd in 1636 gebouwd door Marcus Nimmegeerts en Martin Bots.

In 1641 was Marcus Nimmegeerts er molenaar, dit tot 1672. Vanaf dat jaar en tot 1684 was er een pachtovereenkomst tussen de heren Van Arenberg en Maximilien Mermans. Van 1684 tot 1709 krijgen we Jean Parmentier. In 1709 nam Arnold Geerts over en in 1714 Michel Vandemaele. Andere bronnen vermelden als molenaars: Arent (voor 1694), Michel (1737-1756) en Livinus (1769) Vandemaelen. In de 19de eeuw was de familie Stevens de eigenaar.

We zien hem aangeduid op:
- de Fricxkaart (1712)
- de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een standaardmolen
- in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen, gelegen in "Zavelberg hameau":
- op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "M(oul)in de Zavelberg".

Overzicht van de eigenaars en molenaars:
- 1636, oprichters: Nimmegeerts Marcus en Bots Martin
- 1641, molenaar: Nimmegheerts Marcus
- voor 1694, molenaar: Vandermaelen Arent
- 1737-1756, molenaar: Vandermaelen Michel
- 1769, molenaar: Vandermaelen Livinus
- voor 1830, eigenaar: Thienpont  Adrianus, landbouwer te Vollezele
- 28.07.1830, verkoop: Stevens-Thienpont Joseph, landbouwer te Vollezele (notaris Wielandt)
- 26.02.1874, gift: a) Stevens Josephus (voor vruchtgebruik) en b) Stevens Theodorius (voor naakte eigendom), molenaar te Vollezele (notaris Wielant)
- 12.04.1877, einde vruchtgebruik: Stevens-Van Belle Theodorius, pachter te Vollezele (overlijden van Joseph Stevens)
- 1895, erfenis: de weduwe en de kinderen Stevens-Van Belle.

De standaardmolen met open voet werd op 19 maart 1919 gesloopt. Het hout zou gebruikt zijn voor de opbouw van het tramstation. .

De laatste molenaar Theodoor Stevens, gehuwd met Christianne Van Belle, overleed een goede week later, op 28 maart 1919.

De weg op De Atlas van de Buurtwegen “sentier nr 19” zou door de molenaarsfamilies getrokken zijn om het transport van Spieringen naar de molen te vergemakkelijken.
De heuvel is nu een militair topographisch meetpunt.
De waterbakken op de weide dateren nog uit de tijd van de werkende molen, om de paarden te laten drinken. Er ligt nog één molensteen op de zijkant van de molenheuvel

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bijlagen

Uittreksel uit het archief van Arenberg. Oprichtingstoestemming  en voorwaarden.
Overeenkomst tussen de oprichters en de Hertogin Van Arenberg uit 1633.

"Copie authentique du contrat passé le 5 septembre (?) 1633 entre Madame la Duchesse d’Aarschot Princesse d’Arenberg Dame d’Enghien d’une part et Marius (?) Nemegeerts et Martin Bots d’autre part, par lequel la Dame Duchesse leur accorde l’érection d’un nouveau moulin à vent sur une place leur appartenant sur le Savelberg au village de Vollezele d’une grandeur de  16 à 18 verges aux charges et conditions suivantes à savoir.
1. Que les Sieurs Nemegeerts et Bots feront bâtir et ériger ledit moulin à leurs propres frais et dépens et que ledit moulin doit être érigé et bâti pour le 1 septembre (?) date de cette (???)
2. Que les Sieurs Nemegeerts et Bots ou leurs hoirs (?) et successeurs héritiers dudit moulin seront tenus de payer de payer chaque  année à la Dame Duchesse ou les hoirs Seigneurs d’Enghien perpétuellement et à toujours le vrai et juste tiers de ce que ledit moulin gagnera franc et libre sans aucunes contributions et réparations à l’entretien de celuici.
3. Que s’il arrivait que le moulin fut abattu par guerre, foudre, tempête ou de quelque manière que ce soit, les sieurs Nemegeerts et Bots, leurs hoirs ou successeurs héritiers dudit moulin seront tenus et sujets de le rebâtir et remettre de nouveau en bon état six mois après la ruine sans que cependant la Dame ou ses hoirs Seigneurs d’Enghien seront empêchés au cours et rent dudit juste tiers.
En vertu de la lettre de Monsieur Gendebien le fils adressée à Mr Grenet (?) le 21 août (?) 1787 qui me l’a communiquée pour ce qui me concernait j’ai envoyé à Monsieur Gendebien à Alost (?????) le 28 dudit mois et au, avec d’autres papiers, la copie authentique du contrat qui était ci-inclus(?). ??? ma lettre d’envoi a été enregistrée folio 103 et suivants du 7ème registre des lettres".

---------------------

Edingen Kapucijnenklooster Arenberg archief Sectie: Heerlijkheid Edingen Gemeente Vollezele Dossier: N° 5 SEB Vollezele N° 5

1643 à 1732 Vollezeelles N 5
Minute du dépouillement des comptes de la terre d’Enghien et des criées des possesseurs et déposants aux archives??? Mgr le Duc d’Arenberg?? au château d’Enghien concernant le tiers gain du moulin à vent de Vollezeelles dus à son Altesse commençant par le
 compte-rendu pour l’année 1643 et finissant par la
 criée du tiers gain de l’an 1732. Le tout signé (?) par
 M. Beauvoix Archiviste de son Altesse et envoyé le
 18 janvier à M Dullinsart (?) des? Beauvoix intendant?.

--------------------

Extrait du compte de la ville d’Enghien et des villages de Marcq, Hoves, Petit Enghien, Vollezeeles et la Postée d’Herrines de l’an 1643 ou il se trouve entre autres fol. 86. ce qui (suit) Moulin à vent dudit Vollezeelles Adrien Nimmegeerts tient ledit moulin a ferme pour six ans commencez le premier jour de novembre 1642 a condition de payer chacun an le tiers de la demeurée argent francq au profit de sadite Excellence a payer de demij an a autre icij pour une année echeue le premier jour de novembre 1643 CLXXVII £ et pour xxe denier VIII £ XVIJ S ensemble CIIII xx V £ XVIJ S Item pour xe denier cette année seulement XVIJ £ XIIIJ S
Een woordje uitleg… -la Postée d’Herrines: het Hernegewoud -moulin a ferme: verpachte molen (gewoonlijk 9 jaar) -le tiers de la demeurée argent francq: 1/3 winst te betalen in geld (niet in natura) -demi j an: halfjaarlijks (of om de 6 maanden) -denier = winstbelasting, Xe denier = 10de deel v.d. opbrengst, XXe denier = 20ste deel van… -£: pond -S: sol = stuivers -CLXXVII £ = 177 pond -VIII £ XVIJ S = 8 pond 17 stuivers -CIIII XX V £ XVIJ S = 185 pond 17 stuivers -XVIJ £ XIIIJ S= 17 pond 14 stuivers
Ter info: uit huwelijkscontracten van die tijd weten we dat 100 Pond de waarde was van een veulen.

Literatuur

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel, Arenbergfonds, C (droits casuels) 18 cas 279, f° 7 r°.
Oprichtingscontract van de molen te Louvignies anno 1641, stuk in privaat bezit (mededeling Gérard Bavy, Braine-le-Comte) - in dat stuk wordt pachter Marcus Nimmegheerts vernoemd (1641).

Werken
Hubert De Weerdt & Luc Cromphout, "De molens van Galmaarden", Londerzeel, 2017.
J. Verheyden, "Vollezele 1890-1940".
E. du Bois d'Enghien, "Epitaphier du pays d'Enghien", Annales du Cercle Archéologique d'Enghien", VII, 1913, p. 489.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 3: arrondissement Halle-Vilvoorde (M-Z)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1992, p. 71. 
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
Bernard Roobaert, Overzicht van de molens van de streek van Edingen met hun oudste vermeldingen, Molenecho's, XXIV, 1996, nr. 3-4, p. 116-180;
B. Roobaert, Een overzicht van de molens van het Oude Land van Edingen en hun oudste vermeldingen, in: Het oude Land van Edingen en Omliggende, Herne, jg. XXI, 1993, nr. 2, p. 97-133, ill.

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: vrijdag 26 mei 2017

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens