Aan de Woluwe, op 1 km ten westen van de kerk van Kraainem, stond de Vercrankenmolen. Deze benaming geraakte in de 19de eeuw in de vergetelheid, bij de uitbating als papierfabriek (Denayer, Delcroix). Hij was gelegen aan de huidige Denayerstraat, die zich naam ontleent aan de uitbaters vanaf 1869.

Verkrankenmolen was de oor­sprong van de latere papierfabriek Delcroix, naast de Woluwe. Hij wordt in de archiefstukken van de 15e en 16e eeuw onder Zaventem gesitueerd, wat aanleiding geeft tot enige verwarring o.a. bij Cosyn. De eerste eigenaar, die we op het spoor komen is Wouter Rosel. Deze laatste betaalde in 1380 drie denieren cijns voor een goot  naast de ark van zijn molen. Op hem volgden Hendrik Rosel en Jan van Leuven; deze laatste betaalde eveneens de hogervermelde drie denie­ren voor goederen «juxta molendinum q(uod) nuncupatur vercrancke». Na hem worden genoemd Jan Coole en Lam­brecht vanden Barre. Deze was den hertog één  obool verschuldigd voor een brug over de Woluwe, naast zijn molen.

In 1475 verkocht Dielis Mersant, zoon van Jan een rente van 5 peeters lijftocht die aan E. H. Peeter Huge  toebehoor­den, aan de gebroeders Merten en Jan van Canegem, kinderen van wijlen Hendrik van  Canegem, die zoon was van wijlen Wouter van Canegem. Deze rente was bepand op een slag­molen, nu een papiermolen geworden.

Op 9 juli 1532 werd de molen door Anthonis Sfarge afge­ staan aan Frans van den Velde en Gielijne de  Pape. In de overlatingsakte heet het «...eenen pampiermolen gelegen inde prochie van zaventhen geheeten gemeynlyc vercrancken molen, Den voetpat gaende van sincte Anthonis cappelle lancxs over de Woluwe na Allendigen Marien ter eender syden)».

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Maeck Gilles Jean, burgemeester te Kraainem
- 11.12.1843, erfenis: a) Maeck Anne, te Kraainem, b) Maeck Petronille Jeanne, te Kraainem en c) Vercruysen Anne Florence, te Kraainem (overlijden van Gilles Maeck)
- 05.08.1844, verkoop: Geerts-Van Hove Petrus, landbouwer te Kraainem (notaris Schoeters)
- 05.05.1849, verkoop: a) Lammens Jan-Baptist, papierfabrikant te Kraainem, b) Lammens Charles Eugeen, bediende te Brussel en c) Legrain Jean Martin, commissionaris te Mons (notaris Wijdemans)
- 24.12.1862, maatschappij: Société des Papeteries de Crainhem sour la firme "Legrain & Compagnie" (notaris Broustin)
- 11.01.1869, maatschappij: Société commerciale Denayer et Cie", te Brussel (notaris Van den Eynde)

De papiermolen grooide uit tot een stoompapierfabriek aan beide oevers van de Woluwe. Er werden vergrotingen uitgevoerd in 1859 en 1880. De waterkracht werd in 1885 verlaten: het gebouw werd omschreven als een stoompapierfabriek. Ze werd overgenomen door de papierfabriek Delcroix uit Nivelles. In 1929 werd de nog bestaande "Villa" opgetrokken, op de plaats van een in 1908 afgebroken gebouw. Deze Villa was de nieuwe directeurswoning van deze fabriek. Deze villa bestaat nog en is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed. De papierfabriek zelf is verdwenen, op een muurrestant na.

Over de Villa, de voormalige directeurswoning van de papierfabriek

Het gaat hier om de directeurswoning van de vlak ten noorden gelegen papiermolen, die zich aan weerszijden van de Woluwe uitstrekte. Van dit uitgebreide industrieel complex is nauwelijks een spoor bewaard. Momenteel worden de terreinen gebruikt als gemeentelijke opslagplaats. Vlak ten noordwesten, op de terreinen van de gemeente en vlak naast de Woluwe, is een muurrestant van de fabriek zichtbaar.

De villa is gebouwd op de plaats waar eerst een ander gebouw stond (afbraak kadastraal geregistreerd in 1908). In 1929 wordt de huidige villa ingetekend, met als bouwheer de "My. Naaml. Papiermolen Delcroix Nivelles".

Thans geïsoleerd gelegen cottage-getinte villa, nu jeugdhuis "De Villa", nabij een ruime sociale woonwijk uit de tweede helft van de 20ste eeuw met voorzieningen zoals speelterreinen, parkeergarages,…. De vrijstaande villa op vierkante plattegrond met uitgebouwde portalen aan de voor- en rechterzijgevel telt twee bouwlagen onder een geknikt mansardedak met mechanische pannen, vier dakkapellen onder zadeldak. Bakstenen gebouw, beraapt en beschilderd, op gecementeerde plint. Onregelmatige travee-indeling met gevarieerde muuropeningen in beschilderde bakstenen omlijstingen. Omlopend geprofileerd kordon.

Hans THOMAS, Agentschap Onroerend Erfgoed

-------------------------

Frans Maes, "De watermolens van Zaventem", in: Eigen Schoon en de Brabander, XXV, 1942, p. 7-19, 45-51 en 77-84.
VERKRANKENMOLEN.

Verkrankenmolen stond op Kraainem en was de oor­sprong van de latere papierfabriek Delcroix, naast de Woluwe. Hij wordt in de archiefstukken van de 15e en 16e eeuw onder Zaventem gesitueerd, wat aanleiding geeft tot enige verwarring o.a. bij Cosyn. De eerste eigenaar, die we op het spoor komen is Wouter Rosel. Deze laatste betaalde in 1380 drie denieren cijns voor een goot  naast de ark van zijn molen. Op hem volgden Hendrik Rosel en Jan van Leuven; deze laatste betaalde eveneens de hogervermelde drie denie­ren voor goederen «juxta molendinum q(uod) nuncupatur vercrancke». Na hem worden genoemd Jan Coole en Lam­brecht vanden Barre. Deze was den hertog één  obool verschuldigd voor een brug over de Woluwe, naast zijn molen.

In 1475 verkocht Dielis Mersant, zoon van Jan een rente van 5 peeters lijftocht die aan E. H. Peeter Huge  toebehoor­den, aan de gebroeders Merten en Jan van Canegem, kinderen van wijlen Hendrik van  Canegem, die zoon was van wijlen Wouter van Canegem. Deze rente was bepand op een slag­molen, nu een papiermolen geworden.

Op 9 Juli 1532 werd de molen door Anthonis Sfarge afge­staan aan Frans van den Velde en Gielijne de  Pape. In de overlatingsakte heet het «...eenen pampiermolen gelegen inde prochie van zaventhen geheeten gemeynlyc vercrancken molen, Den voetpat gaende van sincte Anthonis cappelle lancxs over de Woluwe na Allendigen Marien ter eender syden)».

Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Mutatieschetsen Kraainem, Sectie A, 1928/1, 1929/5
G. Bulteel, Geschiedenis en evolutie van het wegennet te Kraainem, Kraainem, 1990, p. 8-51.
G. Bulteel, Kraainem, 150 jaar geleden, Eigen schoon en de Brabander, jg. 66, 1983, 10-11-12, p. 361-364.
Wandelen in Kraainem. Uitgave naar aanleiding van "20 jaar de Lijsterbes", Kraainem, 2000.
J. Verbesselt, Het parochiewezen in Brabant tot het einde van de 13e eeuw deel 12, Pittem, 1972.
H. Thomas m.m.v. H. Kennes, met medewerking van KENNES H. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Kraainem, Herinventarisatie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB11, 2010.
Christiane De Maegd & Suzanne Van Aerschot, "Inventaris van he cultuurbezit in België. Architectuur. Vlaams-Brabant. Halle-Vilvoorde. Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 2N", Gent, 1975.
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1980. Brabantse wind- en watermolens. Deel 1: arrondissement Brussel-Hoofdstad", Kinrooi, Studiekring 'Ons Molenheem", 1989.
F. Maes, "De watermolens van Zaventem", in: Eigen Schoon en de Brabander, XXV, 1942, p. 7-19, 45-51 en 77-84.
Touring Club de Belgique, 1923 (tekening Paul Vitzthumb)