Molenzorg

Elewijt (Zemst), Vlaams-Brabant


Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Windmolen van Elewijt
Molen De Keersmaecker

Ligging
Molenbeekstraat 3
1982 Elewijt (Zemst)

oostzijde
hoek met Molenveld
Dries
600 m O v.d. kerk
kadasterperceel D70


toon op kaart
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Gebouwd
1707 (?) / na 1775
Verdwenen
voor 1775 (?) / 1914 - augustus, oorlog
Beschrijving / geschiedenis

De Windmolen van Elewijt was een houten korenwindmolen op de oostzijde van de Molenbeekstraat (nr. 3), op de hoek met  Molenveld, op 600 meter ten oosten van de kerk van Elewijt. Van op de molen had men een prachtig gezicht op Hofstade, Hever, Berg en Kampenhout.

Volgens een inscriptie in een balk werd de molen gebouwd in 1707. Onder dat jaartal stond het volgend versje:
Ik mael met vlyt en neerstigheyt
Tot dienst van alle menschen,
maar het meeste dat my spyt,
is dat ik niet kan doen naer ieders wenschen.

De eerste bekende molenaar was Antonius Verlinden. Hij huwde op 24 juli 1733 te Eppegem met Barbara Vander Elst. Zij hadden als kinderen: Henricus (°1734), Joanna (°1736), Joannes Antonius (°1737), Joannes Franciscus (°1740), Joanna (°1742) en Guillelmus (°1745).

Opvolger op de molen werd zoon Henricus Verlinden (1734-1825). Hij huwde te Zemst op 16 februari 1762 met Anna Catherina Van Releghem, weduwe van Petrus Cornelius De Wilder.

Hun zoon Franciscus Josephus Verlinden (1780-1817) werd de opvolger. Hij huwde op 20 juni 1810 met Maria Anna Goris uit Putte. Na zijn overlijden in 1817 hertrouwde de weduwe op 27 augustus 1820 met Antonius Juliens (+1860).

We zien de molen evenwel niet aangeduid op de Ferrariskaart van ca. 1775. Was de molen dan tijdelijk verdwenen of was de balk met het jaartal 1707 afkomstig van een ander gebouw of molen?

Eigenaars na 1830:
- voor 1834: Vercaeren Lambertus (+1860), gehuwd met Clara Verlinden (dochter van Antoon Verlinden en Maria Theresia De Rouck) en Cie, molenaar te Elewijt
- 31.07.1842, verkoop: a) Vercaeren Philippe Marcelius (1817-1853, gehuwd met Anna Maria De Keyser uit Zemst), molenaar te Elewijt en b) De Coster Polycarpe Camille, notaris te Elewijt (notaris Kips)
- 29.07.1862, verkoop: a) Verlinden Ludovicus Emilius, eigenaar te Elewijt en b) De Coster Polycarpus, eigenaar te Elewijt (notaris Vanderburght)
- 14.09.1869, deling: De Coster Polycarpus, landbouwer te Elewijt (notaris Van Bellinghen)
- 06.01.1878, erfenis: Verlinden Ludovicus Emiel Corneel, rentenier te Elewijt (overlijden van Polycarpe De Coster)
- 13.01.1890, erfenis: Verlinden-Delange Jozef Celeste Armand, eigenaar te Brussel (overlijden van Ludovicus Verlinden)
- 11.02.1905, verkoop: De Keersmaecker-Spoelders Victor Jan-Baptist, molenaar te Elewijt (notaris Van  Bellingen)

Polycarpus De Coster was gedurende 40 jaar burgemeester was van de gemeente Elewijt en overleed in 1878. Zijn neef Emiel Verlinden erfde de molen en na zijn dood in 1890 erfde zijn zoon Armand Verlinden uit Elsene (Brussel).

Molenaar Emiel Vercaeren kwam rond 1850 op de molen en verliet hem in 1887. Na vaders dood oefenden de kinderen het molenbedrijf uit tot in 1896. In 1897 kocht Camiel Vercaeren het roerende werk van de windmolen met de wieken en raderwerk die aan zijn vader zaliger toebehoorden. Hij verliet de molen in 1904. Victor De Keersmaecker afkomstig van de molen van Hombeek, kocht het hele molenbedrijf in 1905(met inbegrip van de molen die nog steeds eigendom van de Verlindens was).

Rond 1900 opende Jan Van Poeyer in een vroegere school aan de Tervuursesteenweg 712 een herberg en een mechanische maalderij "De Vuurmolen". De molen werkte met een armgasmotor ("gaz pauvre"). Deze werd aangestoken met een molentje dat 10 à 20 keer werd gedraaid, soms door kinderen, en het vuur was er, vandaar de benaming "Vuurmolen". De molen draaide op stoom en ook op "petrool" die in grote vaten uit Mechelen kwam. De maalderij vormde een stevige concurrent voor de windmolen op het Molenveld. In 1932 werd Jan Van Poeyer als maalder en herbergier opgevolgd door zijn zoon Bertrand (°1908-+1983) die de maalderij uitrustte met elektrische drijfkracht. Hij installeerde ook een boomzagerij. Vanaf 1970 werd de zaak enkel nog uitgebaat als herberg, maar de maalinrichting is nog steeds aanwezig. Aan de vensterindeling is te merken dat dit voreger een schoolgebouw was.

Net zoals in de andere naburige gemeenten, werd de windmolen door de Duitse soldaten aangezien als een observatiepost en derhalve ook in augustus 1914 onverbiddelijk in brand gestoken. De molenaarswoning werd heropgebouwd. De molenwal werd afgegraven en er werd en sloot mee gedempt.

Victor De Keersmaker verkocht de eigendom in 1921 aan bakker Petrus Julius Vercaeren (°Elewijt 15.02.1875), als zoon van Judocus Emilius en Maria Josepha Peeters. Hij huwde te Elewijt op 4 juni 1901 met Maria Carolina Roekens, dochter van Ludovicus en Maria Carolina Verbiest. Enkele jaren later, namelijk op 27 oktober 1924, verkocht hij het molenhuis aan "Maison du peuple". De zaal en de herberg kregen er een verdieping bij en links maakten ze een winkel. Van dan af was het lokaal van de socialistische partij er gevestigd. Het "Molenhuis" werd "Volkshuis".

Lieven DENEWET, Roger DEBROECK & Herman HOLEMANS

Bijlagen

René Puttemans, "De Windmolens uit het Vilvoordse (rechter Zenneoever) in: Eigen Schoon en De Brabander", XIV, 1931, pp. 271-272 (Elewijt Windmolen)

De molen van Elewijt bevindt zich een kwartier van de dorpskom. Van op de molen zag men Hofstade en Hever-Berg-Kampenhout aan zijn voeten liggen. Hij werd gebouwd in ’t jaar 1707. Dit jaartal staat vermeld op een houten balk met daaronder bijgevoegd versje:
Ik maal met vlijt en neerstigheid
tot dienst van alle menschen,
maar het meeste dat me spijt,
dat ik niet kan doen naar iedereen zijn wenschen.

Hij behoorde toe aan Polycarpus De Coster, die gedurende 40 jaren burgemeester was der gemeente Elewijt en overleed in 1878. Het was vervolgens Emiel Verlinden, zijn neef, die hem erfde en na zijn dood in eigendom gaf aan zijn zoon Armans Verlinden woonachtig te Elsene  (Brussel). De oudste maalder die bekend staat is Emiel Verkaeren die er op kwam rond 1850 en de molen verliet in 1887.
Na vaders dood oefenden de kinderen het molenbedrijf uit tot in ’t jaar 1896. In 1897 kocht Camiel Verkaeren het molenhuis met de wieken en raderwerk die aan zijn vader zaliger toebehoorden. Hij verliet de molen in 1904. Victor De Keersmaecker afkomstig van de molen van Hombeek kocht het ganse molenbedrijf (met inbegrip van de molen die nog steeds eigendom van de Verlinden’s is).    Hier, zoals in de andere naburige gemeenten, werd de molen door de overweldiger aangezien als een bespiedingspost en derhalve ook onverbiddelijk in brand gestoken. Alzo verdwijnt ten jare 1914 de heerlijke windmolen, die meer dan twee eeuwen wind, onweder en storm trotseerde. (geen afbeelding) 

Literatuur

Roger Debroeck, Molens in Groot-Zemst, Zemst, Heemkundige Kring De Semse, 2010, 71 p.
René Puttemans, "De Windmolens uit het Vilvoordse (rechter Zenneoever)" in: Eigen Schoon en De Brabander", XIV, 1931, pp. 271-272 (Elewijt Windmolen)
André Ver Elst, "Nieuw-Zemst bi Leven en Welzijn: een nostalgisch spiegelbeeld van Elewijt, Eppegem, Hofstade, Weerde, Zemst en Zemst-Laar", Nieuwkerken-Waas, Het Streekboek, 1990.
"Herinneringen 1914-1918: Elewijt, Eppegem, Hofstade, Weerde, Zemst", Zemst, De Semse, 1986.
"Herinneringen aan dorpen in de gemeente Zemst", Ljubljana, Hisstory, 2001.
André Ver Elst, "Kleine encyclopedie van Groot-Zemst", Nieuwkerken-Waas, Het Streekboek, 1995.
André Ver Elst, "Nieuw-Zemst in oude prenten", Zaltbommel, Europese Bibliotheek, 1980.
André Ver Elst, "Ons Zemst: vroeger en nu", Zaltbommel, Europese Bibliohteek, 1995.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 2: arrondissement Halle-Vilvoorde (A-L)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1991
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
Karel Lemmens, De molens te Zemst en omstreken, De Semse kroniek, X, 1995, nr. 3-4.
Alphonse Wauters, Historie des environs de Bruxelles, Tome deuxième. Bruxelles, Edition Van der Auwera, 1855.

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: woensdag 3 augustus 2016

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens