De Slagmolen van het Barrierhuis (zie bijlage) was een olierosmolen, type binnenrosmolen. Hij stond op het erf van dat Barrierhuis, op de hoek van de Luikersteenweg (nr. 238-244) en de Fabrieksstraat (kadasterperceel B937), op de grans met Overpelt. De rosmolen werd voor 1842 gebouwd.

Kadastrale beschrijving uit 1842: hout/lemen gebouw, met een paar stenen (= kollergang), een oliebank en 2 stampers, in goede staat", met een kadastraal inkomen van 30 florijnen.

Eigenaars:
- 1842: Vandendungen (van Dungen) Antoon, brouwer te Lommel; pachter: Peters Jan Frans, te Lommel
- 1863: Vandendungen, de kinderen
- 1865: Vandendungen Robert Antoon, eigenaar te Lommel
- 1869: Ponders-Vanlangenhoven Petrus Josephus, landbouwer te Mol

De rosolieslagmolen werd in 1871 gesloopt en werd vervangen door een woonhuis.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Geschiedenis van het Barrierhuis. (Dirk Pauwels, Agentschap Onroerend Erfgoed)

(Kort)
Luikersteenweg nr. 238-244. Voormalig z.g. "Barrierhuis". Het Barrierhuis werd gebouwd in 1790-1792, maar brandde af in 1795 en in 1800, waarna het in 1801 werd hersteld in zijn huidige vorm. Het initiatief lag bij de Nederlanders, die een grenspost met een tol wilden op de drukke weg naar Luik. Ook werd het Barrierhuis tot een afspanning voor de postkoetsen die van de weg gebruik maakten. Particulieren konden het Barrierhuis huren en Antoon van Dungen, die de afspanning bij Achel bezat, op de weg van 's-Hertogenbosch naar Maastricht, huurde het Barrierhuis en zorgde dat ook het verkeer naar Maastricht nu langs deze weg kwam. Bovendien legde hij visvijvers aan voor zijn restaurant.

Vanaf 1828 was het Barrierhuis een boerderij, de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden vormden toen immers één staat. Natuurlijk was het Barrierhuis ook na de afscheiding van België in 1839 geen grenspost meer, daar de grens toen veel noordelijker kwam te liggen, bij wat Bergeijkse Barrière of Bergeijkse Barrier is gaan heten. Het Barrierhuis is tegenwoordig een dependance van het Lommelse museum Erfgoed Lommel.

(Uitgebreid)
In 1790-92, opmaak van een bestek en oprichting, door de staten van Holland en West-Friesland, van een barrierhuis, tolkantoor, logement en afspanning voor diligentie- en postkoetsen, langs de kasseiweg 's Hertogenbosch-Luik. In 1790 werd 16,66 ha heidegrond ter ontginning beschikbaar gesteld. Op 7 oktober 1791 werd het bouwproject door J. Robyns aangenomen. Op 17 augustus 1795, afbranden van het barrierhuis, waarna bouw van een tweede. Bij onweer op 20 augustus 1800, afbranden van het tweede barrierhuis met alle bijgebouwen. Bij storm op 9 november 1800, verwoesting van de geblakerde muren en de nieuwe paardenstal, waar men net aan begonnen was. Begin XIX, heropbouw. In 1803, vergroting van schuur en paardenstal. Na de overgang van Lommel naar Frankrijk in 1807, opheffing van de barrier en verlegging van de postroute. Bij een orkaan op 30 januari 1809, wegwaaien van alle pannen van de schuur en deels van de leien van het huis, waarna herstel. In 1815, leggen van 3600 leien op het dak van het huis en van 350 pannen op de schuur; aanbrengen van nieuwe goten rondom het huis.

In 1818, einde van de barrier als tolgaarderspost en verworden ervan tot een gewone boerderij. In 1828, verkoop van het barrierhuis door de Hollandse Staat. Rond 1850, aanwezigheid van een postkantoor. Begin 20ste eeuw lag achter het barrierhuis een arboretum met proefstation op het vlak van moderne hydrobiologie, landbouw en viskwekerij, een verwezenlijking van eigenaar Charles Poutiau, doctor in de natuurkunde, die het gebouw samen met 23 ha verwierf ca. 1900. Door de dampen van de zinkfabriek van Overpelt stierf de vegetatie op zijn bezit.

Heden deels sociaal woningcomplex, eigendom van de bouwmaatschappij Kempisch Tehuis, die het barrierhuis in 2000 renoveerde en verbouwde tot 16 sociale woongelegenheden, deels onderkomen van de stedelijke bibliotheek en verder enkele vergader- en ontmoetingsruimten voor lokale verenigingen. Aanpassen van houtwerk en dakvensters en inbrengen van dakkapellen bij deze herbestemming.

In de Atlas van de Buurtwegen (1845) aangeduid als een hoeve bestaande uit twee parallelle losstaande langgestrekte gebouwen, evenwijdig aan de Luikersteenweg.

Hoofdvleugel van één bouwlaag aan straatzijde met haakse, oorspronkelijk L-vormige en nu T-vormige aanbouw. onder gecombineerde schild- en zadeldaken (kunstleien en mechanische pannen), hoog oplopend bij de parallelle vleugels, met vijf dakvensters onder zadeldakjes en klimmende bedaking aan straatzijde, twee onder zadeldakjes achteraan en drie analoge met windborden bij de haakse aanbouw, naar verluidt in kern uit begin 19de eeuw. Hoofdvleugel van vijftien en verbindende vleugel van vijf traveeën met dubbelhuisopstand. Baksteenbouw op gecementeerde plint met dito muurbanden, sluit- en aanzetstenen; hardstenen hoekbanden; vernieuwde deels geprofileerde houten kroonlijst op daklijstbalkjes; houtwerk van deuren en vensters overal vervangen door pvc, met uitzondering van een achterdeur van de hoofdvleugel (nr. 244 A; toestand augustus 2000). Rechthoekige muuropeningen op vernieuwde hardstenen lekdrempels onder dito houten lateien. Analoge zijgevels en noordelijk deel van achtergevel, idem dito voor de van getoogde keldervensters op hardstenen lekdrempels voorziene voorgevel van de haakse aanbouw; linkergevel en noordelijk deel van achtergevel van hoofdvleugel voorzien van centrale deur in gecementeerde geprofileerde geriemde omlijsting op neuten met hardstenen latei, versierd met eikebladeren, en sluitsteen met rolwerkdecoratie. Zuidelijk deel van achtergevel van hoofdvleugel en achtergevel van aanbouw volledig aangepast.

Met een overhoekse muizentand afgelijnde, voormalige stallingen, evenwijdig aan de hoofdvleugel en voorzien van analoge, deels aangepaste muuropeningen, o.m. een gelijkaardig omlijste deur, heden verkleind tot venster. Noordelijke zijgevel met centrale getoogde voormalige poort, heden eveneens tot venster aangepast, tussen twee halfronde vensters. Volledig vernieuwde achtergevel. Tussen hoofdvleugel en stallingen in, van een ijzeren hek voorzien, bakstenen muurtje, met centrale vierkante pijlers met geprofileerde hardstenen bekroning. Ten zuidoosten: nieuwbouw, deels op de plaats van vroegere bijgebouwen, waaronder de schuur.

Het Barrierhuis is niet beschermd als monument, maar is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Herman Holemans & Werner Smet, "Rosmolens in Limburg vanaf 1844", Nieuwkerken, [1982], (Studiekring Ons Molenheem - Studie nr. 2), p. 9.
Waar nog groene ruimte is en men de stilte nog hoort: Lommel, brochure, Lommel, s.a., z.pag.
Delbeke G., Toeren tussen torens. "Naar en rond de abdij van Achel". Zondag 7 mei 2000, Brussel, 2000, p. 6.
Geerts F. e.a., Door het zand getekend. Bijdragen over landschap en verleden van de Kempsense grensgemeente Lommel. Uitgegeven n.a.v. de milleniumviering in 1990, Lommel, 1990, p. 450, afb. 15 op p. 451.
Hagen J. - Maes M. - Indekeu B., Lommel-Barrier en -Kolonie in de vorige eeuw. Twee door de overheid gestimuleerde landbouwontginningen, Publicaties van de v.z.w. Museum Kempenland te Lommel, 17, Lommel, 1997, p. 17- 84, 131-145.
Id. - Geerts F., Hoelang zal de tol nog draaien? Mijmerend wandelen langs een 150-tal Lommelse ansichten uit het begin van deze eeuw, in Publikaties van de VZW 'Museum Kempenland' te Lommel, 3, Lommel, 1987, prentkaarten nrs. 82-84.
Knaepen R. - Smeulders F.V. (red.), Zo was... Lommel, Antwerpen, 1973, prentkaart op p. 56.
Leysen V. - Indekeu B., Een halve eeuw ten dienste van de Belgische waterwegen en dijken: Ulrich Kümmer (1792-1862), ingenieur van bruggen en wegen, (Monumenten en Landschappen, 23, 3, 2004, p. 14, 69, 155-156, afbn. en tekening op p. 14, 69, 155-156.
Mertens F.P.J., Ontstaan en ontwikkeling van Lommel-Kolonie tot 1930, Lommel, 1967, p. 8-9.
Thijs C.- Steen C. Van, Lommel, Proeve van een geschiedenis onzer gemeente, Lommel, 1941, p. 53.
Vanduffel F., Industrialisatie en verandering: Lommel tussen 1890 en 1914, (Maaslandse mongrafiën, 37), Assen, 1983, p. 4, 11 (noot 17), 12 (noot 22), 127, 131-132 (noot 56).
Pauwels D., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Maaseik, Kanton Neerpelt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 19N2, Brussel - Turnhout, 2005.