De Cappelmolen (Kappelmolen) was een houten korenwindmolen aan de zuidzijde van de Bergenstraat (weg van Beverenkalsijde naar Oostkappel, nr. 86), op de scherpe hoek met de Zuidstraat, een gunstig gelegen plaats. De verklaring voor de naam “Cappelmolen” is dan ook volgens zijn ligging nabij Oostcappel.

De molen werd kort voor 1600 opgericht door Philippe Herreman, die toestemming had verkregen van de Rekenkamer van Rijsel.

In het “Mateboek” van Beveren-IJzer, opgesteld in 1603 door de gebroeders Zoete (landmeters), vinden we onder het nummer 629, volgende beschrijving over dit perceel: "Item beoosten hieran, daer de Clooster-Muelen op staet, tSuutheinde tMuelen-stratken, daer de Berchstrate overloopt, van Noorden mede ghemeten, ende van Oosten ghemeten totte Strate, groot 5 Lynen pr 6 Roeden.   //  v Lynen pr vj Roeden". (In de marge: "Mevrouwe van Roesbrugge. ter Muelene ….  den gront"). In het Mateboek wordt geen molenaar vermeld.

In de bevolkingstelling van Beveren-IJzer van 1697 is “Laridon Cristian” opgenomen als “Meulenaer” en gehuwd met een zekere Monica.

Christian Laridon uit Quaedypre (F) huwde te Wormhout op 30 april 1687 met Monica Heindricx, geboren te Wormhout op 24 februari 1665.

De vader van Christian heette eveneens Christian en werd geboren te Leisele rond 1626 en overleed te Quaedypre (F) op 12 december 1685.

Christian overleed te Beveren-IJzer op 21 april 1703 (zie ook SVG 34479). Drie maanden later hertrouwde Monica te Beveren-IJzer op 18 juli 1703 met Petrus Broucke. Het huwelijk is van zeer korte duur, slechts drie weken, hij overleed immers te Beveren-IJzer op 9 augustus 1703.

Monica Hendericx trad opnieuw in het huwelijk te Beveren-IJzer op 7 januari 1704 met molenaar Joannes Danis (Dehaene). Net geen twee maanden later overleed Monica Heindricx te Beveren-IJzer op 3 maart 1704 (zie SVG 35561).

Joannes Danis huwde te Beveren-IJzer op 26 augustus 1704 met Marie (Van) Bastelaere, afkomstig van Hoymille (F). Zij is de weduwe van molenaar Mattheus Boussen, die overleed te Hoymille op 5 mei 1704 (SVG 13879). Ook dit huwelijk was geen lang leven toebedeeld. Marie overleed te Beveren-IJzer op 15 januari 1710.

Michaël Leenhouder, geboren in St-Sylvester-Cappel (F), huwde aldaar op 23 september 1713 met de bijna 19-jarige Maria Catharina Cruyplant. Zij was geboren in Watou in december 1694, als dochter van Philippus en Catharina Masselis. Zij overleed in Beveren-IJzer op 21 juni 1724 (en niet op 30 mei 1724, zoals vermeld in de SVG 17313 die opgesteld is naar aanleiding van haar overlijden). Hij was dan molenaar op de molen van de Roesbrugge Damen.

Hij volgde dus Joannes Danis op.

Michaël, op dat ogenblik vader van 3 kinderen tussen 4 en 9 jaar, hertrouwde te Beveren-IJzer op 12 juni 1725 met Catharina Theresia Allewaerde. Amper één jaar later overleed ook zij vroegtijdig te Beveren-IJzer op 2 augustus 1726.

Michaël ging een derde verbintenis aan te Beveren-IJzer op 11 maart 1727 met Maria Petronella Labaey/Labaye, geboren in Wormhout (F) op 2 december 1704.

Ook nu sloeg het noodlot toe: Michaël overleed in Beveren-IJzer op 16 november 1737 en Maria Petronella bleef achter met 5 eigen kleine kinderen, alsook 3 kinderen uit het eerste huwelijk van Michaël Leenhouder. Een nieuw huwelijk volgde spoedig: Maria Labaye hertrouwde in Beveren-IJzer op 4 maart 1738 met Joannes Baptiste Vandenberghe, een jongeling geboren te Westvleteren op 4 februari 1707. Deze was de zoon van Joannes Baptiste, “molitoris in cocutmeulen” (zo staat het in de doopakte van Joanna Florentia Vandenberghe, de zus van Joannes Baptiste, gedoopt te Westvleteren op 18 januari 1702) en Martine Lau(w)aert. Tussen 1739 en 1748 werden er 5 kinderen geboren, waarvan er 3 in leven bleven.

De genoemde "cocutmeulen" (ook Couchuytmolen, Koekuitmolen) of Grooten Molen (Grote Molen) was een houten korenwindmolen ten noorden van de Koekuitstraat, toen de “Couchutmeulendreve” in Westvleteren.

In de “Staat opgemaakt op ’t bevel van ’t magistraat van Veurne, van al de hofsteden, huizen, scheuren en stallingen, die ter prochie van Beveren bestonden ten jare 1739” (Rijksarchief Brugge, Kasselrij Veurne, nr. 2264) komt Joannes Vandenberghe voor met een hofstedeken, groot 3 gemeten, alwaar den “Cappelmeulen op staat”, waarvan 1 gemet gars en 2 gemeten zaailand.

Maria Petronella overleed te Beveren-IJzer op 9 oktober 1762 (SVG 15121). Joannes Baptiste was nog aanwezig bij het huwelijk van zijn dochter Angela Constantia op 9-12-1767.

We zien de molen niet aangeduid op de Massekaart (1729-1730), maar wel op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen op teerlingen.

Deze molen werd in 1793 afgebroken door de Franse invallers tijdens schermutselingen met de Oostenrijkers.

Werner GOUSSEY (Kessel-Lo) & Lieven DENEWET (Hooglede)

Archieven en landkaarten
- “Mateboek” van Beveren-IJzer, opgesteld in 1603 door de gebroeders Zoete (landmeters),
- Archives départementales du Nord à Lille, série B, n° 1643 (oprichting).
- Rijksarchief Brugge, Kasselrij Veurne, nr. 2264 ("Staat opgemaakt op ’t bevel van ’t magistraat van Veurne, van al de hofsteden, huizen, scheuren en stallingen, die ter prochie van Beveren bestonden ten jare 1739”). 
- Parochieregisters van Beveren-aan-de-IJzer (overlijdensregisters beginnen pas in 1667)
- Staten van Goed, bewerkt door Jef Cailliau.
- Massekaart (17291730) (niet aangeduid)
- Ferrariskaart (ca. 1775) (wel aangeduid)

Werken
- Ameeuw Jozef, "Molens van Veurne-Ambacht", Koksijde, De Klaproos, 2004, p.39-43.
- Annoot Roland, "De Molens in het Westland", Ieper, 1950 (onuitgegeven studie), p. 9-10.
- Deschrijver D. "Waar lag de Kappelmolen te Beveren-IJzer?" Bachten de Kupe, jg. 35, 1995, p. 147-148.
- Lepée Robert, "Gemeente Beveren aan de IJzer", onuitgeg. studie, Beveren, 1952, p. 19.
- Ronse H., "De volkstelling 1697 in de Kasselrij Veurne".