De Gemelingenmolen (naar de ligging) of de Driscartmolen (naar de laatste molenaars) is een watermolen, type dubbelmolen en ingericht als koren- en oliemolen, op de Mark aan de noordwestzijde van de Watermolenstraat (nr. 18), op de overgang met de Werfstraat, op 600 meter ten westen van de kerk van Galmaarden.

De oudste vermelding is een oorkonde (op perkament) van 20 juli 1449: "Jean de Henin, Seigneur de Boussu, de Blaugies, de Gammerages et de Lambusart, chevalier, fait donation à Anne de Henin, sa fille, du moulin et usine de Gammerages avec un bonnier de bois".

Een passus uit het leenboek van Galmaarden van 1473 laat toe te stellen dat de watermolen toen de enige molen van Galmaarden was.

Op 28 juli 1522 gaf Adrien de Grave, schildknaap en heer van Bognies, het leen met de gronden en de watermolen te "ghememinghe" (een leen) in arrentement (rente) aan Jehan le Molle, zoon van Jehan, uit Galmaarden voor 36 pond toernoois ("livres tournois, Doornikse ponden) per jaar.

In een steen van de watermolen staat de datum van 1696 gebeiteld. Dan werd de oliemolen gebouwd. Deze oliemolen werd in 1703 verpacht tegen 104 pond toernoois per jaar. De verkoopaffiche van de heerlijkheid in 1703 vermeldde de watermolen en de windmolen, beide in rente gegeven voor een totaal van 168 razieren rogge (maat van Edingen; 1 razier was 57,60 liter) per jaar.

We vinden de watermolen aangeduid op de
- Frickxkaart (1712)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
- topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855).

In juni 1806 werd verkocht door Andreas Parmentier, die woonde bij zijn moeder in Edingen, Markt 4: een water- en smoutmolen te Galmaarden, gelegen op de rivier de Marque, 42 a 2 ca of 1 dagwand 25 roeden groot; verhuurd - samen met de volgende - aan Pieter van Bellingen. Wordt mede verkocht: een windmolen, gelegen als voren, met zijn berg 22 roeden of 7 a 5 ca groot. Deze molens worden samen verkocht; vrij vanaf 2 augustus e.k. De koper kan ook een partij land en meers, gelegen bij de molen, pachten. Tegelijk werden ook de Wielantmolen (watermolen) en Flietermolen (windmolen) van Tollembeek verkocht (advertentie in "Gazette van Gend", nrs. 1273-1275 van 29 mei, 2 en 5 juni 1806.)

Eigenaars
- 1806, eigenaar: Parmentier Andreas, die woonde bij zijn moeder in Edingen (Markt 4).
- voor 1834, eigenaar: Fransman Jan Magnus, de erfgenamen:
a) Fransman Jean Eugène (voor 1/4), advocaat te Enghien
b) Fransman Eléonore Puliherie, echtgenote Pilette Leonard Joseph (voor 1/4), eigenaar te Ath,
c) Fransman Charles (voor 1/4), advocaat te Brussel
d) Antheunis-Fransman Charles Joseph, de kinderen (voor 1/4) (kinderen: Charles Joseph, Jean Adolphe, Désiré, Felix Constant, Eugenie Françoise en Paul)
- 09.08.1841, verkoop: Vanopdenbosch-Plasman Jean Joseph, molenaar te Galmaarden (onderhandse akte)
- 08.06.1878, de kinderen
- 17.07.1894, verkoop: Driscart-Allebaut Leo Joseph, molenaar te Galmaarden (notaris De Leener)
- 1945, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Leo Driscart)
- 04.01.1949, gift: a) Driscart-Allebaut Leo, de weduwe (voor vruchtgebruik) en b) Driscart-Somers Emiel Odilon Walter en Cie (voor naakte eigendom) (notaris Olemans)
- 03.01.1969, einde vruchtgebruik: Driscart-Somers Emiel Odilon Walter, molenaar te Galmaarden (overlijden van de weduwe M.T. Allebaut)
- 09.07.1971, verkoop: Van Steenberge-Lemaire Bernard Marie Auguste, landbouwingenieur te Sint-Lievens-Houtem (notaris Van Holen)
- 23.11.1983, erfenis: Van Steenberge Bernard, Bottanuco (Italië) (overlijden van vrouw Lemaire)

Rond 1830 was de watermolen in het bezit van de erfgenamen van Jan Magnus Fransman. Zij waren eveneens in het bezit van twee windmolens in Galmaarden: de houten Potaardeveldmolen in de Hoogstraat en de Stenen Molen in de Waterschaapstraat. Al deze molens verhuurden ze aan molenaars.

Het huurcontract met de eigenaars, de familie Fransman, werd afgesloten bij onderhandse akte van 4 maart 1833 voor 3, 6, 9 jaar aan 1.814,05 frank per jaar. De machines en werktuigen voor de molens werden vooraf geschat omdat deze moesten onderhouden en hersteld worden door de huurders. Deze werden toen door 2 molenaars geschat aan 6.022 gulden Brabants courant.

Bij het overlijden van zijn vader Martinus verliet Jan Joseph Van Openbosch zijn geboortedorp Tollembeek en kocht op 1841 de Gemelingenmolen in Galmaarden van de erfgenamen Fransman. In Galmaarden trad Jan Joseph in het huwelijk met Dorothea Plasman.

Jen Joseph Vanopdenbosch gehuwd met Dorothea Plasman verliet zijn geboortedorp Tollembeek bij het overlijden van zijn vader Martinus en kocht bij onderhandse akte op 9 augustus 1841 het volledig molenbedrijf in Galmaarden, bestaande uit vijf molens, woning en afhangen op 1 ha 44 a 65 ca aan 30.600 frank:
- drie watermolens op de Mark in Gemelingen: de watergraanmolen, de olieslagerij, de kreupelmolen voor zwijnaard, met woonhuis, schuur, stallingen, bakhuis, tuin en weide
- de windgraanmolen genaamd de "stenenmolen", voor de som van 1080 frank.
- de houten windmolen op het Potaardeveld

Op de gevel van een bijgebouw van de watermolens, opgericht door J.J. Van Opdenbosch-Plasman, staan de hoofdletters J.V.O.- D. P.

Judocus Vanopenbosch liet de oliemolen in 1864 grotendeels herbouwen.

In 1868 verhuurde hij de molens voor een periode van 12 jaar aan de echtgenoten Felix Vanderdonck-Sophie Van Crombrugge, landbouwers uit Nederboelare.

Joannes-Franciscus Van Opdenbosch volgde zijn vader op als molenaar. Daar zijn gezondheid het hem niet meer toeliet zijn beroep uit te oefenen, verkochten de kinderen van J .J. Van Opdenbosch de watermolen op 17 juli 1895 aan Leon Driscart (1864-1945), gehuwd met Maria Teresia Allebaut (1874-1969) voor de som van 31.300 frank. De akte werd verleend door notaris Deleener te Galmaarden.

François Vanopdenbosch kocht zogezegd de molens, maar dat was in naam van Leon Driscart. Hij leende 15.650 frank van hem, terug te betalen in 15 jaar en aan de intrest van 3,75 frank. Hij moest ook een brandverzekering nemen. Op 18 april 1906 betaalde hij het laatste nog verschuldigde bedrag. De stenen molen werd later niet meer gebruikt.

Leo Joseph Driscart was afkomstig uit Bever, zijn ouders waren Jacques Jozeph Driscart en Jeanne Catherine Van Lierde. (De Driscarts bleven minstens 9 generaties lang in Bever). Van Lierde was afkomstig zijn van de Hertboommolen in O.L.Vrouw-Lombeek. Hun molen zou afgebrand zijn, volgens de overlevering in brand gestoken door een knecht.

Ze huwden te Bever in mei 1857 en hadden vier kinderen: drie zonen en een dochter. Omer ging naar de molens Viane en Raymond bleef op de molen in Bever, de zus bleef als landbouwster in Bever en Leon kwam op de watermolen van Galmaarden.

In 1900 werd in de graanmolen een stoommachine geplaatst, maar er werd ook nog met waterkracht graan gemalen. De oliemolen werd vanaf 1930 ingeschreven als landgebouw.

Op 11 oktober 1915, dus tijdens de eerste wereldoorlog, werd genoteerd dat de Gemelingenmolen op water en stoom werkte en dat het dagelijks rendement ongeveer 2500 kg bedroeg.

Leon Driscart verhuurde zijn molen aan zijn zoon Walter Driscart (1902-1996) in 1929 voor de som van 5000 frank per jaar (+ andere kosten = 6500 frank). Walter Driscart was in 1929 toen pas gehuwd met Anna Somers (1904-1996).

Eigenlijk zou de oudere broer van Walter de molen overgenomen hebben van zijn vader Leon. Maar tijdens de wintermaanden wou vader Leon en zijn oudste zoon vlug een dringende lading graan malen. Dit lukte echter niet door ijs en sneeuw op het rad. De zoon klauterde op het muurtje om het rad sneeuwvrij te krijgen maar gleed uit en kwam in het ijskoude water terecht. Hij overleefde dit spijtig genoeg niet. Enkele jaren later heeft men een muur met dak boven het rad opgetrokken om sneeuw en ijs te weren.

Op 26 januari 1949, werd door notaris Edgard Olemans uit Nederbrakel de gift-verdeling van M.T. Allebaut geregeld, waardoor haar zoon Walter o.a. naakte eigenaar werd van de molen. M.T. Allebaut overleed in 1969.

Het gezin Walter Driscart-Somers kreeg vijf kinderen, allen geboren op de watermolen. In 1971 verkocht Walter Driscart de watermolen aan Bernard Van Steenbergen voor 1.500.000 frank.

Als laatste molenaars kennen we Leon (°1909) en Walter (°1943) Driscart.
De graanmolen bleef actief rond rond 1969; de oliemolen lag stil sinds 1930.

Van de twee onderslagraderen is enkel het wiel aan de graanmolen nog aanwezig, met een diameter van 5,20 meter. Van de oliemolen bleven nog bewaard: de kollergang, de wentelas met vuistweggen en schofhouten. De stuw is een gemoderniseerde stalen (klep)stuw. Het verval bedraagt anderhalve meter. Er is een ingekokerde bypas. De pegel staat op 24,15 meter hoogte.

Op 10.03.1994 werd de Driscartmolen (de korenmolen, de voormalige oliemolen en de schuur) beschermd als monument en samen met zijn omgeving als dorpsgezicht. De gebouwen, die nu gebruikt worden als verblijf, ondergingen in 2003-2004 een restauratiebeurt. De molen is opnieuw draaivaardig.

Bij de restauratiewerken verwerkte men een graanmolensteen tussen de kasseien net voor de ingang van de vroegere graanmolen. Volgens de eigenaar van de Gemelingenmolen zou deze molensteen uit de Potaardeveldmolen komen die in 1841 verdween en later werd geplaatst in de Stenen Molen, welke molens lgedurende een hele periode door dezelfde eigenaars werden beheerd als de Gemelingenmolen.

De kollergang heeft een hoogte van 2m20. Ingekapt zijn het kenteken van de steenkappers van Ecaussinnes met ernaast het jaartal 1833. Deze kollergang is, als het meest waardevolle deel van de molen zo ver mogelijk van de beek opgesteld om ze wat te beschermen bij instortingen en uitspoelingen.

Dr. Nestor DRISCART & Herman HOLEMANS

Intekendatum: 20.12.2002, 14 u. 30
Molen: Galmaarden (Vl.-Brab.), Driscartmolen, Gemelingenmolen - dubbele watermolen (koren- en oliemolen) met thans 1 metalen onderslagrad met houten schoepen
Bouwheer: Bernard Van Steenberge, Galmaarden
Ontwerper: Arch. Erik De Bruyn, Aalst
Opdracht: Aanvraag tot deelneming aan de beperkte aanbesteding voor de restauratiewerken, fase 3. Het werk betreft vooral:
a. Tijdelijk droogleggen van de waterloop.
b. Reconstructiestudie olieslagmolen.
c. Funderingswerken, metselwerken (baksteenmetselwerk met gebruik van zuivere hydraulische kalkmortels), voegwerken, timmerwerken, dakwerken (met gerecupereerde Boomse dakpannen), buitenschrijnwerken en minimaal elektrisch net aan de olieslagmolen.
d. Verhogen van de bestaande kaaimuur tussen graanmolen en opslagruimte.
e. Molentechnische werken aan bestaand waterrad, aan sluiswerken op de waterloop en aan de olieslagmolen; o/cat. D24, kl. 2, cat. 00 of 19; 100 werkdagen
Plaats aanbesteding: Architectenkantoor Erik De Bruyn, Posthoornstraat 43, 9300 Aalst
Toewijzing: 't Gebinte Molenbouw bvba, Erpe-Mere (molentechnische werken)

Intekendatum: 29.08.2003, 10 u. 15
Molen: Galmaarden (Vl.-Brab.), Driscartmolen, Gemelingenmolen - dubbelmolen (koren- en oliemolen) met thans 1 metalen onderslagrad met houten schoepen
Bouwheer & ontwerper: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur, Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer, Afdeling Water, Gent (ir. Herman Van Damme)
Opdracht: Algemene offerte-aanvraag voor het ontwerpen van 2 gecontroleerde overloopgebieden te Herne en aanpassen van een molenbypass te Galmaarden
Plaats aanbesteding: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur, Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer, Afdeling Water, Elfjulistraat 43, 9000 Gent
Offertes: Belconsulting nv, Tielt, €105.841,45; Arcadis Lapère nv, Kortrijk, €109.504,83; Mebumar België nv, Moerbeke-Waas, €112.660,68; SWK, Gent, €121.097,88; Technum nv, Gent, €124.135,59; Soresma nv, Antwer-pen, €126.668,55; Grontmij Belgroma, Mechelen, €127.056,11; Talboom Studiebureau nv, Puurs, €169.380,84
Toewijzing: Arcadis Lapère nv, Kortrijk

Intekendatum: 01.12.2005, 11 u.
Molen: Galmaarden (Vl.-Brab.), Driscartmolen, Gemelingenmolen - dubbele watermolen (koren- en oliemolen) met thans 1 metalen onderslagrad met houten schoepen
Bouwheer & ontwerper: AMINAL, Afd. Water, Brussel (Koen Martens)
Opdracht: Ereloonovereenkomst voor de opmaak van ontwerpdossiers voor de ecologische herinrichting van de benedenloop van de Marke tussen de Driscartmolen te Galmaarden en stroomafwaarts de grens met Wallonië); 3 deelprojecten; 8 maanden
Plaats aanbesteding: AMINAL, Afdeling Water, Ferraris-gebouw, K. Albertlaan 20, 1000 Brussel
Offertes: SBE nv, Sint-Niklaas, €68.937,94; Libost-Groep, Hasselt, €73.672,06; Soresma nv, Antwerpen, €77.096,97; Lobelle Ch. Studiebureau, Sint-Andries, €81.297,48; Technum Gent, Sint-Denijs-Westrem, €118.129,88; Belconsulting nv, Tielt, €227.740,03

Intekendatum: 23.11.2007, 10 u.
Molen: Galmaarden (Vl.-Brab.), Driscartmolen, Gemelingenmolen - dubbele watermolen (koren- en oliemolen) met thans 1 metalen onderslagrad met houten schoepen
Bouwheer: VMM, Afdeling Water, Buitendienst Gent, Gent (H. Van Damme)
Ontwerper: Arcadis Gedas nv, Kortrijk
Opdracht: Aanleg van een gecontroleerd overloopgebied te Herne en aanpassen van de molenbypass aan de Driscartmolen. De opdracht omvat vooral de bouw van betonnen constructies (klepstuwconstructie, pompstation, brugconstructies,...), grondwerken en de aanleg van een dijklichaam; cat. B of E, kl. 5; 120 dagen
Plaats aanbesteding: VMM, Afdeling Water, Buitendienst Gent, Elfjulistraat 43, 9000 Gent
Offertes: Scheirlinck Hervé Algemene Ondernemingen bvba,  Massemen,  €1.086.876,40;  Herbosch-Kiere nv, Kallo (Kieldrecht), €1.413.982,97

Literatuur

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel, SGAB, nr. 9925, f° 25 (passus uit het leenboek van Galmaarden, 1473)
Algemeen Rijksarchief Brussel, SGAB, nr. 9929 (rente van 1522)
Algemeen Rijksarchief Brussel, SGAB, nr. 9924 (verpachting oliemolen in 1703)
Privaat archief Ernest Matthieu in 1939: akte van 20 juli 1449, origineel op perkament.
Familiearchief Dr. Nestor Driscart, arts te Oostende, geboren te Galmaarden op 06.05.1935, als zoon van molenaar Walter Driscart-Somers.

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", nrs. 1273-1275 van 29 mei, 2 en 5 juni 1806.

Werken
Hubert De Weerdt & Luc Cromphout, "De molens van Galmaarden", Londerzeel, 2017.
Cercle archéologique d'Enghien, VI, p. 381-383 (akte van 25 juli 1522, origineel op perkament, zegels weggenomen).
Y. Delannoy, "Le cession de la Seigneurie d'Enghien par Henri IV à Charles d'Arenberg en 1607", in: Annales du Cercle archéologique d'Enghien, XXII, 1986, p. 196.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 2: arrondissement Halle-Vilvoorde (A-L)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1991.
Bernard Roobaert, "Overzicht van de molens van de streek van Edingen met hun oudste vermeldingen", Molenecho's, XXIV, 1996, nr. 3-4, p. 116-180.
Bernard Roobaert, "Historische en toponymische varia betreffende Galmaarden", Eigen Schoon en de Brabander, LXXIX, 1996, 4-5-6, p. 183-192 (186).
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
B. Roobaert, "Een overzicht van de molens van het Oude Land van Edingen en hun oudste vermeldingen", in: "Het oude Land van Edingen en Omliggende, Herne, jg. XXI, 1993, nr. 2, p. 97-133.
Jan Bauwens, "De watermolens van de 'Mark' ", in: Levende Molens, jg. 7 (1985), nr. 9, p. 69-71.
"Galmaarden - De watermolen", in: Het Pajottenland - Landschap en Monument, Culturele Kring "Andreas Masius", 1971, p. 46.
"Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen", deel 2N, Halle-Vilvoorde, 1976, p. 165.