Molenechos's Homepage Molenechos.org

Rijkevorsel, Vlaanderen - Antwerpen

Verdwenen molen

karakteristiek

Naam
Oude Molen, Molen t Bergske, Molen Van Den Kinschot
Ligging
Molenstraat 74
2310 Rijkevorsel
De Vonders
kadasterperceel H109
Vlaanderen - Antwerpen
toon op kaart
Gebouwd
voor 1471
Verdwenen
1919, verplaatst naar Brasschaat
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Database nummer
3980
© Prentkaart. Edit. D. Lemmens-Rademakers, Rijkevorsel. Verzameling Ons Molenheem

Beschrijving / geschiedenis

Deze houten korenwindmolen stond op De Vonders, op 't Bergke, aan de huidige Molenstraat, nabij de oude weg naar Hoogstraten. Op het laatst had deze standaardmolen een tienzijdige gesloten voet.

De molen was een banmolen van de heren (graven, later de hertogen en prinsen) van Hoogstraten. Hij werd voor het eerst vermeld in 1471. Enkele ons bekende namen van pachters: in 1518 Nijs Heggen, in 1533 Jan Roels, in 1596 Jan Van den Berche, in 1613 Antonis Aertsen, in 1723 Balder Van Geel, in 1777 Jan Schroyens en Jan Denys Asselberghs.

Ook deze molen had veel te lijden in de oorlogsjaren op het einde van de 16de eeuw. In 1585 kon de molen niet verpacht worden omdat de bevolking gevlucht was voor het oorlogsgeweld.

Een kadasterdocument van 1830 geeft aan: "houten standaerdmolen gelegen digt aen het dorp en in goeden staat, hij heeft twee paar steenen welke niet gelijktijdig kunnen werken, de pachter is Van den Kinschot, molenaar te Rijkevorsel".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: de Salm-Salm Anfred, te Anholt (D); huurder-molenaar is Van den Kinschot uit Rijkevoersel
- 03.03.1846, verkoop (bij openbare veiling, ingesteld door deze familie): Van Nueten Jean François, molenaar te Zoersel (notaris De Kepper)
- 21.08.1846, verkoop: Van Nueten Jean François, molenaar te Zoersel (notaris De Kepper)
- 07.09.1864, gift: a) Van den Kinschot Adriaan (voor 1/2), molenaar te Rijkevorsel en b) de minderjarigen Biermans (voor 1/2) (nl. Marie, Elisabeth, Marie Thérèse en Marie Pauline) (notaris Nolen)
- 16.05.1865, deling: Van den Kinschot-Meeus Adriaan, molenaar te Rijkevorsel (notaris Nolen)
- 23.06.1896, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Adriaan Van den Kinschot)
- 08.09.1918, afstand: Van den Kinschot Franciscus, molenaar te Rijkevorsel (notaris Gilles)

In 1919 werd de molen verkocht aan een molenaar te Brasschaat. Deze nam de molen uiteen en bracht hem over naar Brasschaat naast de Bredabaan, ter plaatse de Driehoek. Amper een jaar later, in 1923, verhuisde de molen naar Putte-Kapellen. Aldaar geraakte hij zwaar beschadigd tijdens W.O. II en werd in 1951 definitief gesloopt.

Nadat de verkoop van de molen in 1919, zette Frans Van Den Kinschot het bedrijf verder in de maalderij die in het begin van de eeuw aangebouwd was aan het vroegere magazijn. Hier geschiedde de aandrijving van de molenstenen aanvankelijk door een stoommachine. Hiervoor was een eigenaardige hoge vierkante schouw gemetst. Omstreeks 1911 werd een armgasmotor aangekocht. In 1980 werd het malen stopgezet.

Van de maalderij resteerde nog tot 2012 de vierkante schoorsteen (afvoer van stoommachine, vanaf ca. 1911 armgasmotor) en een klein bakstenen magazijn onder pannen zadeldak. Deze werden opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Dat "statuut" belette echter niet dat, ten behoeve van een verkaveling, alles op 9 mei 2012 werd gesloopt; eerst de boerderij met bijhorende stallen, dan de maalderij met de schoorsteen. De firma Adams Poland nv uit Beerse hield tijdens de afbraakwerken rekening met het mechanisme, zoals de armgasmotor en twee steenkoppels. Deze werden overgebracht naar het museum "de Vergane Glorie" te Baarle-Hertog. De Nederlandse Stichting Levende Molens uit Roosendaal schreef een protestbrief naar het college van burgemeester en schepenen van Rijkevorsel (zie bijlage).

Zie ook onder:
Brasschaat, Nieuwe Molen
Stabroek, Molen van Putte

Lieven DENEWET & John VERPAALEN

Literatuur

Simon Henri, "De windmolen van Maria ter Heide", 't Bruggeske (Kulturele Kring Kapellen), jg. 1971, 2, 13 p. (Beknopte geschiedenis van een Brasschaatse molen die later in Stabroek werd heropgebouwd).
Smits J., "De windmolens van Rijkevorsel", Jaarboek van de Heemkundige Kring van Rijkevorsel,1997, p. 31-79).
Smits J. & W, "De stenen bergmolen van Rijkevorsel", in: Jaarboek van de Heemkundige Kring van Rijkevorsel, Rijkevorsel, jg. 8 (1985), p. 54-68, ill.;
Smits J., "Peter Ringouts en de windmolens van Rijkevorsel", in: Jaarboek van de Heemkundige Kring van Rijkevorsel, 2001, p. 141-145.
Smits J., "De handgraanmolens in ons museum", in: Jaarboek van de Heemkundige Kring van Rijkevorsel, 2002, p. 61-64.
"Martinus Lamberti, molenaar anno 1622", in: Jaarboek van de Heemkundige Kring van Rijkevorsel, 1986, p. 123-133.
Holemans H. & Lemmens P.J., "Molens der Noorder- en Oosterkempen", Nieuwkerken, 1980, p. 99-100.
Holemans Hermans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten P-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2011
Lemmens P.J., "Molenoverzicht uit het Arrondissement Turnhout van 1830 tot heden", Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, Kwartaalschrift, Borgerhout, Gitschotel Buurschap, Jg. 12, [1964], nr. 3, p. 28.
De Sadeleer S. & Plomteux G., "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Hoogstraten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16N4", Brussel - Turnhout, 2002.
John Verpaalen, artikel in Vlaamse Molens, herfst 2012 (verslag over de sloop van de maalderij)
W. Van Mensel, "Molenaars Biermans", Ons Molenheem (Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem), jg. 1996,  nr. 4, p. 9-13.
Mailbericht Aimé Smeyers, 28.11.2012.

Overige foto's

Oude Molen, Molen t Bergske, Molen Van Den Kinschot, Rijkevorsel, Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Verzameling Ons Molenheem
Oude Molen, Molen t Bergske, Molen Van Den Kinschot, Rijkevorsel, Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Verzameling Ons Molenheem
Oude Molen, Molen t Bergske, Molen Van Den Kinschot, Rijkevorsel, De maalderij. Foto Agentschap Onroerend Erfgoed, 01.09.1998. | Database Belgische molens
© De maalderij. Foto Agentschap Onroerend Erfgoed, 01.09.1998.
Oude Molen, Molen t Bergske, Molen Van Den Kinschot, Rijkevorsel, Interieur maalderij, net voor de slop. Foto Adams Poland nv, Beerse, begin mei 2012 | Database Belgische molens
© Interieur maalderij, net voor de slop. Foto Adams Poland nv, Beerse, begin mei 2012
Oude Molen, Molen t Bergske, Molen Van Den Kinschot, Rijkevorsel, Takeling van de armgasmotor. Foto Adams Poland nv, Beerse, 09.05.2012 | Database Belgische molens
© Takeling van de armgasmotor. Foto Adams Poland nv, Beerse, 09.05.2012