De Wielantmolen is een graan- en oliewatermolen met twee (verwijderde) houten onderslagraderen op de Mark, aan de westzijde van de Vollezelestraat (nr. 32), de vroegere Molenstraat, op 300 meter ten noorden van de kerk van Tollembeek.

De watermolen werd voor het eerst vermeld in 1474, als eigendom van de erfgenamen van Engelbert van Dielbeke. In 1575 en in 1623 behoorde hij toe aan de erfgenamen Jehan Laverdeys.

De molen werd vernield tijdens de Troebelen rond 1580 ("a este ruynet durant les troubles"), en was volgens een rekening uit 1601 dan nog niet herbouwd.

Paul de Walkiers, heer van Galmaarden, kocht de molen op 14 juli 1760 en stond hem af aan zijn zoon Jan op 10 mei 1768.

In 1801 was hij nog eigendom van de Walckiers, en uitgebaat door Judocus Vanopdenbosch. Later aangeslagen door de Franse staat, werd de watermolen verkocht aan Andreas Parmentier, die tevens eigenaar werd van de Gemelingenmolen (watermolen) en Potaardeveldmolen (windmolen) in Galmaarden.

Tegelijk met de bovengenoemde molens in Galmaarden werd in juni 1806 te koop aangeboden: een water- en smoutmolen op de Marque  (Mark)  te Tollembeek,  zeer  wel  gelegen  en solide  gebouwd,  41 a 52 ca  groot   (of  1 dagwand 93 roeden); momenteel gepacht tot 1 augustus 1806 door Judocus van Opdenbosch. Ook hier is aan de watermolen een windmolen verbonden: “den kooper kan ook met dezelve date in pachte nemen eenen schoonen steenen windmolen, toebehoorende  aen d’Heer Bruyneel, en die altyd in pacht gegeven geweest is met dezen watermolen”. De eigenaar van de twee molens te Galmaarden en van de watermolen te Tollembeek is sieur Andreas Parmentier, wonende bij zijn moeder te Edingen (Markt 4). (advertentie in de "Gazette van Gend", nrs. 1273-1275 van 29 mei, 2 en 5 juni 1806.)

De watermolen op 11 april 1812 verkocht door de Prefectuur van de Dijle aan Louis Wielant (vandaar de benaming Wielantmolen).

We vinden de watermolen aangeduid op de:
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
- topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855).

Eigenaars en molenaars:
- 1474: van Dielbeke Engelbert, de erfgenamen
- 1575 en 1623: Laverdeys Jehan, de erfgenamen
- 14.07.1760, verkoop: de Walkiers Paul, heer van Galmaarden
- 10.05.1768, afstand: de Walkiers Jan, zoon van Paul
- 1801, eigenaar: de Walckiers Jan, voormalige heer van Galmaarden, huurder-molenaar: Vanopdenbosch Judocus
- kort na 1801, confiscatie: Franse staat
- tot 1806, eigenaar: Andreas Parmentier, die woonde bij zijn moeder in Edingen (Markt 4)
- 11.04.1812, verkoop: Wielant-De Haen Louis, te Tollembeek
- voor 1834, eigenaar: Wielant-De Haen Louis, de weduwe, te Tollembeek
- 10.10.1839, erfenis: a) Wielant Jeanne Thérèse, echtgenote Lepers Adrien Joseph, molenaar te Sint-Pieters-Kapelle, b) Wielant Séverin, molenaar te Tollembeek en c) en Cie (overlijden van de weduwe De Haen van Louis Wielant)
- 29.08.1840, deling: Wielant-Clerebaut Severinus, molenaar te Tollembeek (notaris Zeghers)
- 29.08.1872, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Severnus Wielant)
- 18.08.1890, deling: Wielant-Lumen Fideel, molenaar te Tollembeek (notaris Wielant)
- 09.11.1925, erfenis: de weduwe (overlijden van Fideel Wielant)
- 15.07.1951, verkoop: Van Belle-Van Eeckhoudt Georgius, landbouwer te Tollembeek (notaris Bellot)
- tot 2012: De Muylder Willem (1934-2012) & Van Belle Denise (1942-2012).
- 2015, eigenaar: Prinzie L., Tollembeek

Vroeger bestond de molen uit twee delen: een graanmolen en een oliemolen, die elk door een houten rad in beweging werden gebracht.

In de oliemolen, stampmolen of oliestamperij werd het oliezaad (koolzaad of lijnzaad) geplet en daarna gestampt. Op dezelfde wijze, trok men ook uit de beukenootjes olie, die tot verlichting of keukengebruik diende. De oliemolen werd voor 1575 gebouwd (vermeld als "estordoir").  Het gebouw draagt het jaartal 1774. De oliemolen werkte tot 1880 à 1900 en werd in 1920 in het kadaster omschreven als "landgebouw".

De graanmolen werkte tot in de jaren 1960. Toen werd het mechanisme van de graanmolen verkocht aan een Nederlander: het zou geplaatst zijn in een Limburgse watermolen (Bocholt?). De beide gebouwen van deze dubbelmolen bestaan nog en maken deel uit van de boerderij. De twee onderslagraderen zijn te zien op tekeningen met de vervaldebieten van alle molens op de Mark uit 1826 en op een plan ter herstelling van het rad aan deze molen in 1900. De waterraderen en - zoals al gemeld - het binnenwerk zijn verdwenen. De gebouwen gelegen aan beide oevers van de Mark (dubbelmolen) zijn echter nog geheel als watermolen herkenbaar.

De molen is gelegen in landschappelijk waardevol agrarisch gebied. Bij de molen werd een nieuwe klepstuw aangebracht: normale stand = 27,70 m, maximale stand: 27,70 m (pegelpeil : 28,06 m). Stroomafwaarts van de klepstuw wordt een verval gecreëerd van 1 meter. Op de rechteroever langs het molengebouw is een bypass die eventueel terug in verbinding kan worden gesteld.

Op 8 juni 2009 werd de Wielantmolen beschermd als monument, met inbegrip van de bypass, de woelkom en de aangrenzende boomgaard. De gebouwen werden goed onderhouden door hun private eigenaars, het echtpaar Willem De Muylder (1934-2012) en Denise Van Belle (1942-2012).

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

M. Peremans, "Thollembeek. Landkunde, Geschiedenis. Volkskunde", Brussel, 1926, p. 32.

De MOLEN WIELANT is gelegen in de Molenstraat. In 1474 hoorde hij toe aan de erfgenamen Engelbert de Dielbeke ; in 1575 en in 1623 aan de erfgenamen Jehan Laverdeys. Werd verwoest tijdens de Beroerten (a este ruynet durant les troubles), volgens een rekening van het jaar 1601 (18). Den 14 Juli 1760, werd de molen gekocht door Paul de Walkiers, Heer van Galmaarden ; deze stond hem aan zijn zoon Jan af, den 10 Mei 1768. De molen werd den 11 April 1812 door Louis Wielant, gekocht van de Prefectuur der Dijle (19). Thans hoort hij toe aan Mevr. We Fideel Wielant. Vroeger bestond de molen uit twee voorname deelen : een graanmolen en een oliemolen, die elk door een houten rad in beweging werden gebracht. De oliemolen, stampmolen of oliestamperij (estordoir) die het jaartal 1774 draagt, is sedert 1880 voor goed stop gezet ; hij wordt reeds vermeld in 1575. Het oliezaad (koolzaad of lijnzaad) werd geplet en daarna gestampt. Op dezelfde wijze, trok men ook uit de beukenootjes olie, die tot verlichting of keukengebruik diende.

(18) Rijksarchief, Rekenkamer (19744-19445) en schepengriffie nr 9472, en Staatsarchief Bergen, Fonds des Etats du Hainaut, nr 1999.
(19) De molen stond onder nr 12 van den aanplakbrief (734) vermeld en hoorde toe aan de Fransche Regeering (Gemeentearchief)

-----------------

Uit het Belgisch Staatsblad van 23.07.2009;
Bij ministerieel besluit van 8 juni 2009 wordt beschermd, overeenkomstig de bepalingen van het Decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij de decreten van 18 december 1992, 22 februari 1995, 22 december 1995, 8 december 1998, 18 mei 1999, 7 december 2001, 21 november 2003, 30 april 2004, 10 maart 2006 en 18 maart 2009 :
11° Wegens de historische en industrieel-archeologische waarde :
- als monument:
De voormalige watermolen Wielant met inbegrip van de bypass, de woelkom en het aangrenzend boomgaardperceel, gelegen te
Galmaarden (Tollembeek), Vollezelestraat 32;
bekend ten kadaster :
Galmaarden, 3e afdeling, sectie B, perceelnummer(s) 280B, 592D(DEEL), 593A, 593B, 594(DEEL), 641F, 645/02, 645B.
Met het oog op de bescherming zijn van toepassing :
de beschikkingen van het besluit van de Vlaamse regering van 17 november 1993 tot bepaling van de algemene voorschriften inzake instandhouding en onderhoud van monumenten en stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij besluit van de Vlaamse regering van 23 juni 2006 (Belgisch Staatsblad 10 maart 1994 en 22 augustus 2006).

Mailbericht van de heer Ronald Suys, 18.02.2012.
Ik wil u meedelen dat de eigenaar Willem De Muylder overleden is op 13 februari 2012 (geboren op 5 februari 1934). Zijn echtgenote Denise Van Belle overleed de week voordien op 5 februari 2012 (geboren op 18 maart 1942).

Literatuur

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamer, nrs. 19744-19445)(1474, 1575)
Algemeen Rijksarchief Brussel, schepengriffie, nr. 9472 (1623)
Archives de l'Etat à Mons, Fonds des Etats du Hainaut, nr. 1999 (1601)
Gemeentearchief Galmaarden, Aanplakbrief met verkoping van goederen in Tollembeek (waaronder de Wielantmolen als nr. 12)) door de Prefectuur van de Dijle, 11.04.1812.

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", nrs. 1273-1275 van 29 mei, 2 en 5 juni 1806.

Werken
Hubert De Weerdt & Luc Cromphout, "De molens van Galmaarden", Londerzeel, 2017.
Bernard Roobaert, "Overzicht van de molens van de streek van Edingen met hun oudste vermeldingen", Molenecho's, XXIV, 1996, nr. 3-4, p. 116-180;
Yvan Decoster, "Neringdoenden en handelaars te Tollembeek in de 19e eeuw, in: Bij ons in Tollembeek, dl. 6 (2e uitg.), 1995, p. 9-26.
vzw Tsap, "Watermolens als 'potentiële kleinschalige waterkrachtcentrales' toegepast op de Mark (bijrivier van de Dender) vanaf Edingen", in: Molenecho's, XXIV, 1996, nr. 3-4, p. 181-203;
J. Verpaalen, "Waterbouwkundige werken bedreigen omgeving van Wielantmolen te Tollembeek", in: De Belgische Molenaar, LXXIV, 1979, p. 277-278;
M. Peremans, "Thollembeek. Landkunde, Geschiedenis. Volkskunde", Brussel, 1926, p. 32.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 3: arrondissement Halle-Vilvoorde (M-Z)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1992;
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
B. Roobaert, "Een overzicht van de molens van het Oude Land van Edingen en hun oudste vermeldingen", in: "Het oude Land van Edingen en Omliggende, Herne, jg. XXI, 1993, nr. 2, p. 97-133, ill.;
Jan Bauwens, "De watermolens van de 'Mark' ", in: Levende Molens, jg. 7 (1985), nr. 9, p. 69-71, ill.;
Yvan Decoster, "Bij ons in Tollembeek".
Mailbericht Ronald Suys, 18.02.2012.