De Molen te Neeralfene of Molen ten Berg is een watermolen met metalen bovenslagrad op de Steenvoordbeek, in de Neeralfenestraat 1, op een halve kilometer ten oosten van de kerkvan Ternat.

In een eerste vermelding uit 1448 is er sprake van "Het hof ten Berghe" en de "Molen ten Berghe". Het hof en de molen behoorden toe aan dezelfde heer. Door een stichting, gedateerd 22 juli 1514, gingen deze goederen over aan de armen van de stad Brussel. Van 1515 tot 1819 was "mijnsheeren" molen slechts in het bezit van twee herenfamilies, nl. het Brussels patriciërsgeslacht 't Serclaes (cfr. Molen van Kruikenburg) en het adellijk geslacht de Fourneau.

De 17de eeuw was (grotendeels door oorlogstroebelen) rampzalig voor Gravenmolen: plunderingen, gedeeltelijke afbranding en andere vernielingen ondermijnden zijn werking. We vinden de molen opnieuw vermeld in 1686.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: De Bilde-Lumen Petrus Joannes, molenaar te Waterloo
- later, erfenis: de kinderen
- 21.08.1878, verkoop: Eenens-Crockaert Jan Frans, molenaar te Ternat (notaris Minne)
- 01.03.1884, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Jan Frans Eenens)
- 30.06.1888, verkoop: Crauwels Lambert Alfons, brouwer te Brussel (notaris Crabbe)
- 21.02.1891, verkoop: Verbrugghen-Verbrugghen Theophiel Philippe, molenaar te Ternat (notaris Crabbe)
- 23.01.1925, verkoop: a) De Ridder-Steenput Joseph Louis, molenaar te Ternat en b) De Wandeleer-De Ridder Emile Desire, werkman te Asse (notaris Goossens - molen en zagerij)
- 23.04.1926, verkoop: De Ridder-Steenput Joseph Louis, molenaar te Ternat (notaris Goossens)
- 29.03.1976, erfenis: De Ridder-Schepers Charles René, bediende te Anderlecht (overlijden van Joseph Louis De Ridder)
- 28.03.1977, verkoop: Put-Cuypers Alfons, makelaar te Grimbergen (notaris Van Bellinghen)
- 28.03.1977, verkoop: Volckaert-De Bondt Roland Lieven Pierre, technisch ingenieur te Deurne (notaris Van Bellinghen)
- 2015, eigenaar: De Bondt P., Ternat

Ook in de 19de en 20ste eeuw was de molen in het bezit van meerdere personen. Één van hen was molenaar Theofiel Philip Verbrugghen, die niet alleen het rad van de watermolen draaiende hield, maar ook houder was van een melkerij ("laiterie St. Anne") en een café-restaurant, vooral bezocht door de Brusselse burgerij.
De laatste beroepsmolenaar (sinds 1926) was Jozef-Lodewijk De Ridder, overleden in 1976.

Rond 1925 was in de watermolen eveneens een kleine houtzagerij gevestigd.

Het huidige gebouw van de watermolen met metalen onderslagrad is 19de-eeuws. In 1977 ondergingen het molenhuis en de aanhangende woning een ingrijpende renovatie. In het begin van de jaren 1980 werd de molen omgebouwd tot woonhuis. Hierbij werd het binnenwerk verwijderd. Het waterrad mist zijn goot en het water stroomt door de sluispoorten die hun deuren missen.

De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), eigenaar van de spaarvijver, heeft die in 2022 geruimd en opnieuw in verbinding gesteld met de Steenvoordebeek. Aan de vijver is een infobord geplaatst met een korte geschiedenis van de watermolen.

H.J. HERPELINCK, Ternat.

Literatuur

H.J. Herpelinck, "Wanneer verschenen de eeuwenoude watermolens van Ternat?", in: Molenecho's, XXIII, 1995, nr. 2, p. 82-88;
H.J. Herpelinck, "De watermolen van Neeralfene te Ternat (voor 1447-heden)", in: Molenecho's, XXVI, 1998, nr. 1, p. 31-37;
H.J. Herpelinck, "Ternat - De Memoires van een Dorp", Ternat, 1996, p. 120, ill.;
H.J. Herpelinck, "Ternat doorheen de tijden. Boek IV.De drie gemeenten", Ternat 1999, p. 83-85, ill.
F. Verdoodt, "Kastelen en molens te Ternat", Ternat, 1970;
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 3: arrondissement Halle-Vilvoorde (M-Z)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1992;
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
J. Bauwens, "Molens in Ternat en omgeving", in : Levende Molens, jg. 5 (1983), nr. 7, p. 159-160;
J. Ockeley, "Ternat, Wambeek en Sint-Katharina-Lombeek, anderhalve eeuw geleden, Woningvoorraad, nijverheid, grondgebruik en eigendomsverhoudingen, in: Eigen Schoon en de Brabander, driemaandelijks tijdschrift van het koninklijk historisch genootschap van Vlaams-Brabant en Brussel, Asse, jg. 93, nr. 1, jan.-feb.-maart 2010, p.25-40.

Mailberichten
Hans Nuyttens, 23.11.2022