Achter het woonhuis van de Van nMassenhoeve (Massenhoveslag nr. 2, een zijweg van de Noordstraat staat een vierzijdige rosmolen van eind 18de- begin 19de eeuw. De rosmolen zorgde voor het wintervoeder voor de uitgebreide veestapel. Het roskot is vierzijdig (buitenwerks ca. 4,35 x 4,35 m), gebouwd van rode baksteen van 21 x 10 x 7 cm. De spil met het kapje en het binnenwerk werden verwijderd, het tentdak kreeg mechanische pannen. In de nok van het dak is het kransstuk, dat de boven het dak uitstekende spil recht hield, met zes bouten vast gemaakt aan het eindstuk waartegen de dakkepers aanlopen. Op een oude foto ziet men hoe deze spil door een kapje afgedekt was en hoe an onder dit kapje de staartbalk schuin naar beneden liep.

De rosmolen bleef tot na de eerste wereldoorlog in gebruik. De ingang bevond zich op de oostkant, tegen de zuidhoek. Tegen de zuidmuur stond de stoel waarop twee koppels molenstenen lagen; rechts van de ingang stond tegen de oostmuur de karn, en wat verder de haver- en bonenpletter. Er werd gewerkt met één paard dat meestal onbegeleid rond de molen liep, en dit tegen de richting van de wijzers van het uurwerk. Het gebouwtje was lange tijd in gebruik als garage, maar is nu sterk in verval geraakt: het dak staat op instorten.

Bij ministerieel besluit van 6 september 2002 werd beschermd, overeenkomstig de bepalingen van het decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten, stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij decreet van 22 februari 1995 :
Wegens de historische waarde :
- als monument :
Polderhoeve "Van Massenhoeve" met schuur, duiventoren, boerenhuis, bakhuis, waterput, rosmolen, erf, gelegen te
Oudenburg (Westkerke), Massenhoveslag 2;
bekend ten kadaster :
Oudenburg, 4e afdeling, sectie A, perceelnummer(s) 280F(DEEL).

Lieven DENEWET & Luc DEVLIEGHER

Over de Van Massenhoeve (Gonda Callaert & Elise Hooft, Agentschap Onroerend Erfgoed, 2003)

De "Van Massenhoeve" is een nog steeds bedrijvige polderhoeve, gericht op veeteelt die zeker tot de 17de eeuw teruggaat. Ze heeft haar naam te danken aan de 19de-eeuwse eigenaars, de vermogende landbouwersfamilie en grootgrondbezitters Van Massenhove. De oorspronkelijke erftoegang van de hoeve, die vanaf de Noordstraat tussen landbouwpercelen door met een knik naar de hoeve loopt, is eveneens naar deze familie genoemd.
In een ommeloper van 1697 wordt voor het eerst melding gemaakt van deze hoeve als " d'hofstede van jo. Philips Lefevre". Op een kaart van 1721 en op de Ferrariskaart (1770- 1778) wordt ze gevisualiseerd als hoeve met twee losstaande, parallelle bestanddelen met onregelmatige vorm onder zadeldaken: aan de noordzijde een boerenhuis, ten zuiden daarvan een stalgedeelte. Vanaf de Noordstraat is de site te bereiken via een lange erftoegang tussen andere percelen in, die met een hoek tussen de twee volumes uitkomt.
Eind 18de of begin 19de eeuw komt de hoeve voor verschillende generaties in het bezit van de familie Van Massenhove, met als eerste gekende Jacobus Van Massenhove (vermelding op kaart van 1823). In eigendom van deze familie ondergaat de hoeve een belangrijke verbouwing: ze evolueert van een open vorm naar een U-vormige aaneengesloten opstelling met losstaande nutsgebouwtjes. De twee volumes worden met elkaar verbonden door een zuidoostelijke dwarsstal en er wordt ten oosten van het boerenhuis een vierzijdige rosmolen gebouwd. Vermoedelijk wordt het boerenhuis ook verhoogd tot twee verdiepingen, om aan te sluiten bij de hoge opkamertraveeën. In het tweede kwart van de 19de eeuw wordt naast de rosmolen een bakhuis gebouwd. In die hoedanigheid wordt de boerderij in 1843 op de Atlas der Buurtwegen aangeduid als "Ferme Van Massenhove", de naam die ze nog steeds meedraagt. In 1863 laat Charles Van Massenhove de rosmolen en het zuidelijke stalgedeelte vergroten; in het verlengde van het boerenhuis wordt een schuurtje met op de afgeknotte hoek een duiventorentje gebouwd. In 1931 verkoopt de familie Van Massenhove de boerderij aan een koopman van Eernegem.
Vanaf dan wordt de hoeve verpacht. Het zuidelijk stalgedeelte wordt in de tweede helft van de 20ste eeuw sterk gewijzigd, waardoor enkel de uiterste traveeën behouden blijven: in 1953 breekt met een groot gedeelte af, in 1984 wordt een nieuwe vleugel gebouwd, waarin het behouden gedeelte wordt geïncorporeerd. De haakse verbindingsvleugel met stallen wordt in 1982 aan de achtergevel verbreed.
Ondanks de recente verbouwingen aan de zuid- en westvleugel bleef het karakter van de hoeve goed bewaard.

De polderhoeve heeft witgekalkte bestanddelen onder zadeldaken met rode pannen (deels Vlaamse, deels mechanische pannen). Oorspronkelijk bestond de hoeve uit losstaande bestanddelen, die in de negentiende eeuw in U-vorm aan elkaar zijn gebouwd rond het deels verharde rechthoekige erf. Aan erfzijde is er gedeeltelijk een stoep langs de gebouwen; aan oostzijde is het erf deels ommuurd. De hoeve is gericht op veeteelt: er is geen grote schuur aanwezig; vanop het erf rechtstreekse toegang tot de weilanden.
De gebouwen aan de noordoostzijde van het erf zijn het meest karakteristiek en tevens gaaf bewaard. De erftoegang, met bakstenen witgeschilderde hekpijlers is met een muurtje verbonden met het schuurtje met de pittoreske afgeknotte duiventoren van 1863. Aan erfzijde zijn er kleine rechthoekige muuropeningen en een rondbogige deur in de duiventoren.
Ten zuiden daarvan, het grote boerenhuis, in kern het oudste gebouw van het erf. Het oorspronkelijke 17de- of 18de- eeuws boerenhuis was vermoedelijk laag met hoge opkamertraveeën. Bouwsporen wijzen erop dat de lage traveeën waarschijnlijk in de 19de eeuw werden verbreed en opgehoogd, waardoor het boerenhuis volledig onder dezelfde nok komt. Het huidige boerenhuis bestaat uit twee bouwlagen en vijf traveeën onder mank zadeldak + twee minder diepe oudere opkamertraveeën onder gewoon zadeldak. Centraal voor de erfgevel een bruin bakstenen muurtje. Bruine baksteenbouw met witgekalkte erf- en achtergevel.
Rechthoekige muuropeningen; vierkante beluikte vensters met schuiframen, rechthoekige vensters met diefijzers aan opkamer. Rechthoekige deur met 19de-eeuwse omlijsting van gesinterde baksteen; blinde rechthoekige muuropening boven de deur en een smal venster rechts van de deur wijzen op verbouwingen. Rechthoekige deur met bovenlicht met glas-in-hout. Achtergevel gesloten, met kleine vensteropeningen, deur dwars op de diepere traveeën; rondbogige en getoogde keldervensters. Het interieur van het huis is heel sober en vertoont witgekalkte wanden en onbedekte balkenroosteringen; de kelder heeft een tongewelf.
Aan de achtergevel van boerenhuis en schuurtje, bevinden zich een groot bakhuis van het tweede kwart van de 19de eeuw, een waterput met ophaalhefboom ongeveer uit diezelfde tijd en de rosmolen.
De zuidelijke zijde van het erf wordt afgesloten door een lage stalvleugel onder zadeldak. Deze vleugel dateert in kern van eind 18de-begin 19de eeuw, maar werd verbouwd, o.m. een verbreding over de hele achtergevel in 1982. Kleine rechthoekige stalvensters, vermoedelijk van de eerste helft van de twintigste eeuw.
Aan de westzijde van het erf bevindt zich sinds de 17de-18de eeuw de stalvleugel. Na herhaaldelijke verbouwingen in 19de en 20ste eeuw, is de volledige vleugel verbouwd: centraal een 19de-eeuws gedeelte onder zadeldak, gedateerd in balk "1850"; links, rechts en achteraan nieuwe, witgekalkte bakstenen gedeeltes.

Literatuur

* Archieven

Brugge, Archief van het kadaster, 209: Mutatieschetsen, Westkerke, 1852/25, 1869/6, 1875/6, 1876/16, 1942/30, 1975/29.

Brugge, Archief van het kadaster, 212: Kadastrale Leggers, Westkerke, artikels 292, 323, 574, 770, 1051, 1304, 1446, 1996.

Rijksarchief Brugge, Omlopers Collectie Peper, nr. 475, f. 110r (1697, aanvullingen tot 1777). RAB., Kaarten en plannen, nr. 616, Parcelaire kaart met boerderijen en landerijen te Westkerke in de watering Gistel-ambacht (1721).

Rijksarchief Brugge, Kaarten en plattegronden van de watering van Blankenberge, nr. 1355, Kaart van een hofstede gelegen te Westkerke in de watering van Gistel- Oost- over- de- Ware (18de eeuw, kopie van 1721).

Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen van de collectie Karel Mestdagh, nr. 1995 b, Carte figurative d'une ferme et de terres (1823?).

Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen van de collectie Karel Mestdagh, nr. 1991, Plan parcellaire de la commune (Westkerke) avec l' indication de ses sections, d'apres terrier (19de eeuw).

* Werken

Luc Devliegher, "Rosmolens in de Westvlaamse kuststreek", in: Biekorf, LXXVI, 1975-1976, p. 257-360; ook verschenen als monografie (Brugge, 1977, 110 p. (p. 105-106) en 1983, 154 p. - 2de herziene uitgave: Provinciaal Museum van het Bulskampveld te Beernem, Katalogen en Bijdragen, 2), p. 143-144.

G. Callaert G. & E. Hooft m.m.v. J . Struyf, "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Oudenburg, Deelgemeenten Ettelgem, Roksem, Westkerke, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL1", 2003.

* Mailberichten

Maarten Osstyn, Adegem, 22.01.2017.
John Verpaalen, Roosendaal, 27.03.2017