De Sandixmolen is een watermolen met verdwenen ijzeren bovenslagrad in de Molenstraat 3 op de Cicindria.

Hij werd al vermeld in 1065 als eigendom van de monniken van de abdij van Sint-Truiden.

De watermolen werd bij een hagelramp in 1645 totaal verwoest. Het duurde tot 1652 vooraleer de eigenaar, Hubertus van Zutendaal, abt te Sint-Truiden, de molen liet heropbouwen. Boven de voordeur van het molenhuis prijkt nog steeds zijn wapenschild.

Vanaf het begin van de 17de eeuw tot in de 20ste eeuw woonde en werkte eenzelfde molenaarsfamilie op deze molen, nl. de familie Van Masnil (Van Marsenille). Ze waren pachters, tot zij de molen gedurende de Franse periode als eigendom verwierven. 

De molen heeft nog gewerkt als een verfmolen, aanvankelijk om mekraprood te maken en olie. Later werd nog enkel graan gemalen.

De Bestendige Deputatie van de provincie Limburg keurde op 2 juni 1847 de vastgestelde peilhoogte van 1,750 meter goed. De toenmalige eigenaar was Pierre Van Marsenille.

Eigenaars:
- voor 1815: familie Van Marsenille, molenaar te Borlo
- voor 1844, eigenaar: Van Marsenille Pieter, landbouwer te Borlo
- 1855: de kinderen
- 1856, verkoop: Van Marsenille Gillis (en zussen), molenaar te Borlo
- 1858: en zus Van Marsenille Maria
- 1897, deling: Van Marsenille-Moniquette Leonard, landbouwer te Borlo
- 1908, erfenis: Jamar-Van Marsenille Antoon, landbouwer, later molenaar, te Borlo
- 1957, gift: a) Jamar Jozef, landbouwer te Borlo, b) Jamar Maria, c) Jamar Georges
- 1971, erfenis: a) Jamar Maria (1/2 vruchtgebruik), b) Jamar Georges (1/2 vruchtgebruik), c) Jamar-Van Marsenille Antoon, de kinderen

Het ijzeren bovenslagrad werd rond de tweede wereldoorlog ontmanteld. Er werd dan overgeschakeld op elektriciteit (asynchrone driefasen-elektromotor 40 A / 220 V, 15 pk - 1400 t/m). De molen telde twee maalstoelen in een houten steenkist. Tot in 1968 werd er nog gemalen door de familie Jamar.

Het molengebouw werd eind de jaren 1980, begin de jaren 1990 in de oude stijl gerenoveerd, met authentieke materialen. Ook het binnenwerk werd hersteld. Het waterrad en het sluiswerk zijn verdwenen. De aftakking van de Cicindria is drooggelegd. Het gebouw is thans bewoond. In de tuin is nog een natuurlijke waterbron aanwezig.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bouwkundige beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed)

De gebouwen zijn geschikt rondom een gekasseide binnenkoer. Het erf wordt betreden langs een bakstenen dwarsgebouw (onder zadeldak) met vernieuwde voorgevel van machinesteen (lemen bovenbouw aan de erfzijde), waarin twee recente rechthoekige poorten met betonnen latei.
Ten oosten, molenhuis van witgekalkte baksteen, één bouwl. onder zadeldak (Vlaamse pannen), gedateerd [1]652 door middel van ankers in de erfzijdegevel. Erfzijdegevel met opgeklampte rondboogdeur in een vlakke, kalkstenen omlijsting met negblokken, waarboven een laadvenster onder zadeldakje; rechts van de deur, rechthoekige deur- en vensteropeningen (19de en 20ste eeuw). Voorgevel volledig verbouwd in de 20ste eeuw (vier traveeën); twee rechthoekige vensters, een vernieuwd rondboogdeurtje met mergelstenen omlijsting, waarboven het wapen van een abt van St.-Truiden, en rechts ervan een recent kruiskozijn.
Gaande buitenwerk omstreeks de tweede wereldoorlog ontmanteld (vroeger ijzeren rad op houten as), en voor drijfkracht overgeschakeld op asynchrone driefasenelektromotor (Constructions Electriques de Belgique, Luik, 40 A/220 V, 15 pk. bij 1.440 t/m). Eenvoudige horizontale asoverbrenging, via kamwielen verdeeld op verticale assen naar twee maalstoelen (in houten steenkist). Eveneens bewaard: een cylindermolen en een haverpletter. Houten staande werk.
Dwars op de erfzijdevleugel van het woonhuis zijn in de 19de eeuw twee vleugels onder zadeldak aangebouwd (gewijzigd in de 20ste eeuw).

Literatuur

Lieven Denewet, "Inventaris van de Limburgse watermolens met hun pegelhoogtes (1846-1849)", Molenecho's, 39, 2011, nr. 2
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985.
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996.
Veerle Jacobs e.a., "Molens in Sint-Truiden - Gingelom - Borgloon", Tongeren, Werkgroep Molenzorg Zuid-Limburg, 1983.
J. Guilliams, "1000 jaar Borlo", s.l., 1981.
Fr. Ringoot, "De Abdijmolen te Borlo", in: "Ons Molenheem", Studiekring voor Wind- en Watermolens", jg. 33, 2008, nr. 4, oktober-december, p. 82.
Info Véronique Stas, 10.12.2008 (dochter van de vroegere eigenaars)