't Watermeuleke is een  watermolen met metalen bovenslagrad aan de westzijde van Evendael (bij nr. 51), aan de overgang  met Doornstraat in Sint-Lievens-Esse, op de Ter Erpenbeek of Molenbeek, op 400 meter stroomopwaarts van de watermolen van 's Heerenmeersen (zie aldaar).

In 1571 werd de molen als oliemolen vermeld; later werd hij steeds als korenmolen beschreven.
In de 16-18de eeuw werd de molen begaan door de molenaarsfamilies Schollaert en van Cauwenberghe.

Op 27 floréal, 18 prairial en 2 messidor jaar X (of 17 mei, 7 en 28 juni 1802) werd in het voormalig Wethuys van de gemeente Herzele, bij Joannes Baptiste de Beurme, openbaar een verkoping gehouden van een aantal goederen. waaronder het Kasteel van Herzele met zijn arduinen torens, souterrains en omsloten hof, het gewezen Wethuys, een woonhuis, een speelgoed enz.; worden ook verkocht: twee korenwatermolens met hun huizen en andere gebouwen, benevens een korenwindmolen, en 104 bunderen zaailand, beekmeers en bos. Te bezichtigen met Jan Baptiste D’haemer of Jan Baptiste de Meerleere, beiden wonende te Herzele. Verkoopsvoorwaarden bij Livinus Frans van der Straeten, ex-griffier te Eine, of bij Geeraert de Vuyst, ex-griffier te Herzele en notaris te Borsbeke. ("Gazette van Gend", nr. 849 van 6 mei 1802, of 16 floréal jaar X)

Voor 1818 was de molen in het bezit van baron Clemmen, die ook de watermolen 's Heerenmeersen en de windmolen Te Rullegem in zijn bezit had. In 1836 kwam de molen in het bezit van baron Theofiel van de Woestijne-de Liedekerke, rentenier te Gent.

We zien hem aangeduid op:
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775) met de benaming "Moulin de Ste Livens essche"
- Atlas der Buurtwegen (ca 1845)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) als "M(oul)in"
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) als "Moulin à Eau".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Clemmen de Peteghem Josse Charles, te Gent
- 06.10.1836, deling: van de Woestijne de Liedekerke Theophiel Guillaume Marie (elders Léonard Ghislain), rentenier te Gent (onderhandse akte)
- 26.07.1878, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Theophiel van de Woestijne de Liedekerke)
- 19.10.1905, deling: de Traux de Wardin - van de Woestijne Henri Wenceslas Gaston Marie, eigenaar te Jodoigne-Souveraine (notaris De Vuyst)
- 1910, erfenis: de weduwe (overlijden van Henri de Traux de Wardin)
- 18.05.1926, gift: a) de Traux de Wardin Henri Wenceslas Marie Ghislain (voor naakte eigendom), secretaris van H.M. de Koningin te Brussel en b) de Traux de Wardin - van de Woestijne Henri Wenceslas Gaston Marie, de weduwe (voor vruchtgebruik), eigenares te Jodoigne-Souveraine (notaris De Schuyver)
- 11.01.1937, einde vruchtgebruik: de Traux de Wardin Henri Wensceslaus Maurice Ghislain, zonder beroep te Jodoigne-Souveraine (overlijden van de weduwe)
- 16.11.1940, deling: De Troux de Wardin Jean Albert Gaston Marie Wenceslas, zonder beroep te Brussel (notaris Dandoy)

In 1900 werd het houten waterrad vervangen door een ijzeren rad dat vervaardigd werd door de gebroeders Catseur uit Sint-Lievens-Esse.
In 1905 kreeg Henri Wenceslas de Traux de Wardin zowel het Watermeuleke als de molen van 's Heerenmeersen.
De laatste molenaar, in de jaren 1950, was Frans Robeys die later met een cilindermolen maalde in de Arestraat te Herzele.

Het molengebouw werd door de gemeente Herzele in 1964 afgebroken men met het steengruis werden de aardewegen op Evendaal verhard.  Enkel het ingeslibd, gebroken metalen bovenslagrad, de strekdam en enkele muurresten blijven nog over. Deze delen blijven echter bewaard als sierelement in de tuin. De spaarvijver is er ook nog.

Lieven DENEWET, Georges SOUFFREAU & Herman HOLEMANS

Literatuur

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", nr. 849 van 6 mei 1802, of 16 floréal jaar X

Werken

- P. Bauters & R. Buysse, "De Oostvlaamse watermolens. Inventaris 1980", Gent, 1980 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 11);
- P. Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1985 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25);
- "Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962);
- Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000.
- Aloïs Suys, "De Molenbeek", Aalst, 1950.
- Georges Souffreau e.a., "De molens van Herzele. Een historisch overzicht", Herzele, vzw De Hellebaard, 2009, 104 p.