De "Grand Moulin", "moulin banal de l'Empire" of "moulin banal du château de Lothier", ligt stroomafwaarts van de steenweg van Brussel naar Charleroi en werd opgericht in de middeleeuwen. Het was een banmolen voor Genappe, Vieux-Genappe, Promelles en Glabais. In 1396 verhuurde het Hertogelijk Domein hem voor 10 jaar tegen een jaarlijkse levering van 80 mudden graan en 80 pond was.

Hij werd in brand gestoken tijdens de oorlogen van de jaren 1488/89, die trouwens enorme schade hebben aangebracht in dit gedeelte van Brabant. De molen werd hersteld in 1492-93.

In 1504 en 1505 werden allerlei werken uitgevoerd, waarbij een derde waterwiel werd geplaatst voor een volmolen; toen werd ook een oliemolen ingericht. De graanmolen bleef bestaan. Ontwerper en molenmaker was timmersman Martin de la Fontaine. Hij vroeg bij de aanneming slechts 22 ponden.

In 1557-1558, was de molen uitgerust met drie waterwielen, waarvan twee aangewend werden voor het malen van rogge en een voor het malen van mout (Fr. drêche). In 1560 werd de molen verhuurd tegen 44 mudden rogge, 44 ponden was en 44 carolusgulden en 15 stuivers (Fr.: "sous"). Deze hoge huurprijs vindt zijn verklaring in het feit dat de molen een banmolen was voor verschillende dorpen. In 1626 werd de molen uitgebaat door een sieur André Winant; aldus wordt aangegeven in een archiefstuk waarin gewag wordt gemaakt van moeilijkheden waarmee de betrokken André Winant had te kampen [dit archiefstuk is in "le Lothier roman" afgedrukt op p. 34-35].

In 1737 was de molen ingericht als graan-, mout- en zijdemolen, in 1782 als graan-, mout- en papiermolen en in 1856 als graan- en schorsmolen.

In 1789 is de uitbater van de molen een zekere Adrien Huet: zijn jaarlijkse huurprijs is 4572 gulden 15 stuivers, een steeds aanzienlijk bedrag voor die tijd. Tijdens het Franse regime werd de oude hertogelijke molen als nationaal goed verkocht. In 1860 dreven twee waterwielen drie maalstoelen aan, waarvan een diende als schorsmolen. Naast het malen van graan verwerkte de molen ook draf en schors.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: De Ridder François, te Brussel
- 11.07.1844, erfenis:a) De Ridder Jean François, rentenier te Sint-GIllis, b) De Ridder Josse, rentenier en c) De Ridder Cathérine, echtgenote De Coster Barthelémi, handelaar te Brussel (overlijden van François De Ridder)
- 1847, deling: De Ridder Josse, rentenier te Brussel
- 12.03.1861, verkoop: Wauthier-Wauthier Théophile Joseph, handelaar te Genappe (notaris Bergers)
- na 1880, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Wauthier)
- 07.08.1883, verkoop: Van Volsem-Koch Victor, rentenier te Genappe (notaris Brulé - moulin à deux roues: à farine et à tan)
- 29.01.1908, erfenis: de weduwe (overlijden van Victor Van Volsem)
- 08.08.1919, verkoop: a) Bouffioulx Ernest Ghislain (voor 1/2), meestergast te Genappe en b) Bouffioulx Léon Charles (voor 1/2), mecanicien te Genappe (notaris Claes - propriété industrielle)

Opeenvolgende molenfuncties:
- 1830: graan- en schorsmolen
- 1868: graanmolen (A546bisa), oliemolen (A546bisb) en schorsmolen (A546bisc)
- 1884: de oliemolen veranderd in landgebouw; nog enkel graan- en schorsmolen
- 1898: graan- en schorsmolen omgebouwd tot twijnderij door waterturbine
- 1899: verhoging van de stoomkracht: twijnderij door water- en stoomkracht
- 1925: stoomtwijnderij ("retorderie à vapeur")

Aan het einde van de 19de eeuw richtte de familie Bouffioux de molen in als een door waterkracht (met turbine) aangedreven twijnderij en tot een fabriek voor de aanmaak van weefdraad. In een gebouw van 3 verdiepingen, met elkaar verbonden door een lift, bevonden zich de machines voor het twijnen van katoen. De twijnderij bleef in functie tot rond 1965.

Thans blijven er, van de middeleeuwse molen, slechts een mooie waterval over en het puin van vier muren. Het huidige gebouw (uit het laatste kwart van de 18de eeuw) maakt nu deel uit van een meubelzaak en wordt gebruikt als opslagplaats. Van de molenfunctie blijven enkel de sluiswerken over.

Lieven DENEWET, Aimé SMEYERS & Herman HOLEMANS

Archives
Archivés générales du royaume à Bruxelles, Conseil des Finances, n° 1903 (1776).

Ouvrages
G. Tarlier & A. Wauters, "Géographie des Communes belges. Canton de Genappe..., p. 2;
J.P. Hendrickx & P. Walgraffe, "Le Patrimoine Industriel du Brabant Wallon. Ouvrage collectif édité à l'initiative du Centre Culturel du Brabant Wallon", Court-Saint-Etienne, 1994;
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 7: arrondissement Nijvel (F-O)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1998;
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
Véronique Vander Meiren, "Genappe et ses villages : invitation à la découverte du patrimoine local", Genappe : Véronique Vander Meiren, 2004, 154 p., ill.;
Vincent Van Grunderbeeck, "Les moulins à eau de la Haute-Dyle", in Le Lothier roman, 1996, nr. 1, p. 32-35.