De Tissenhovemolen of de Oude Molen is een driezolder-staakmolen aan de oostzijde van de Diepe Weg, nabij Tissenhove en Jagerij.

De huidige molen had al een voorganger die al in 1218 bestond, op een plek die iets meer noordelijk was gelegen, op de hoek van de Diepe Weg (nr. 2) en de Buchtweg.  Arent I van Gavere-Schorisse bezette toen 10 schellingen op zijn windmolen bij zijn villa te Mater voor de verjaardag van zijn vader. Ziehier de archieftekst: "Ego Arnulphus de Gavere notum facio presentibus et futuris quod, de assensu domini Rassonis et Philippi, fratrum meorum, assignaverim Eyhamensi ecclesie super molendinum de vento, quod situm est juxta villam de Materne, x solidos pro anniverserio patris mei faciendo per triennium annuatim recipiendos. Post triennium autem, recipientur de redditu denariorum qui juris mei sunt in villa de Materne. Hoc ut ratum sit, sigillum meum presenti cartule appendi et testes, qui huic rei interfuerunt, subscribi feci. Signum Rassonis et Philippi, fratrum meorum; signum Arnulphi de Aldenardo; signum Egidii de Haslud, signum Danielis de Curtraco; signum Ramundi de Elst. Actum apud Materne anno Domini M. CC. XVIII." (1218)

Bron Origineel niet meer voorhanden; afschrift in: Rijksarchief Gent, Abdij van Ename, nr. 79 (Cartularium, 12de-14de eeuw), f° 361, uitgave in: Ch. PIOT, Cartulaire de l’Abbaye d’Eename, Brugge, 1881, nr. 123.

Een tweede vroege vermelding dateert van mei 1291: "In materne (…) muelin caut[ere]"

Bron: Archief OCMW Oudenaarde, nr. 47 (Renteboek Hospitaal van Oudenaarde), uitgave: M. GYSSELING, Corpus van Middelnederlandse teksten, tot en met het jaar 1300. – Reeks I. Ambtelijke bescheiden, ’s-Gravenhage, 1977, III, p. 1600

Het gaat hier om een voorloper van de nog bestaande Oude Molen of Tissenhovemolen in Mater, die aldus de oudste voorgeschiedenis heeft van alle nog bestaande Vlaamse windmolens!

De molen kwam voor in het penningkohier van 1571 (f° 16 r°) als eigendom van de baron van Schorisse. We lezen in de penningkohieren van Mater uit dat jaar: "Pieter de Boc ende Remeus Ausins hauden in pachte de wintmolen te Matre toebehoerende den grave van Lallaing tj(ae)rs 33 p. gr. ende 2 p. par." We vinder er ook het toponiem "up den molencautere te tiesnoven"". In de penningkohieren van Mater van 1577 (f° 20 r°), dus zes jaar later: "Remeus Ausins ende Remeus van Helleputte... in pachte ... voor 384 p. par." In de penningkohieren van 1571 wordt ook de molenkouter een aantal keren vernoemd: "up de molen cautere te tiesnoven (Tissenhove)".

Tot het einde van het Ancien Régime bleef de molen in het bezit van de heren van Schorisse.

Vanaf 1760 zijn de negenjaarlijkse verhuringsakten van de eigenaar, graaf Egmont, terug te vinden. De heren van Schorisse verhuurden o.a. deze molen voor 300 ponden aan Pierre-Antoine Allegaert in 1791.

De staakmolen werd in 1768 herbouwd. We zien hem aangeduid op zijn vroegere standplaats (dus hoek Diepe Weg en Buchtweg) op:
- Villaretkaart (1745-1748) met het symbool van een staakmolen en met de benaming "Vieux Moulin"
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen op teerlingen

Hij werd in 1797 naar de huidige standplaats overgebracht van een lager gelegen kouter in het noordoosten, op ca. 350 meter van de huidige. Deze molen bevindt zich op 85 meter boven de zeespiegel. Bij zijn verplaatsing werd er een driezolder van gemaakt.

We zien hem aangeduid op zijn nieuwe, huidige standplaats:
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844), met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met een tekeningetje van een staakmolen

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Mater uit 1821: "Section C n° 447: moulin à vent à farine appartenant à Joseph Allegaert à Mater. Classe I - revenu brut 180 - revenu net 120". De molen werd in 1834 ondergebracht in klasse 2 met een kadastraal inkomen van 228 frank.

Eigenaars na 1820:
- 1821, eigenaar: Allegaert Joseph, molenaar te Mater
- voor 1834, eigenaar: Allegaert Louis, molenaar te Mater en b) Allegaert Benoit, te Mater
Eigenaar Benedictus Allegaert liet op 28 december 1862 de korenwindmolen en het huis genaamd "d'oude Meulen te Maeter" verhuren om dadelijk in gebruik te nemen.
- later, eigenaar: Allegaert Henri en consoorten
- 22.11.1876, deling: Allegaert-Hove Henri, molenaar te Mater (notaris Beaucarne - onbegrepen de draaiende werken)
- 19.11.1917, verkoop: Hove-Browaeys Jozef, landbouwer te Mater (notaris Lambrecht)
- 13.03.1930, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jozef Hove)
- 27.05.1971, verkoop: Vandendriessche Marie Odile, ambtenaar te Oudenaarde en b) Vandendriessche Mireille Charlotte, echtgenote Vanderweeën Wilfried, zonder beroep te Oudenaarde (notaris De Beer)
- 2015, gift: stad Oudenaarde

Omwille van zijn uitzonderlijke ligging en panorama, de torens van Gent en Deinze zijn met het blote oog zichtbaar, gebruikten de Duitsers hem in de Tweede Oorlog als uitkijkpost.

De roeden werden in de jaren 1940 verdekkerd of voorzien van het stroomlijnprofiel Dekker. Daarmee kon de molen tijdelijk weer de concurrentie opnemen tegen de motoren.

Op 28 maart 1956 werd de molen beschermd als monument.

In 1975-'76 onderging de molen een ingrijpende, maalvaardige restauratie. De geklinknagelde roeden werden dan spijtig genoeg vervangen door houten pestelroeden. De buik op de windweeg (aangebracht rond 1928 voor een derde steenkoppel), de kombuis aan de vangzijde (voor de zeskantbuil) en de kruisplaten die uit ijzeren I-profielen bestonden (zoals thans nog aanwezig bij de Wildermolen in Appelterre-Eichem) werden in 1976 jammer genoeg "weggerestaureerd".

Begin 2006 werden de einden (niet de pestels) van het wiekenrkuis vervangen. De molenbouwers Wieme uit Machelen (Zulte) legden ook nieuwe eikenhouten schaliën op de kap en de windweeg. Ontwerper was ir.-arch. Sabine Okkerse uit Horebeke. De werken bedroegen ca. € 120 000. Op 12 augustus 2006 werd de herstelde molen feestelijk ingehuldigd.

De familie Vandendriessche schonk de molen in 2015 aan de stad Oudenaarde. Als voorwaarden werden gesteld: een bezoekrecht van drie dagen per jaar en de plaatsing van een bord met een verwijzing naar kunstschilder Ernest Vandendriessche.

Tijdens het matig draaien op 26 april 2020 brak de 45-jaar oude houten pestel (uit 1976) van het wiekenkruis. Een maalvaardige restauratie werd in 2021-2022 uitgevoerd door Adriaens Molenbouw bv uit Weert, naar een ontwerp van EAGM (Paul Groen) uit Montfoort.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Jaarlijks aantal asomwentelingen
1994:   61.952
1995: 103.473
1997:   18.440
1998:   24.053
1999:   21.210
2000:   26.172
2001:   22.545
2002:   19.042
2003:   19.066
2004:   20.512
2005:   10.293
2006:     6.590
2007:   30.112
2009:   53.984
2010:   48.332
2011:

Intekendatum: 07.01.2005, 11 u.
Molen: Mater (Oudenaarde), Tissenhovemolen - staak-molen met pestelroeden
Bouwheer: M. & M. Vandendriessche, Oudenaarde
Ontwerper: Arch.bureau Sabine Okkerse bvba, Horebeke
Opdracht: Aanvraag tot deelneming aan de beperkte aanbesteding voor de restauratie (vernieuwen pestelroeden, bescherming gebint, nieuwe nieuwe leien op kap en windweeg); o/cat. D23, kl. 1
Plaats aanbesteding: M. & M. Vandendriessche, Brood-straat 16, 9700 Oudenaarde
Toewijzing: Wieme R. & K. Molenbouw bvba, Zulte

Interview met vrijwillig molenaar Edgard Van Droogenbroek. "Hoe ik molenaar werd?"
In 1986 verliet ik mijn geboortedorp Sint-Martens-Bodegem en kwam wonen op de Geuzenhoek van Sint-Maria-Horebeke, sinds 1562 een protestantse enclave in het katholieke Vlaanderen. Op een goeie kilometer in vogelvlucht van mijn deur zag ik regelmatig de Tissenhovemolen van Mater draaien. Nu heb ik van kindsbeen af altijd al een grote interesse aan de dag gelegd voor geschiedenis en heemkunde (ik ben trouwens nu al sinds 1977 secretaris van de Bodegemse heemkring B.K.W) zodanig dat ik als het ware aangezogen werd door deze molen. Na enige tijd was ik er niet meer weg te slagen en de verstandhouding met de toenmalige molenaars Jan Bauwens en Firmin Standaert en een tijd later met Paul Verschelden, was opperbest te noemen. Ik hoefde niet lang te wachten op een molenaarscursus. In 1989 toog ik 10 zaterdagen naar Leuven en ontmoette er voor het eerst Paul Bauters, DE molinoloog van Vlaanderen. Na met brio het theoretisch examen afgelegd te hebben volgden dan de nodige uren stage op genoemde molen met als leermeesters Jan Bauwens en Paul Verschelden. Mijn Vlaams diploma van Meester-Molenaar verkreeg ik dan in 1991. Hoeft het gezegd dat ik sinds 1989 écht aangename uren heb doorgebracht in het gezelschap van Jan, Firmin en zeker Paul (die achteraf vertrok naar de Verrebeekmolen in Opbrakel). Sinds 2009 sta ik niet meer alleen op deze oudste molen van het huidige Vlaanderen. Een jonge molenaar, Karel Vanderweeën zoon van de eigenaar Wilfried, deed bij mij zijn stage en slaagde in zijn examen in oktober van dit jaar.
Op 7 juli 2007 (een gemakkelijke datum om te onthouden) maakte ik kennis met de molders van Pee.
Nooit voorheen zag ik een groep mensen met een dergelijk enthousiasme en inzet werken voor het hun gestelde doel, namelijk de oude watermolen van Pede bewaren voor het nageslacht en toegankelijk maken voor het grote publiek. Zij kregen mijn volle sympathie, zeker toen ik enige tijd later vernam, hoe zij werden gepest door bepaalde personen met veel zeggingschap (te veel) van de beherende vzw Dilbeeks Erfgoed. Om deze vrijwillige molenaars daadwerkelijk te steunen en hen een hart onder de riem te steken, werd ik mede-oprichter van de nieuwe vzw Molenvereniging van het Pajottenland, Pajottenland een streek die mij nauw aan het hart ligt.

Mater - Verpachting van de “Oude Molen” (Gazette van Gend, 11 en 22 januari, 5 februari 1787)
Justinus de Smet, ontvanger van Land en Baronnie van Schorisse, in Oudenaarde wonende, zal in het ordinair wethuis van Mater op drie opeenvolgende zitdagen (10 en 24 januari en 7 februari 1787) overgaan tot de verpachting, voor een termijn van negen jaar, van de korenwindmolen, staande binnen Mater en genaamd “den Ouden Molen” , dit met “alle de huyzingen en landen daer mede gaende”.

Gemeenteraad Oudenaarde, maandag 28 september 2015.
Schenking aan de stad Oudenaarde door mevrouw Marie Vandendriessche en mevrouw Mireille Vandendriessche van de Tissenhovemolen en bijhorende grond. Vaststellen van de voorwaarden.

Gemeenteraad Oudenaarde, 31.05.2021.
Openbare zitting.
Bestuur Infrastructuur, administratie en ontwerp
10. Restauratie Tissenhovemolen - bestek nr. W62392021. Goedkeuring lastvoorwaarden, raming en gunningswijze
De Gemeenteraad,
Overwegende dat in 2015 de stad bij wijze van schenking eigenaar is geworden van de Tissenhovemolen te Mater; dat de Tissenhovemolen in zijn huidige toestand vermoedelijk dateert van rond 1787 en beschermd is bij Koninklijk Besluit van 28 maart 1956;

Overwegende dat de laatste restauratie aan de molen dateert van 2006;

Overwegende dat één van de wieken is afgebroken en om veiligheidsredenen een tweede wiek werd afgenomen;

Overwegende dat uit nazicht is gebleken dat de Tissenhovemolen in zijn geheel dringend dient gerestaureerd te worden; dat voor de opmaak van een restauratiedossier Adviesbureau Groen uit Montfoort (Nederland) werd aangesteld;

Overwegende dat in het kader van de “Restauratie Tissenhovemolen” een bestek met nr. W62392021 werd opgesteld door de ontwerper, Adviesbureau Groen, Molenstraat 25 te NL-3417 Montfoort;

Overwegende dat de uitgave voor deze opdracht wordt geraamd op € 289.075 (exclusief btw) of € 349.780,75 (inclusief btw);

Overwegende dat voorgesteld wordt de opdracht te gunnen bij wijze van de vereenvoudigde onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking;

Overwegende dat een deel van de kostprijs gesubsidieerd wordt door het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid, Virginie Lovelinggebouw, Koningin Maria Hendrikaplein 70 bus 91 te Gent;

Overwegende dat de uitgave voor deze opdracht voorzien is in het investeringsbudget van 2021 en 2022, op budgetcode GBB-BIA 0720-00 2210007;

Gelet op de wet van 17 juni 2013 betreffende de motivering, de informatie en de rechtsmiddelen inzake overheidsopdrachten, bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten en concessies, en latere wijzigingen; Gelet op de wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten, inzonderheid artikel 41, §1, 2° (het geraamde bedrag exclusief btw overschrijdt de drempel van € 750.000 niet);

Gelet op het koninklijk besluit van 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten, en latere wijzigingen;

Gelet op het koninklijk besluit van 18 april 2017 betreffende plaatsing overheidsopdrachten klassieke sectoren, en latere wijzigingen;

Gelet op de wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motiveringsplicht van bestuurshandelingen, en latere wijzigingen;

Gelet op het Bestuursdecreet van 7 december 2018;

Gelet op het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017, meer bepaald artikels 326 tot en met 341 betreffende het bestuurlijk toezicht;

Gelet op het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017, inzonderheid artikels 40 en 41, betreffende de bevoegdheden van de gemeenteraad;

Besluit: eenparig

Artikel 1: Goedkeuring wordt verleend aan het bestek met nr. W62392021 en de raming voor de opdracht “Restauratie Tissenhovemolen”, opgesteld door het Adviesbureau Groen, uit Montfoort (Nederland). De lastvoorwaarden worden vastgesteld zoals voorzien in het bestek en zoals opgenomen in de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten. De raming bedraagt € 289.075 (exclusief btw) of € 349.780,75 (inclusief btw).

Artikel 2: Bovengenoemde opdracht wordt gegund bij wijze van de vereenvoudigde onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking.

Artikel 3: Een subsidie zal aangevraagd worden bij de subsidiërende instantie, namelijk het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid, Virginie Lovelinggebouw, Koningin Maria Hendrikaplein 70 bus 91 te Gent.

Artikel 4: De aankondiging van de opdracht wordt ingevuld en bekendgemaakt op nationaal niveau.

Artikel 5: De uitgave voor deze opdracht is voorzien in het investeringsbudget van 2021 en 2022, op budgetcode GBB-BIA 0720-00 2210007.

Artikel 6: Het college van burgemeester en schepenen kan aan de overeenkomst iedere wijziging aanbrengen die het bij uitvoering nodig acht in zoverre hieruit geen bijkomende uitgaven van meer dan 15 % voortvloeien boven de goedgekeurde raming.

Literatuur

Archieven
Rijksarchief Gent (voorheen Ronse), Abdij van Ename, nr. 79 (Cartularium, 12de-14de eeuw), f° 361. Uitgave: Ch. Piot, Cartulaire de l’Abbaye d’Eename, Brugge, 1881, nr. 123.
Archief OCMW Oudenaarde, nr. 47 (Renteboek Hospitaal van Oudenaarde), uitgave:M. Gysseling, Corpus van Middelnederlandse teksten, tot en met het jaar 1300. – Reeks I. Ambtelijke bescheiden, ’s-Gravenhage, 1977, III, p. 1600.
Stadsarchief Gent, Penningkohieren Mater, 1571, f° 16 r°.
Stadsarchief Gent, Penningkohieren Mater, 1577, f° 20 r°.
Stadsarchief Oudenaarde, Oud archief Mater.
Villaretkaart (1745-1748)
Ferrariskaart (ca. 1775)
Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Gedrukte bronnen
Gazette van Gend, 11 en 22 januari, 5 februari 1787.

Werken
Lieven Denewet, "De oudste windmolens in het graafschap Vlaanderen (1183-1300)", Molenecho's, XXXII, 2004, nr. 2, p. 80-108.
Lieven Denewet, "Vijf Oost-Vlaamse moleninhuldigingen in 2006", Molenecho's, XXXIV, 2006, 4, p. 236-245.
Paul Bauters, "Eeuwen onder wind en wolken. Windmolens in Oost-Vlaanderen", Gent, Provinciebestuur, 1985, p. 166-171.
Paul Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1986 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25).
J. Bauwens, "De "Oude Molen" te Mater opnieuw levend", in: De Belgische Molenaar, LXXVIII, 1983, p. 292-293.
(L. Smet), "Oudenaarde (Mater). Oude Molen", in: Molenecho's, II, 1974, p. 18 en p. 92; III, 1975, p. 76 en 91.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-N", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2004;
J. B., "Oostvlaams Molennieuws [Molen 'Te Rullegem te Herzele; 'Tissenhovemolen' te Mater.
Alain Goublomme, "Tissenhovemolen van Mater kreeg nieuw, eiken pestelgevlucht", in: Levende Molens, 28ste jg., 1996, nr. 6, p. 65.
J. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974, p. 107-112.
D. Tack, "Herinneringen aan Mater in prentkaarten en oude foto’s", Oudenaarde, 1978, p. 59-60; G. Van Hoolandt, "Bijdrage tot de geschiedenis van Mater", Mater, 1986, p. 347-348.
N. Kerckhaert, Oude Oostvlaamse huisnamen, IV, Gent, 1990, p. 60 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks - 32).
Mola, "Aantal asomwentelingen van Oost-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 51.
Mailbericht Filip Keirse, 28.02.2014.

Persberichten
"De molens van Mater", in: De Ronsenaar, XXIV, 1967, nr. 38, p. 5;
"De oude molen", in: De Ronsenaar, XXVIII, 1971, nr. 40, p. 5;
R.M., "Oude molen van Oudenaarde-Mater wordt gerestaureerd", in: Het Volk, 28 oktober 1971; Fanny Lauwerier, "Molenaar kan weer malen. Geklasseerde Tissenhovemolen gerestaureerd", in: Het Nieuwsblad, 27.07.2006.
PMA, "Het plekje Mater OUdenaarde - Rondom wijst u de weg in eigen streek. Tissenhovemolen", Het Nieuwsblad, 01.10.2014.
PDV (Paul Darragas), "Stad krijgt windmolen", De Standaard, 30.09.2015.
Paul Darragas, Oudenaarde krijgt staakmolen cadeau, Het Nieuwsblad, 30.09.2015.
Ronny De Coster, “Stad krijgt Tissenhovenmolen cadeau. Eigenaars willen toekomst van eeuwenoude staakmolen verzekeren”, Het Laatste Nieuws, 26.09.2015.

Mailberichten
- John Verpaalen, Roosendaal, 28.02.2022.