De "Broeckemolen" ligt op de noordhoek van een kleine achterin gelegen voormalige hoeve met gesloten aanleg. Gesitueerd in de Beekstraat nr. 1, op een kilometer ten noordwesten van de kerk, naast de Broekebeek of Meulebeke op het gehucht Ten Broeke en naast de gelijknamige hoeve aan de andere oever van de beek. Aanvankelijk alleenstaande watermolen aan gelijktijdig aangelegde molenvijver. De vroegere toegangsweg was de langs de beek lopende Broekstraat, maar die werd al in 1909 afgeschaft.

Op 15 april 1848 kregen de landbouwers Pieter Jan De Vulder-Laurent en Jan Joseph Laurent de toestemming van de Bestendige Deputatie van de provincie Oost-Vlaanderen om een korenwatermolen te bouwen. Een jaar later was hij klaar.

Vanaf 1842 was Pieter Jan De Vulder (+1895) alleen eigenaar. Hij schonk de molen in 1891 aan Edmond De Vulder. In 1912 werd de molen verkocht aan landbouwer Remi De Groote-Rombaut. De nieuwe eigenaar liet de molen incorporeren in een nieuw gebouwde hoeve. In 1932 werd de hoeve met molen verkocht aan Gaston Van Lancker-De Pelsmaeker en in 1948 aan Camille D'Hondt-Van Cauwenberghe.

Opeenvolgende eigenaars:
- 1848, opbouw: a) De Vulder Pieter Jan, landbouwer te Sint-Maria-Lierde en b) Laurent Jan Joseph, landbouwer te Sint-Maria-Lierde
- 11.01.1842, deling: De Vulder-Laurent Pieter Jan, landbouwer te Sint-Maria-Lierde (notaris Minnaert)
- 15.01.1891, gift: De Vulder Edmond, landbouwer te Sint-Maria-Lierde (notaris De Ruyver - watermolen en stampkot)
- 27.02.1895, erfenis: a) De Vulder Edmond (voor naakte eigendom), landbouwer te Sint-Maria-Lierde en b) De Vulder-Laurent Pieter Jan, de weduwe (voor vruchtgebruik), landbouwster te Sint-Maria-Lierde (overlijden van Pieter Jan De Vulder)
- 06.02.1898, einde vruchtgebruik: De Vulder Edmond, landbouwer te Sint-Maria-Lierde (ovelrijden van de weduwe van Pieter Jan De Vulder)
- later, erfenis: de erfgenamen (overlijden van Edmond De Vulder)
- 07.08.1912, verkoop: De Groote-Rimbaut Remi, landbouwer te Sint-Maria-Lierde (notaris Van Damme)
- 30.04.1931, verkoop: Van Lancker-De Pelsmaeker Gaston, molenaar te Sint-Maria-Lierde (notaris Minnaert)
- 14.01.1941, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw De Pelsmaeker)
- 23.08.1948, verkoop: D'Hondt-Van Cauwenberghe Camille, landbouwer te Sint-Maria-Lierde (notaris Vanderlinden)
- 1990, eigenaar: D'Hondt Robert & Leroy Jeanne, te Sint-Maria-Lierde
- 11.10.2012, erfenis: Leroy Jeanne (overlijden van Robert D'Hondt)
- 2015, verkoop: Stefan Taerwe

Volgens de laatste molenaar Robert D'Hondt (°Sint-Maria-Lierde 1923 - +Elst 2012) gebeurde in 1953-1954 de demping van de spaarvijver en bijpas evenals verwijdering van ijzeren waterwiel en werd de maalderij stopgezet begin de jaren 1960.

Het erf (boerderij met woonhuis uit 1890, stallen, watermolen, 10258 m² oppervlakte grond) werd in 2015 verkocht aan Sawlin Hotiu. De huidige eigenaar opteert om de molen een nieuwe bestemming te geven en eventueel herstellingen uit te voeren. Hopelijk blijkt het waardevolle binnenwerk behouden.

Technische beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed)

Graanmolen, vergroot (2de helft 19de eeuw) met olieslagerij door verlenging noordoostwaarts met twee traveeën (cf. bouwnaad) tot een ruimer rechthoekig bakstenen gebouw onder zadeldak (pannen, niet evenwijdig aan de straat).
Aanvankelijke watermolen op onderbouw van zandsteenblokken; watergevel (zuidwesten) met jongere puntgeveltop; benedenvensters met één of twee hoekstenen en luikduimen. Toegang in noordoostelijke puntgevel: dubbele deur met houten latei en bovenlicht uitgespaard in verdiepte rondboog; bewaarde houten latei van gedichte poort.
Bewaarde maalinrichting omvat drie steenkoppels (een Belgisch, een Engels en één getekend "Société Mulière Ferté-sous-Jouarre France"). Aandrijving met ijzeren raderwerk, wiel met drijfriem. Voorts omvat de installatie nog het luiwerk met rol, een galg, ijzeren haverpletter met houten bak, een elektromotor (een oude scheepsmotor).
Lagere bedrijfsgebouwen van de aangebouwde hoeve met bouwjaar 1913 gekerfd boven in poortstijl van het noordoostelijk gebouw.
Woning van twee bouwlagen van 1913, gewijzigd en met nieuw bakstenen parement.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oostvlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster, (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oostvlaanderen 1962, Tweede band, XVI, 1963, p. 91-92).
F. Hitchinson & P. Devos, "Sint-Maria-Lierde", Lierde, 1996, p. 5-6.
Lierde  vroeger, de dorpen waarin wij kinderen waren, Projectgroep Cultuur Lierde,  1992.
N. Kerckhaert, "Oude Oostvlaamse hoeven", Gent, 1977, p. 76.
Julien Th. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde. Uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974, p. 125.
H. Holemans, "Oost-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T", Opwijk, 2007, p. 44.
"Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15N4".
Mondelinge getuigenis van Robert D'Hondt, de laatste molenaar (°Sint-Maria-Lierde 1923 - +Elst 2012), aan Lieven Denewet, 16.08.2008.
"Idyllische boerderij met watermolen in uniek rustige omgeving", immoweb.be (sept. 2014)

Mailberichten
Patrick Van Hoorde, 06.10.2014.
André Van Hoorde, 04.03.2015.
Maarten Osstyn, Adegem, 23.10.2015, 21.01.2017.
Stefan Taerwe, 01.06.2017.