De Molen Ten Bate is de watermolen op de Molenbeek van het gelijknamige hof in de Beiaardstraat nr. 7, gelegen op 1,7 kilometer ten zuiden van de kerk van Zulzeke. Op het erf is de molen gelegen tussen het boerenhuis en de zuidwestelijke stalvleugel.

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Zulzeke uit 1820:
"Il y a dans la commune de Sulsique deux moulins à eau servant comme celui à vent à la mouture des grains,; ils sont de différente valeur. (...) le second ou du 2me classe appartient à J.-B(aptis)te Velghe, meunier à Sulsique. Il est situé au lieu dit Grootveld. A défaut de baux et après des renseignements multipliés pris par l'expert, ces propriétés ont été comparés avec d'autres de la même nature déjà cadastralement évaluées; et sont portés par lui expert, savoir: (...) La 2me classe au revenu brut de 75 flo. dont le tiers déduit pour entretien et réparation porte le revenu net à flo. 50."
De watermolen  was in 1834 ondergebracht in de 2de klas met een kadastraal inkomen van 114 frank.

Eigenaars na 1820:
- 1820, eigenaar: Velghe Jan-Baptist, landbouwer-molenaar te Zulzeke
- na 1834, eigenaar: de weduwe Velghe Philippine (overlijden van Jean-Baptiste Velghe)
- 13.04.1860, gift: Velghe Séraphine, echtgenote De Brouwere Karel, te Zulzeke (notaris Van den Staepele)

Reeds in 1861 werd het malen gestaakt. Daarna werd hij tijdelijk benut als cichorei-ast en is thans in gebruik als stal en houtkot. Het molengebouw is, samen met de overige hoevegebouwen, opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bouwkundige beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed)

Klein rechthoekig bakstenen gebouw van twee bouwlagen, onder pannen zadeldak, minstens uit 17de of 18de eeuw, in de 19de eeuw verhoogd en aangepast. Voorgevel en watergevel met sporen van lagere puntgevel met vlechtingen; tevens bewaarde natuurstenen neggen van tot deur versmalde vroegere toegangspoort onder verweerde gevelsteen. Noordelijke zijgevel met rondboogdeur naar afgezonderde tonvormig overwelfde ruimte in onderste bouwlaag; ernaast gedicht spievenster met geprofileerde natuurstenen bovendorpel. Watergevel met onderaan afgerond asgat en deels gedicht getoogd bovenvenster. Waterrad en alle technische uitrusting verdwenen. OP de eerste verdieping zitten nog enkele orgiiele balken. De beek is ter plaatse overwelfd

De boerderij

Semi-gesloten bakstenen hoeve tussen de straat (oosten) en de Hangebeek (westen) met gebouw van watermolen z.g. "Ten Baete". Rondom gekasseid langwerpig vierhoekig erf.

Ten noorden, boerenhuis van anderhalve bouwlaag en acht traveeën onder zadeldak (kunstleien, niet evenwijdig aan de straat); jaartal 1879 in cijferankers op straatpuntgevel wellicht verwijzend naar jaar van heropbouw; behouden elementen van vroegere woning vermoedelijk uit de late 18de eeuw (o.m. oud metselwerk in beide zijpuntgevels). Haast analoge voor- en achtergevel afgelijnd door baksteenfries en op gewitte plint. Twee keldergaten en twee kelderluiken, in achtergevel getraliede keldervensters. Getoogde benedenvensters; overwegend blinde halfronde bovenvensters op kopse baksteenlijst. Voordeur in rechthoekige bakstenen omlijsting met boog op pilasters en met druiplijst. In zijgeveltop aan straatkant: heiligenbeeldnisje in omlijsting van rode en gesinterde bakstenen. Tweedelige overwelfde huiskelder onder westelijke travee. De centrale woonkamer bewaart de balklaag met versierde moerbalk voorzien van inscriptie met jaartal: "17 GV 89". In U-vorm aaneensluitende bedrijfsgebouwen uit de 19de eeuw, onder zadeldaken (pannen en golfplaten) met brede dakoverstek op schoren boven de erfgevels; jaartal 1872 op baksteen boven brede korfbogige toegangspoort met doorrit van straatvleugel (in het oosten). Dwarsschuur in hogere zuidvleugel.

Literatuur

De Keyzer B., I, s.l., 1978, p. 313.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oostvlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster, (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oostvlaanderen, 1962, Tweede band, 1963, p. 107).
Julien Th. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde. Uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974, p. 138.
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten U-Z", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", Opwijk, 2008.