Intekendatum: 24.06.2009, 14 u. / 14 u. 15 Molen: Boorsem (Maasmechelen, Limb.), Stormvogel - stenen bergmolen Bouwheer: nv Stormvogel, Boorsem (Liliana Carlisi & Roberto Bemelmans) Ontwerper: Tony Hoeven arch., Lanklaar; Nico Jurgens (Molenbehoud.nl adviesbureau), Hoorn (NL) Opdracht: I. Molentechnische restauratie; o/cat. D23 of D24, kl. 1; 140 werkdagen; II. Bouwkundige restauratie metselwerk; o/cat. D23, kl. 1; 70 werkdagen Plaats aanbesteding: Kantoor Arcese Transport nv, Leemkuilenstraat 10, 3630 Maasmechelen-Boorsem Offertes: I. 't Gebinte Molenbouw bvba, Erpe-Mere, €225.000; Adriaens Molenbouw Weert bv, Weert (Ned.), €323.212; II. Renotec nv, Geel, €177.099,08 Toewijzing: I. 't Gebinte Molenbouw bvba, Erpe-Mere; II. Renotec nv, Geel
------ "Molen van Boorsem wordt een nieuw hotel", www.deredactie.be, vrijdag 13.02.2009, 13.07. In Maasmechelen is er een oplossing voor de eeuwenoude, maar totaal vervallen molen van Boorsem. De administratie voor ruimtelijke ordening heeft de plannen goedgekeurd. De eigenaar van de molen wil zo snel mogelijk met de restauratie starten. Als alles volgens plan verloopt, kan het hotel klaar zijn voor de start van het toeristische seizoen volgend jaar.
--------
Over de molenaarsfamilie Pellemans Mailbericht Walter Kortleven, 29.10.2013 Naar aanleiding van uw beschrijving over de geschiedenis van de Stormvogel te Boorsem, kan ik u het volgende mededelen. De vrouw Anna Helena Pellemans (1809-1872), gehuwd met Peter Eykelberg (1794-1864) en de broer van Anna, Peter Joannes Pellemans (1808-1861), zijn rechtstreekse familieleden langs moederszijde. De Pellemansen waren afkomstig uit het Nederlandse Ell en waren molenaars. De familie Eykelberg was dat ook. De familie Eykelberg en Pellemans waren ook vertegenwoordigd op de molen van Leut-Meeswijk. Mijn overgrootmoeder heette dus Anna Pellema. Hierbij voeg ik twee foto's: 1) De Stormvogel te Boorsem. Foto Martin Milissen, 1958 (coll. Walter Kortleven) 2) De Stormvogel en molenaar Martin Gielen. Foto Martin Milissen, 1958 (coll. Walter Kortleven)
Twee doorgestuurde foto's (door Walter Kortleven, 29.10.2013). - "Stormvogel en molenaar Gielen", fotograaf Martin Milissen, 1958, coll. Walter Kortleven. - "Stormvogel", fotograaf Martin Milissen, 1958, coll. Walter Kortleven
-------------
Sagen die zich afspelen in de omgeving van de molen van Boorsem Molenecho's, XX (1992) nr. 3-4, Themanummer ‘Honderd bespookte molens in Vlaanderen', p. 152-157. Onderstaande sagen werden verteld door: DEXTERS Johannes Hubert H., werkman, in 1888 geboren te Opgrimbie FRAUSSEN Elisabeth Martha, huishoudster, in 1884 geboren te Rekem JANSSEN Frans, gemeenteontvanger, in 1894 geboren te Rekem STUKKEN Jan, werkman, in 1886 geboren te Opitter en werden opgetekend door: KNABBEN Piet (Licentiaatsverhandeling, Leuven 1970 VENKEN Jos (Licentiaatsverhandeling, Leuven 1968) Het optekenen van deze sagen was een initiatief van Prof. Germaanse Filologie aan de Leuvense Universiteit Dr. K.C. Peeters. De tekst is opgeschreven in fonetische spelling van het lokale dialect.
BEHEKST MOLENPAARD HEEFT EEN MANKE POOT Ich wèrkde in Buorsem, dów hauw ich mich verbeurd op die muele. Dów laag dao ‘n muelen in ‘t veljd aste van Grömmie op Buorsem gings op die auw knaal. Dae waeg dae van Raekem aafkaam, langs die bóngerte aaf, dae kaam dao op dae waeg oet aan die weindmuele. Ze wuore dao brikken aan ‘t doen nao de knaal. In Raekem wuore väöl van die steinuoves. Dan stake ze die in brand, dan mooste die ene zièkere tied brannen en dan wuore die brikke gaar, hè. Die voere dat dao duor mèt paerd en kar. Die wuore van e boerderiejke tiègen-ueven dae Colson woent dao nów. Maa wie ich dao op die weindmuele waas, ich moos mèt de muelekar varen ueveral rónd nao de dörpe. Dat waas ene mölder van Raekem; enen auwe mins van get juore. Die hauwen ‘n watermuele gehad, maa die waas teneet. Dów waas dae dao kómme male. Dów zaet dae zuon tiènge mich: "Aste mèt de kar nao Opgrimbie geis, dan mooste neet aanguon biej het smeedje" . Ich zèg: "Neet?" "Hein, as ze ouch op dich rope, laot ze maar rope". Dat wiefke hauw al dèk op mich gerope, dat leep zoe op e stekske. Ene kier waas het op de straot aan gekómme. "Hauw ins stil", zag het, "hauw ins stil". Je, ich hól het paerd in, ich hól stil. Ich zaat op de kar, ich moos dao e bit je wujer ene zak neerlègge. "Ich höb al zoe dèk op dich geropen en de kumps noets neet aan. De moos mich ins ene zak mètpakke", zag ze, "vuer te male". Ich zèg: "Waat is het?" "Terf". "Jao", ich zeg, "ich zal ze uch mètpakke". Ich ging dae zak hale dao bènne. Iè sting op de zöldertrap buove. Ich pakden hem en goeiden hem op de kar neer. Ich hauw er al mier op de kar ligge van die zek. Wie ich boete kóm, dów kos ich neet mie weg. Dów sting me paerd op drie puût. Dów moos ich hem oet guon spannen en ich kreeg hem neet oet de kar. Dów waas dao get vouk duorgekómme, dów hauw ich toch get hölp gekriège. En het zat dae poet neet mie oppe grónd. Het sting op drie puût. Dów hauw ich hem oet de kar geduon en dów wól ich mèt hem ewegguon, maa het kos neet loupe, het spróng. Ich ging achter hem nao, ich hauw hem de kerdiel aangeduon en de helster en de lein, dów ging ich hem achternao mèt ‘n snaai en zoe draef ich hem vuer mich op duor het veljd en zoe op Buorsem aan, op de weindmuelen aan. Dao sting nog 'n anger paerd op de stal en ich zat dat op z'n plaats neer en ich pakte dat en dao ging ich mèt trök. Dów deeg ich dat het getuug aan en dów zat ich dat in de kar. Dów maakde ich de hiel rund je zoe aaf. Dów keem ich dao. Ich hauw get geaete, dów zaet dae jóng tiènge mich: "Waat is dat paerd?" "Ja", ich zeg, "ich weit het neet". "Dan mooste nao de vitrenaer guon" zag er tiènge mich. "Ja", ich zèg, "Ich zal sebiet guon. Iè haet dat in eine kier gekriègen en ie sting op drie puût". Nao de vitrenaer gegange, daomet kump dae, ene Janssen van Grömmie. Dao waor niks aan het paerd. "Ger moot hem maar de wei in jage" zag er. "Laot hem maar get in de wei loupe, het zal hem wal ueverguon". Ja, wiè joegen hem de wei in aan ‘t hoes. E paar daag daonao kump dao eine van aan de kante van Zutendaal en dae moos ‘n dragende vaes hobbe, en die hauwe ter dao en dów kaam dae dao vuer ‘n vaes te koupe. Hauw dao geljd vuer geboeje, maa neet genóg. Ze goeve ze neet vort. Dów kómme ze oet de stal, achter den huof op en dów zuut dae dat paerd dao stuon. "Waat haet dat paerd?" zag er. "Ja", zag dae jong, "ich weij het neet. We zien al biej de vitrenaer gewaes; dae vóng niks biej hem. En iè kan neet loupe, iè steit op drie puut. Ie vritj ouch neet". Ja, iè kosj zich neet bókke, ie kosj neet weien, eh. Dów geit dae kieke. Dów kiek er zoe nao dae poet en wriejfde zoe ónger uever dae poet en uever z'n billen en z'n kneejen ueveral, en dón pakt er dae poet en maakt dao e kruus of drie uever en dón baejden ter dao get in de wei. Wie er trökkaam daovan: "Wielang hej het det?" "Enen daag of drie" zaet dae jóng tiègen hem. "Ja, dan moot het nog drie daag höbben en dan is het genaeze" zag er, "en zèt hem maar op de stal, laot hem maar neet in de wei loupe. 't Is 's nachs väöl te kaud in die wei". Drie daag daonao ging er aan 't vrièten en iè zoep en iè goeide de kónt ómhoeg en iè deeg van alles. Dów hauw hem dae genaeze. Die van het smeedje die hauw hem behekst. En die wóste dat dat gein gooi waas. Die hauw de naam van heks. Dów moch ich dao niks oplaje. Maa dat koste ze mich ouch wal vuort gezag höbbe tegooi.
MARE BERIJDT MOLENPAARD En nog ins, mer dat is get anders, dao, dat waor op die meulen in Boorsem, dao hauwen ze verschildende pèird hé. En, - jà, ze hauwen die nudig hé, veur de meulenkarren, die vooren dao mèt e paar karren uit, dat waor dich ‘n aardige meulen in dèin tijd - en toen woren ze gewaar, dat, uit eine stal dao stingen twië pèird, dat dao get mankeerde aan die pèird, die kósten euverdag neet mier mèt aan. En toen hauwen ze opgemerk, dat die pèird ‘s nachs hiël onrustig waoren, en toen - zoë zagten ze - waor dat de "Maar" dèi ze berèij. En jà, "wat gedoon?" En toen haw hun eemes gezag - ene pater of zoë, mein ich, - dat ze die pèird êlken aovend met wijwater mósten besprènkelen. En ‘t waor gedoon! Jà dan zouws-te zèģģen ‘t is allemaol bijgelouf, mer... dao zijn toch feiten hé, en toch maogs-te neet d'raan gelöüven. "Laot de verbeelding mer neet te wijd goon" zag dan ouwe pestoër hie altijd, es ze weer zoëget aan der hand hauwen. Mertoch, hé, es-te het dan weer van anderen huurs... Verhaalopbouw Op de molen van Boorsem had men twee paarden die 's nachts heel onrustig waren. Men vermoedde dat de paarden door de maar werden bereden. Nadat men de paarden op aanraden van een pater elke avond met wijwater besprenkelde, werd alles weer normaal. ----- WEERWOLF LAAT ZICH DRAGEN OP DE MOLENWEG En hie, dao geit zoë ene wêg van Rèikem, nao de meulen in Boorsem toe, en dao gingen vreuger veůl luj euver, veur nao die meulen te goon hé, natuurlik. En jà, nów, is dat mer ene kleine wêg mier, hé, mer vreuger waor dèi veurnaam veur de luj van aud-Rèikem. En dao stingen auch zoë e paar hèģģen in, en get struuk, en es dan eine allein langs kaom, dan haw er ‘t dao bekans altijd zitten: inins, hop! de weerewouf in dèi nak. En dan mósj er dèi e stůk dragen, en dan, ouch weer inins waor er weer van hem âf. Dat waor toch gek hé, en dat dao nieme niks tegen kós hé? Verhaalopbouw: Langs de weg van Rekem naar de molen van Boorsem stonden een paar heggen en struiken waarachter de weerwolf zich verschool. De weerwolf sprong vaak een voorbijganger in de nek en liet zich dan een stukje dragen. --------------- GEEST MET GRENSSTEEN AAN DE MOLEN Aan de wèndmeulen, op Boorsem aan, dao vertèlden ze dat ze vreuger, es ze dan ‘s nachs heivers kaomen, dan huurden ze dao zoë eine zuchten en dan zag dèi: "Woë moet ich hem lèģģen, woëmoot ich hem lèģģen.." en toen zag hem ins eine: "Mer lèg hem woedat-ste hem gekregen hebs!" en toen deeg er dat, en toen waor er verlos hé. Jao, zoëget vertèlden ze vreuger hé. Dao waor ene minsch jao, dèi had dao land enzovoorts en van Grummie gingen ze dao mèt de kar mesten en zoe, jà en ger hebt van die boeren jà, in dein tijd logen ouch reinstein mer reinstein, die waoren neet wie nów, dat waoren mer stein, die ze dao lagten. Enne, dao waor ene boer, dèi had dèi stein verlag en ‘s nachs kós dèi neet slaopen, neet slaopen. En dan ging er nao dat veld en dan dach er "Zou dat daomèt zeen?" en dat waor zoe e paar daag gewèis, enne, wie er toen op ene zekere kier ging zag er "Jao" in zijn eigen, en misschiens ouch hel op: "ich heb dei stein hie herlag, mer woe heb ich dèi gepak? Es ich dat wis lag ich um toch trůg, want van toen af sleep ich neet mier". En toen huurde ee ein stum, misschien jao, misschien nei, ofwâl waor dat ein inwendige dènge: "Lèg hem woes-te ‘m g'pak hebs". En hij hèi-t dei stein gepak en ee hèit dèi op z'n plaats gelag, mer jao, toen waer ‘t gedaon. En hij sleep naoderhand, dat spèilde ‘m in zijne kop, dat is hie gebeurd hie in dènge, dat is ech waor. In het wèndmeulen veld, dus, het Boorserveld, tusschen Grummie en Boorsem in. Kijk, dat is dao aan die meulen, dat is zoe ‘n afgelèigen dinge... vèld ja,...
WAT IS DIE VUURBOL VAN HET WINDMOLENVELD ? Dat is zjus wie hie in dinge, in Rèikem, aan Boorsem, jao vreuger dao waor ouch zoeget, dat waor gèine weerewouf, dat waor gein heks, dèi wat tusschen Rèikem tot aan de meulen, leep dei. Ich bèn gaon zeuken nao hum, ich ben ouch... ich hèb hum neet gezeen. Mer de luj vertèlden, waor dat nów e fenomeen, jao, dèks, met de wèirsómstandigheden mer dat waor eine vuurbol en dèi leep euver de länj, jao, dat zijn auw vertèllingen, ich bèn toen gewèis, mer ouch alweer niks gevónjen, treurig: ich had liever g'had dat ich het ins gezeen had, veur ins te weiten wat dat dat waor. Dat is zoeget zjus wie in de zië, es-te nów aan de zië bès, en dat is mèt zeker wèirsómstandigheden, dan löüps-te dao in de solfer, dan meinste dat-ste in de solfer loups en woe-ste treujs dat is ech, jao, wie es te nów ene bökkem in de kelder hebs hangen, dat blink dan. Dat hebs-te aan de zië, zjus wie de zië dus, in de zand, en de zand dat is fosfoor, wat de zië dus mèt-bringk en dao löüps-te in en woe-ste treujs dat is ollemaol fosfoor, dat is /curieus, dat blink. En zoe zagten ze dus ouch van dèi vuurbal, jà, ich heb hum neet gezeen, dat mos wal mier geschenen hebben es de vuurbal eigenlik hé. En in dein tijd jao, toen spraoken ze van die heksen, ich heb noets gein tegengekomen, ich had ze wâl ins willen zeen, veur ins te kieken wie ‘n heks is (...) En dèi vuurbal dat waor hie, in het wèndjmeulenveld, hie, in Boorsem. Verhaalopbouw: Tussen Rekem en de molen van Boorsem vloog 's nachts een vuurbol over het veld. De vuurbol had iets te maken met fosfor dat vrijkwam bij bepaalde weersomstandigheden. ---- HET SPOOKT IN HET BOORSERDAL In de BoorserdEl dao zagten ze ouch altijd dat ‘t dao spoëkde, dao důrfde ‘s aoves nieme doorgoon, zoë óm ‘n oor of tiën - elf dan zoagen ze dao e zwâk leech en huurden ze kèttelen rammelen. (PK: woë waor dat èrges, die Boorseldel?) Mer dat is dao, es-te van Grůmme-n of Boorse-n aan geis, nao die meulen tów, die liëgde, dat is de BoorserdEl, hèt dat.
Literatuur
Archieven Rijksarchief Hasselt, Graafschap Rekem, nr. 28 (vermelding windmolenveld, 1616) Rijksarchief Hasselt, Archief Rekem schatrekeningen 1713 boek 7 Rijksarchief Hasselt, Arch. Rekem schatrekeningen 1713, boek 7 fol.150). Rijksarchief Hasselt, Graafschap Rekem, nr. 1463 (huurcontract 1719) Rijksarchief Hasselt, Gichten nr. 47 p. 130 en 135
Werken (L. Smet), "Stormvogel in Boorsem in herstel", Molenecho's, I, 1973, 4, p. 12. F. D(e) C(raeke), "Bij het titelblad. Herstellingswerken aan de stenen beltmolen te Boorsem (Limburg)", Molenecho's, I, 1973, 8, p. 35-36. (L. Smet), "Stormvogel volledig hersteld", Molenecho's, II, 1974, 9, p. 66. E. D(e) K(inderen), De Stormvogel te Boorsem, in: De Belgische Molenaar, LXX, 1975, 11 (7 juni), p. 161-162; "Molens in Limburg", Het Belang van Limburg, 29.06.1975. "De Stormvogel te Boorsem klapwiekt weer! Het Belang van Limburg, 29.06.1975. "Het monumentenjaar Limburg", Natuur- en Stedenschoon, 1975, nrs. 1-4, p. 19-21. D.M., "Molenaar Martin Gielen uit Boorsem: molens zijn mijn leven", Het Volk, 14.09.1976. "Le moulin de Boorsem", Le Sillon Belge, 06.11.1976. Raphaël Verbois & Mathieu Maesen, "Geschiedenis der keizerlijke baronie Boorsem", [Rekem], 1977, 160 p.; E. D(e) K(inderen), "Molens, wel en wee", De Belgische Molenaar, LXXIII, 1978, p. 321. Gemeentelijke Culturele Raad, "Uit de geschiedenis van Maasmechelen", Maasmechelen, 1980. Martin Gielen, "Molenaarsfamilie Gielen (Wessem - Nederland)", Ons Molenheem', 1981, nr. 3, p. 3. W. Smet & H. Holemans, Limburgse windmolens in heden en verleden, Nieuwkerken-Waas, 1981, p. 30-33; L. Denewet, "Beroepswindmolenaar Martin Gielen van Boorsem overleden", Molenecho's, XIX, 1991, 1, p. 5. L. Denewet, "Vlaamse molens te koop (voorjaar 1992)", in: Molenecho's, XX, 1992, 2, p. 62. L. Denewet, "Honderd bespookte molens in Vlaanderen", Molenecho's, XX, 1992, 3-4. L. Denewet, "Zeven eigendomsoverdrachten van Vlaamse molens in 1996", Molenecho's, XXV, 1997, 1, p. 24. E(ls) D(e) K(inderen), "In memoriam Martin Gielen", Levende Molens, XIII, 1991, 1, p. 2. Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996. L. Denewet, "Achttien "grote" Vlaamse molenrestauraties in 1999", Molenecho's, XXVII, 1999, 2, p. 71; 4, p. 176. Mathieu Martens-Spronkmans, "Geschiedenis van Boorsheim-Cothem", Lanaken, 2004, 150 p. Jan Loubele, "Goed en slecht nieuws uit Limburg", Levende Molens, XXVII, 2005, nr. 10, p. 119. F. B(rouwers), "Een gevlucht voor de Stormvogel van Boorsem", Levende Molens, 33ste jg., 2011, 9, p. 102-104. Lieven Denewet, "Honderd bespookte molens in Vlaanderen. Een verzameling molensagen van de kuststreek tot het Maasland", Molenecho's, XX, 1992, nr. 2-3. Mailbericht Bart Hoofs, Hilvarenbeek, 20.09.2013. Mailbericht Peter Raggers, 18.02.2015.
Persberichten "Stormvogel wordt geklasseerd", Gazet van Antwerpen, 24.07.1964. L.V., "Stormvogel in een wit kleedje gestoken", Volksgazet, 01.05.1966. J. Van Overstraeten, "De Stormvogel te Boorsem", De Autotoerist, 11.08.1966. J. Van Overstraeten, "Erg in verval", De Autotoerist, 03.09.1970. "Windmolen "De Stormvogel" erg in verval", De Standaard, 17.09.1970. "De windmolens van Meeswijk en Boorsem", De Autotoerist, 29.10.1970. V. Wouters, "Windmolens in het Maasland", Levend Land, VII, 1978, 7-8, p. 6-7. J. Van Overstraeten, "Nog de twee Maaslandse windmolens", De Autotoerist, 01.04.1971. "Wat met de windmolens van Meeswijk en Boorsem?" Het Laatste Nieuws, 04.06.1971. "Stormvogel in het vizier van het buitenverblijf van de koning", De Autotoerist, 1971, p. 218. Ak., "Minister van Mechelen: Boorsemse windmolen wordt gerestaureerd", Het Nieuwsblad, 23.06.1971. "Windmolen "Stormvogel" van Boorsem kan stormen niet langer trotseren", Het Belang van Limburg, 21.12.1972. J.K., "Molenaar Martinus Gielen vecht tegen papieren windmolens", Het Belang van Limburg, 02.12.1978. "Molenaar Gielen uit Boorsem restaureert zelf de stenen windmolen "Stormvogel", Het Belang van Limburg, 10.07.1973. "Molenaar restaureert zelf stenen windmolen", Volksgazet, 01.08.1974. J. Coenen, "Molenaar Gielen restaureerde zelf zwaar gehavende windmolen", Het Laatste Nieuws, 27.09.1974. J. Coenen, "Laatste kans voor waardevol cultuurbezit", Het Laatste Nieuws, 29.09.1974. "Molen van Boorsem wordt een nieuw hotel", www.deredactie.be, vrijdag 13.02.2009. Jos Thomassen, "Hotel met 14 kamers aan molen van Boorsem", Het Belang van Limburg, 13.02.2009. Ludo Coenen, "Welkom in hotel Stormvogel. Verwaarloosde windmolen wordt toeristische trekpleister", in: Het Nieuwsblad, 14.02.2009. "Limburg ontvangt 7,8 miljoen euro aan restauratiepremies", Het Belang van Limburg, 13.04.2009. LCM, "De Stormvogel gekortwiekt. 24 meter lange wieken verwijderd van windmolen", Het Nieuwsblad, 20.10.2009. JTh, "Molen in Boorsem even zonder wieken", Het Belang van Limburg, 20.10.2009 Stijn Delabie, "Vierde ‘Dag van de Ambachten'", Het Nieuwsblad, 04.02.2010. Ludo Coenen, "Molenkap terug op De Stormvogel", Het Nieuwsblad, 02.03.2011. Ludo Coenen, "150 jaar oude windmolen werd gerestaureerd door specialisten. Boorsemse Stormvogel wordt hotel en restaurant", Het Nieuwsblad, 28.10.2011. LCM, 'De Stormvogel' draait en maalt weer", Het Nieuwsblad, 22.06.2013. LCM, "Open dag in gerestaureerde Boorsemse windmolen. De Stormvogel draait en maalt alweer", Het Nieuwsblad, 22.06.2013.
Mailberichten Walter Kortleven, 29.10.2013 Jan Loubele, Genk, 03.04.2015 en 22.04.2015
|