De Klapscheutmolen is een graanwatermolen met metalen bovenslagrad aan de zuidoostzijde van de Klaspscheutstraat (nr. 41), nabij de hoek met de Elshoutweg, op de Klapscheut- of Keurebeek, op 800 meter ten zuidwesten van de kerk van Wambeek.

De molen werd al vermeld in het midden van de 15de eeuw in een rekening waarbij weilanden werden verhuurd: "van den broecke van clapschetten" (...) "naest den molen". Het watermolentje was in leem opgetrokken en voorzien van een onderslagrad. Hij was van weinig betekenis ingevolge het klein debiet van de Klapscheutbeek. In de zomermaanden moesten de boeren hun graan elders laten malen. Een

Het is bijna zeker dat de spaarvijver meteen werd aangelegd aangezien zonder spaarvijver deze molen niet op een economisch verantwoorde wijze kon worden uitgebaat. De vijver is een ovaalvormig bekken uitgegraven en afgedamd in het "boven" de molen gelegen gebied. Een verbindingskanaal en verdeelwerk (van de beek naar het waterrad, respectievelijk naar de waterval) zorgen voor de verbinding met de molenloop. De maalgoot is een 11 meter lang kanaal in metselwerk waarin het water uit de beek naar het bovenslagrad kan stromen. De stenen maalgoot gaat eerst nog over in een metalen goot van 4 meter.

Het is een goed voorbeeld van een oud en nog functioneel hydraulisch systeem, bedoeld om de Klapscheutmolen op een zo continu mogelijke wijze van water en dus energie te voorzien.

De huidige Klapscheutmolen werd gebouwd in 1572. Dat jaartal is te vinden in een steen van de grote stuw naast de molen, die het water ophoudt zodat de opvallend hoog gelegen spaarvijver (30 aren) kan vollopen. Er kwam een houten bovenslagrad.

We vinden de Klapscheutmolen aangeduid op de Ferrariskaart van ca. 1775 onder de benaming "Moulin ten Bergh", op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844), op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850) als "M(oul)in de Klapscheut" en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860) als "Moulin de Klapscheut".

Tijdens de 18de eeuw behoorde de Klapscheutmolen toe aan verschillende personen o.a. de familie Wambacq uit Essene en Henri Moens, een voorname Brusselaar. De bekwame molenaars Van Lierde hielden het rad van de molen, waar het gonsde van een onuitputtelijke bedrijvigheid, draaiende. In de eerste helft van de 19de eeuw werd de molen eigendom van Brusselaars, om nadien in handen van Petrus Josephus De Smet te belanden. Diens dochter huwde met Petrus De Troch en zo verscheen een nieuw molenaarsgeslacht te Klapscheut.

In 1910 werd het houten bovenslagrad vervangen door het nog bestaande ijzeren bovenslagwiel. Pas in 1983 stelde landbouwer-molenaar Jean De Troch (1918-2003) de Klapscheutmolen buiten werking.

Bij ministerieel besluit van 10.06.1992 werd de molen beschermd als monument. Door hetzelfde besluit werd de molen samen met de onmiddellijke omgeving (spaarvijver, boomgaard, hoevegebouwen, binnenkoer) ook als dorpsgezicht beschermd. Bij ministerieel besluit van 09.07.1996 werden bijkomend de spaarvijver, het verdeelwerk en de molenloop (verbindingskanaal tussen de beek en het bovenslag-waterrad) als monument beschermd.

Het molengebouw is thans in het bezit van Wies De Troch.

In augustus 2012 begon de restauratie. De muren van de bovenbeek, de steunmuren van de waterval, de maalgoot en het sluiswerk, alsook de steenzolder en één steenkoppel werden in 2012 en 2013 hersteld. In 2014 werd ook het bovenslagrad vernieuwd en opnieuw geplaatst. Op 28 oktober van dat jaar, klokslag om 15  uur, draaide de Klapscheutmolen opnieuw na 31 jaar stilstand!

Openingsuren: op molen- en monumentendagen, op afspraak met de eigenaar-molenaar: Wies De Troch, Voltaireplein 21, 1080 Sint-Jans-Molenbeek, tel. 02 426 92 90; gsm 0478 43 40 51; e-mail: Wies.De.Troch  @ skynet.be

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Londoz Albertus, rentenier te Brussel
- 07.03.1840, verkoop: De Smedt-Vranckx Josephus, molenaar te Wambeek (notaris Schoeters)
- 08.03.1880, erfenis: a) De Troch-De Smet Peterus, molenaar te Wambeek en b) De Smedt Stephania, kloosterzuster te Herentals (overlijden van Josephus De Troch)
- 16.09.1894, erfenis: De Troch-De Smet Pieter, de weduwe, molenarin te Wambeek (overlijden van Stephania De Smedt)
- 27.04.1906, gift: De Troch-Van Cauter Gustaaf Clementildus, molenaar te Wambeek
- 31.07.1945, gift: de weduwe en kinderen (overlijden van Gustaaf De Troch)
- 13.11.1978, erfenis: a) De Troch-Bellemans Joannes ("Jean") Leo Gustaaf, landbouwer-molenaar te Wambeek en b) De Troch Franciscus, werkman te Wambeek (overlijden van de weduwe Van Cauter van Gustaaf De Troch)
- 10.03.1981, deling: De Troch-Bellemans Joannes ("Jean") Leo Gustaaf, landbouwer-molenaar te Wambeek (notaris Van Eeckhoudt)
- 2003, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jean De Troch)
- 2016, eigenaar: Wies De Troch

Herman HERPELINCK, Wies DE TROCH & Lieven DENEWET

Intekendatum: dec. 2010
Molen: Wambeek (Ternat, Vl.-Brab.), Klapscheutmolen - watermolen met metalen bovenslagrad
Bouwheer & ontwerper: Wies De Troch, Sint-Jans-Molenbeek
Opdracht: Onderhoud: molentechnische werken
Plaats aanbesteding: A. De Troch, Voltaireplein 21, 1080 Sint-Jans-Molenbeek
Toewijzing: Eric Vanleene, Ath

------------------

Interview met molenaarszoon Wies De Troch. Mijn roeping tot het "vrijwillig molenaarschap"

Het bedrijvig zijn op een ambachtelijke molen zit me wel in het bloed. Ik was zo'n 6 jaar toen ik met m'n vader op de watermolen van Klapscheut de steenzolder op mocht en dan mee naar buiten liep naar het tandrad om de schuif van de eeuwenoude bakstenen maalgoot omhoog te zien draaien. Daarna repte m'n vader zich op z'n klompen terug naar de meelzolder om met het lichtwieltje de loper te laten "bijkomen". Maar eer het zo ver was moest het aanstromend water zich in een schuimende massa en met veel geruis over het bovenslagrad storten om het rad kreunend aan het draaien te brengen.
Dat beeld, en de herinneringen over het werk in de molen: ze zijn niet enkel in mijn geheugen, maar ook in mijn hart en mijn ziel geprent. Meermaals heb ik als jonge snaak met fierheid groepjes andere jonge snaken rondgeleid in de molen.
Het ontzag voor een gebouw waarvan de nog originele bakstenen dateren uit de tijd van Keizer Karel, het respect voor het werk van mijn ouders en voorouders op de molen en op de boerderij, voor de boeren en de brouwer uit de omgeving die met paard -of koe- en kar, later met tractor en kar, of de brouwer met vrachtwagen, hun "bakzak" of "swijnaert" of hun mout kwamen laten malen bij de moljer in Klapscheut... Ik herinner me nog het moment, eind van de jaren '80 van vorige eeuw, toen m'n vader en ik beslisten om een aanvraag te doen bij "Monumenten en Landschappen" om de molen te laten beschermen als monument, met het oog op de restauratie.
Die bescherming kwam er ook: in 1991 voor het gebouw, in 1996 voor de spaarvijver.
Had ik toen geweten hoeveel voeten het in de aarde zou hebben om tot de eigenlijke restauratie te kunnen komen, of had ik toen geweten hoe de 9 jaren molenaarschap samen met mijn collega's vrijwillige molenaars op de Pedemolen van Dilbeek zouden verlopen (waar ik ervaring wou opdoen),... had ik dit toen geweten... dan zou ik met kennis van zaken beslist hebben om tóch te gaan voor de restauratie van de Klapscheutmolen, om tóch te gaan voor de roeping van vrijwillig molenaar!

Literatuur

H.J. Herpelinck, "Ternat - De drie gemeenten", Ternat, 1999, p. 89-91.
H.J. Herpelinck, "In memoriam Johannes De Troch", in: Molenecho's XXXI, 2003, p. 62.
H.J. Herpelinck, "De watermolen van Klapscheut te Wambeek (voor 1450 - heden)", Molenecho's, XXXI, 2003, p. 75-85.
H.J. Herpelinck, "Wanneer verschenen de eeuwenoude watermolens van Ternat?", in: Molenecho's, XXIII, 1995, nr. 2, p. 82-88.
Wies De Troch, "De watermolen van Klapscheut", in: L. Van Eeckhoudt e.a., "Wambeek bijdragen tot de geschiedenis", Wambeek, Davidsfonds, 1993, p. 263-280.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 3: arrondissement Halle-Vilvoorde (M-Z)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1992, p. 72.
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
"Beschermingen: de Klapscheutmolen te Wambeek", in: M&L, Monumenten en Landschappen, XVI, 1997, nr. 2, p. 9.
John Verpaalen, "Klapscheutmolen kreeg dringende scherpbeurt", in: Levende Molens, jg. 5 (1983), nr. 8, p. 182-184.
J. Bauwens, "Molens in Ternat en omgeving", in : Levende Molens, jg. 5 (1983), nr. 7, p. 159-160.
John Verpaalen, "De Klapscheutmolen in Wambeek - laatste bedrijvige watermolen in het Pajottenland", in De Belgische Molenaar en Levende Molens, jg. 77 (1982), nr. 9 (september), p. 191-196.
John Verpaalen, "Herinneringen aan Jean De Troch, maalder van de Klapscheutmolen te Wambeek (1918-2003), Molenecho's, XXXI, 2003, p. 62-63.
 J. Ockeley, "Ternat, Wambeek en Sint-Katharina-Lombeek, anderhalve eeuw geleden, Woningvoorraad, nijverheid, grondgebruik en eigendomsverhoudingen, in: Eigen Schoon en de Brabander, driemaandelijks tijdschrift van het koninklijk historisch genootschap van Vlaams-Brabant en Brussel, Asse, jg. 93, nr. 1, jan.-feb.-maart 2010, p.25-40.
"De watermolen van Klapscheut in Wambeek", in: Molenvereniging van het Pajottenland vzw. Nieuwsbrief, II, 2009, 2 (25 juni), p. 2.
A. Goublomme, "Ook molenaarsbloed kruipt blijkbaar waar het niet gaan kan", Vlaamse molens, 2009, lente, p. 21.

Persberichten
"Watermolen van Klapscheut in Wambeek", in: Gazet van Antwerpen, 4 augustus 1978.
"Voormalige molenaars willen Klapscheutmolen redden", in: Het Nieuwsblad, 19.11.2009.
RDS, "Watermonumenten", Het Nieuwsblad, 09.09.2010.
Guido Van Cauwelaert, "Open Monumentendag: Ternat kiest voor water", in: editiepajot.be, 10.09.2010.