Molenechos's Homepage Molenechos.org

Anderlecht, Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Nieuwmolen, Heimolen
Ligging
Rue de France 50
1070 Anderlecht
à l'est
Frankrijkstraat 50, oostzijde
grens met Sint-Gillis
op overwelfde arm van de Zenne
kadasterperceel C332bis
Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Gebouwd
voor 1262 / 1890
Verdwenen
1931, beschreven als huis / 1955, sloop
Type
Watermolen
Functie
Korenmolen
Bescherming
---,
Database nummer
2378
© Verzameling Ons Molenheem

Beschrijving / geschiedenis

De Nieuwmolen van Anderlecht & Sint-Gillis was een watermolen op een arm van de overwelfde Zenne, aan de oostzijde van de huidige Frankrijkstraat (nr. 50), aan de westzijde van de spoorweg, op de grens van Sint-Gillis en Anderlecht.

Hij werd voor het eerst vermeld in 1262 als een bezit van de hertogen van Brabant. Deze stonden de molen in 1453 af aan de stad Brussel, maar Karel de Stoute (hertog van Bourgondië) verwierf de molen in 1469. De stad Brussel werd opnieuw eigenaar in 1600 en verkocht de molen in 1818 aan een De Ridder.

We zien hem o.m. aangeduid op de kaart van Van Deventer (ca. 1560), de Fricxkaart (ca. 1712), op de Ferrariskaart (ca. 1775) met de benaming "Heuver Molen" en op de topograifsche kaart van Ph. Vandermaelen (1858) als "M(oul)in du Bras de la Senne ou Nieuwe Molen".

In 1890 werd op Anderlechts grondgebied, als uitbreiding, een graanmolen door water en stoom opgericht.

Eigenaars:
- voor 1262 tot 1453, eigenaar: hertogen van Brabant
- 1453, (voorlopige) afstand: stad Brussel
- 1469, afstand: Karel de Stoute, hertog van Bourgondië
- 1600, afstand: stad Brussel
- 1818, verkoop: De Ridder
- 1890, eigenaar: a) Everaerts-Demol August, eigenaar te Brussel en b) De Mol Barbe Julienne ("Blanche"), rentenierster te Sint-Gillis
- 02.03.1892, verkoop: Everaerts-De Mol Auguste, eigenaar te Brussel (notaris Groseman)
- 11.07.1900, erfenis: de kinderen Everaerts (overlijden van Auguste Everaerts)
- 16.03.1921, verkoop: Grégoir Barthelémy, te Antwerpen (notaris Lamal; registratie pas in 1930)
- 31.03.1926, vonnis: Gemeente Anderlecht

De watermolen werd in 1931 omschreven als huis.

Rond 1950 werd het gebouw gesloopt bij de overwelving van de Zenne, de verbreding van de Frankrijkstraat en de uitbreiding van het stationskwartier van Brussel-Zuid.

Zie ook onder: Sint-Gillis, Nieuwmolen

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

-------

Le Nieuwmolen était un double moulin à eau établi à cheval sur la Senne de la Blanchisserie, formant une limite naturelle entre les communes d'Anderlecht et de Saint-Gilles.

Le plan dressé au 16e siècle par van Deventer indiquait un double corps de moulin relié par un pont. Les bâtiments les plus importants se situant sur la rive droite du cours d'eau (Sant-Gilles). La rive gauche (Anderlecht) accueillant également le Nieuwmolenhof, probablement détruit lors du bombardement de Bruxelles en 1695.

Possession des ducs de Brabant à l'origine, le moulin fut cédé provisoirment à la ville de Bruxelles en 1453, ensuite à Charles le Téméraire en 1469. Il redevint la propriété de la ville de Bruxelles en 1600.

En 1818, il sera acquis par un dénommé M. De Ridder.

En 1890, la propriété était inscrite au nom de Auguste Everaerts-Demol de Bruxelles et de Blanche Demol, de Saint-Gilles. Celle-ci cédéra sa part au prmier cité en 1892.

Un élargissement de la Senne formant un plan d'eau à l'arière du moulin. C'est dans cette piscine que des générations de Bruxellois appirent à nager. Le meunier obtint d'ailleurs un sibside des communes d'Anderlecht et de Saint-Gilles, à condition de permettre à la population d'accéder gratuitement au bassin.
Autre petit profit financier pour l 'exploitant: jusqu'en 1921, le meunier exigeait un droit de passage, via la passerelle emjambant la Senne et attenante au moulin, d'où le nom de "halfcenskensbrugge", bien connu des habitants.

Les héritiers du propriétaire Auguste Everaerts cédérent le Nieuwmolen au dénommé Barthélémy Grégoir d'Anvers, suivant acte notarié du 16 mars 1921.

Le moulin resta en activité jusqu'en 1918. Le meunier - le quatrième de la génération Van Dooren et décédé en 1946 - fit encore de bonnes affaires pendant la Seconde Guerre mondiale. Remis en activité, le moulin accueillit de nombreux clients privés apportant du blé à moudre. En l'absence de bon officiel autorisant l'opération, la mouture s'effectuait évidemment pendant la nuit.

La partie située sur le teritoire anderlechtois sera rachetée par la commune d'Anderlecht en 1926. L'ensemble disparut vers 1950, lors du voûtement de la Senne, l'élargissement de la rue de France et l'extension du quartier de la gare du Midi.

Jean VAN AUDENHOVE

Literatuur

Archives - Archieven
Archives générales du royaume à Bruxelles - Algemeen Rijksarchief Brussel, Cartes et Plans manuscrits - Kaarten en plannen in handschrift, n° 689-B (Nieuwmolen: plan de mesurage établi par le géomètre De Saegher - opmetingsplan door landmeter De Saegher, 1710).

Ouvrages - Werken
De Beul Joris, Bijdrage tot de geschiedenis van de molens in het Land van Gaasbeek: de watermolens van Aa en Veeweyde (14de-18de eeuw), in: Eeckhout Godelieve, Liber amicorum Dr. Herman Vandormael. Lennik, J. Verhoeven, 2003, 247 p.
Jean Van Audenhove, Les Moulins d'Anderlecht, Anderlecht, Anderlectensia, 2001, 185 p. 59-62.
G. Van den Berghe, Anderlecht door de tijden heen, Brussel, 1938;
G. Abeels, Anderlecht in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1972;
J. Van Overstraeten, De molens van Anderlecht, in: Toerisme, XXIII, 1944, p. 122-123;
M.A. Duwaerts e.a., De molens in Brabant, Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
Herman Holemans, Kadastergegevens: 1835-1980. Brabantse wind- en watermolens. Deel 1: arrondissement Brussel-Hoofdstad, Kinrooi, Studiekring 'Ons Molenheem", 1989;
Jan Lanckmans, "Anderlecht - Beelden van weleer, s.l., Het Streekboek, 1993, 96 p., geïll. + kaart
Paul Bauters & Marc Villeirs, Les moulins à eau et à vent de Woluwe-Saint-Lambert et de la région bruxelloise. Histoire et technologie / Water- en windmolens van Sint-Lambrechts-Woluwe en van het Brussels gewest. Geschiedenis en techniek, Woluwe-Saint-Lambert/Sint-Lambrechts-Woluwe, 1996 (Musée communal de Woluwe-Saint-Lambert, cahier n° 2 / Gemeentelijk museum van Sint-Lambrechts-Woluwe, tijdingen n° 2)

Overige foto's

Nieuwmolen, Heimolen, Anderlecht, Carte postale / Prentkaart P.&S. Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Carte postale / Prentkaart P.&S. Verzameling Ons Molenheem