Molenechos's Homepage Molenechos.org

Antwerpen, Vlaanderen - Antwerpen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Zaagmolen Den Haen, Zaagmolen De Haan
Ligging
Sasdok-Noordkaai 18
2000 Antwerpen
Kattendijksluis (noordzijde)
Steendijk
wijk De Zaagmolens
kadasterperceel E130
Vlaanderen - Antwerpen
Gebouwd
1770
Verdwenen
1856, sloop
Type
Achtkante houten bovenkruier
Functie
Houtzaagmolen
Bescherming
niet,
Database nummer
2474
© Foto coll. Museum voor Fotografie (FPMA), Antwerpen

Beschrijving / geschiedenis

Aan de Steendijk, in en rond de huidige Kattendijkdok-Westkaai, werden vijf houtzaagwindmolens gebouwd: den Uyl, den Haen, het Hinneken, den grooten nieuwen Zaegmolen en den jongen Jan.

De eerste zaagmolen Den Uyl werd opgetrokken in 1667 als een paltrokmolen (kadasterperceel E134 aan de weg naar Oosterweel in de "Houwerpolder" aan de Steendijk, aan de huidige Sloepenweg, noordzijde Kattendijksluis).

In 1764 kreeg Charles de Proli toelating van de Antwerpse magistraat om twee zaagwindmolens te bouwen in de Houwerpolder. Pas in 1770 werden deze gebouwd: de paltrokmolen "Het Hinniken" (kadasterperceel E116, aan de huidige Montevideostraat) en de houten achtkante bovenkruier "Den Haen" (kadasterperceel E130, huidige Sasdok-Noordkaai 18, noordzijde Kattendijksluis).
In 1775 volgden nog twee houten achtkante bovenkruiers: "den Grooten Nieuwen Zaegmolen" (Braziliëstraat) en "den jongen Jan" (Kattendijkdok-Westkaai).

Na de Franse verovering van ons land (1796) ging het steeds verder bergaf met de zaagmolens. Aanvankelijk probeerde de Compagnie de geruchten nog te stoppen. Ze liet in de "Gazette van Gend" van 12 en 19 juli 1802 de volgende advertentie plaatsen:  "De directie van de “Compagnie der Zaegmolens” van Oostende heeft vernomen dat het gerucht wordt uitgestrooid dat haar magazijnen in het Molendorp te Oostende en die van haar vestiging in Antwerpen niet voorzien zouden zijn van houtwaren. De directie wil dit bericht logenstraffen en bevestigt dat zij beschikt over “alle assortimenten van houtwaren die de kooplieden zouden kunnen nodig hebben”. Gegadigden voor aankoop kunnen zich richten tot het kantoor van P.F.J. van Doorne & frère te Gent, om te bekomen “billiet van afleveringe”.

De "Societeyt der Zaegmolens" ging in faling en het domein met o.m. het directiehuis en de vijf zaagmolens werd augustus-september 1823 openbaar te koop gesteld.
Notaris Podor, te Antwerpen (Kammerstraat, nr. 2782), "ter interventie en verzoeke van den notaris De Vinck, tot Gend, in zyne hoedanigheyd van rechterlyken administrateur van de gewezene societeyt der Zaegmolens", zou op 26 augustus en 16 september 1823 publiek verkopen, "elken koop separatelyk en zonder eenige accumulatie:1
1. Koop, het Huys der directie, gestaen en gelegen buyten de Slykpoorte der stad Antwerpen, bewoond door sieur de Coninck; den Zaegmolen, genaemd het Hinneken, (...);
2. Koop, den Zaegmolen genaemd den Uyl;
3. Koop, den Zaegmolen genaemd den Haen;
4. Koop, den Zaegmolen genaemd den grooten nieuwen Zaegmolen;
5. Koop, den Zaegmolen genaemd den jongen Jan,
(enz.)
De gemelde goederen paelen in het geheel noord en oost den weg van Austruweel nae Antwerpen, zuyd de Corderie, west den dyk van de Schelde en het hoog Palingshuys".
Bovenstaande advertentie verscheen in de "Gazette van Gend" nrs. 1215 en 1224 van 7 augustus en 8 september 1823.

Voor 1830 werden zowel "den grooten nieuwen Zaegmolen" als "den Jongen Jan" gesloopt.

De drie overgebleven zaagmolens waren in 1834 in het bezit van de "Maatschappij des handels van Scheepstimmerwerf Antwerpen). Bij vonnis van 9 juli 1855 ging "Den Haen" over naar de Stad Antwerpen.

"Het Hinneken"en "Den Uyl" werden in 1853 gesloopt voor de aanleg van de Kattendijksluis, 'Den Haen' volgde in 1856 (bouw van petrolmagazijn), na een lange periode van stilstand en verval.

Lieven DENEWET & Georges KOCKELBERG

Literatuur

Gedrukte bronnen
-"Gazette van Gend", nrs. 868 en 870  van 12 en 19 juli 1802, of 23 en 30 messidor jaar X.
- "Gazette van Gend", nrs. 1215 en 1224 van 7 augustus en 8 september 1823 (verkoopsadvertentie)

Werken
Georges Kockelberg, "Historische molenvermeldingen in en om Antwerpen. Een blik op de 1000-jarige geschiedenis der Antwerpse molens", Antwerpen, 1986;
Herman Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, 1983.
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind- water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring "Ons Molenheem", 1986, p. 9.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-G", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2009, p. 12.

Overige foto's

Zaagmolen Den Haen, Zaagmolen De Haan, Antwerpen, Ed. G. Hermans, Antwerpen, 1855. Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Ed. G. Hermans, Antwerpen, 1855. Verzameling Ons Molenheem
Zaagmolen Den Haen, Zaagmolen De Haan, Antwerpen, Ed. G. Hermans, Antwerpen, 1860. Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Ed. G. Hermans, Antwerpen, 1860. Verzameling Ons Molenheem
Zaagmolen Den Haen, Zaagmolen De Haan, Antwerpen, Ed. G. Hermans, Antwerpen, 1855.  | Database Belgische molens
© Ed. G. Hermans, Antwerpen, 1855.
Zaagmolen Den Haen, Zaagmolen De Haan, Antwerpen, Ed. G. Hermans, Antwerpen, 1855.  | Database Belgische molens
© Ed. G. Hermans, Antwerpen, 1855.