Zwijndrecht, Vlaanderen - Antwerpen
- Naam
- Molen van Zwijndrecht, Stenen Molen
- Ligging
- Molenstraat 14
2070 Zwijndrecht
westzijde
Polderstraat 56 (molenaarshuis)
kadasterperceel A682
Vlaanderen - Antwerpen
- Geo positie
- 51.220989, 4.332022 (Google Streetview)
- Gebouwd
- voor 1574 / ca. 1600 / 1814
- Verdwenen
- ca. 1580, oorlog / 1814 - 29 augustus, ingestort / 1913, onttakeld / 1993, sloop romp
- Type
- Stenen stellingmolen
- Functie
- Korenmolen
- Bescherming
- ---,
- Database nummer
- 2958
- Ten Bruggencatenummer
- 06515 i
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
De Stenen Molen was een korenwindmolen aan de westzijde van de Molenstraat (nr. 14), met de nog bestaande molenaarswoning in de Polderstraat 56.
Een eerste staakmolen op deze plek ("Meulencauter") werd vermeld in 1574 als "Joncker Jan Dammans muelen", als eigendom van jonker Jan Damman, heer van Vromenhoven.
De molen werd vernield tijdens de gevechten rond Antwerpen tijdens de godsdiensttroebelen (ca. 1580), maar werd heropgericht.
De kasteelheer van Zwijndrecht en Burcht, jonker Jan van Hove, verhuurde de molen in 1628-1631 aan Pieter van Goethem.
Anna van Hove verkocht de molen op 19 oktober 1658 aan Catherina van Hove, echtgenote van Alphonse de Gras, heer van Boechoute ("een vierdeel en twee derde paerten van eenen graenwintmolen gestaen ende gelegen op den Vlietcautere binnen Swyndrecht").
De windmolen werd in 1756, toen hij verpacht werd aan Pieter Vereecken, te koop aangeboden: "eenen coren windt molen met den bergh gestaen in de heerlijckheid van Swijndrecht". Een nieuwe verkoop voltrok zich in 1759: "als dat er te coop is uyt er handt den cornwindmolen staende binnen de prochie van Swijndrecht".
In 1756-1757 was de molen een eigendom van de heren de Preudhomme van Hailly, opvolgers van de familie Damman.
De molen, die niet voorkomt op de Ferrariskaart (ca. 1775), was in 1782 in het bezit van Frans Verbraeken.
De staakmolen stortte in op 29 augustus 1814, maar werd op initiatief van Frans Verbraeken vervangen door een stenen stellingmolen.
Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Verbraeken Jan Frans, te Zwijndrecht
- later, erfenis: de kinderen
- 10.05.1847, verkoop: Verbraeken Charles en consoorten, molenaars te Zwijndrecht (notaris Lesseliers)
- 10.07.1849, verkoop: Verbraeken Françoise Pascasie, weduwe Van Geertsom Victor, molenarin te Zwijndrecht (notaris Lesseliers)
- 18.03.1854, verkoop: De Decker-Van Strijdonck Karel Lodewijk, molenaar te Zwijndrecht (notaris Ockers)
- 19.09.1870, verkoop: Wauman-Seghers Petrus Augustinus, zonder beroep te Tielrode (notaris Dirix)
- 18.01.1877, verkoop: Volckerick-Van Laere Domien Louis, molenaar te Lokeren (notaris Dirix)
- 17.12.1888, verkoop De Schepper-Parrin Lodewijk, de weduwe, eigenares te Sint-Niklaas (notaris Van Raemdonck)
- 09.05.1889, verkoop: Vermeulen-De Vuyst Laurent, politiecommissaris te Merksem (notaris Geerts)
- 15.02.1896, verkoop: Claessens-Peeters Jan Frans, koopman te Zwijndrechgt (notaris Van Haelst)
- 04.01.1906, verkoop: Peeters Adrianus, nijveraar te Antwerpen (notaris Cols)
- 30.01.1912, verkoop: a) Peeters Jan-Baptist, nijveraar te Antwerpen en b) Peeters Marie Delphine, zonder beroep te Antwerpen (notaris Cols)
- later, eigenaar: a) Van Hove Frederik, zonder beroep te Zwijnarde en b) Van Hove Marria Cesarine, zonder beroep te Zwijndrecht.
- 03.03.1927, overdracht: a) Van Hove Marie Cesarine, b) Van Hove Margriet Josephine, c) Van Hove Polydoor en d) Van Hove Frans Carolus.
- 13.04.1954, erfenis: a) Van Hove Marie Cesarine (voor 3/8), b) Van Hove Carolus Franciscus Adolf (voor 3/8) en c) Van Hove Polydoor Joseph (voor 2/8) (overlijden van Marguerite Van Hove)
- 11.02.1961, erfenis: a) Van Hove Polydoor Joseph, landbouwer te Kruibeke (overlijden van Marie Cesarine Van Hove)
De hoge stellingmolen werd in 1913 onttakeld. In de romp werd dan een stoommachine geplaatst. Polydoor Van Hove maalde nog in 1961 met een elektrische motor in de romp. Deze imposante romp werd in 1993 gesloopt.
Ten zuidoosten van de windmolen, te midden van nieuwbouw, staat het molenhuis in neoclassicistische stijl uit het tweede kwart van de 19de eeuw. Het is een bepleisterd en beschilderd woonhuis van vijf traveeën en anderhalve bouwlaag onder zadeldak, bedekt met Vlaamse pannen. Het is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed. Spijtig enkel dat de bijbehorende molenromp, die nochtans tot het laatst in vrij gave toestand verkeerde, er niet meer is.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Literatuur
John Verpaalen, "Markante molenromp gesloopt", in: Levende Molens, okt. 1993.
R. De Groot, "Geschiedenis van Zwijndrecht en van het Vlaamsch Hoofd", Antwerpen, 1925.
Georges Kockelberg, "Historische molenvermeldingen in en om Antwerpen. Een blik op de 1000-jarige geschiedenis der Antwerpse molens", Antwerpen, 1986;
Herman Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, Ten Bos / Studiekring Ons Molenheem, 1983.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten P-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2011, p. 67.
G. Plomteux, R. Steyaert & L. Wylleman, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10N3 (Ru-Z), Brussel - Gent, 1985.
F. De Potter & J. Broeckaert, "Geschiedenis der gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen. derde reeks, IV, Gent, 1881.
J.C., "Hekserij op de molen van Zwijndrecht", Tijdschrift voor Geschiedenis en Folklore, I, 1938, p. 38.
W. Smet, "Kijk op Zwijndrecht en Burcht", Nieuwkerken, 1975.
W. Smet, "Kijk op het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1976.
W. Smet, "De Windmolens in het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1974.
W. Smet, "Zwijndrecht en Burcht in oude prentkaarten", Nieuwkerken-Waas, 1973.
Lieven Denewet, "Al 11 Vlaamse molenrompen gesloopt sinds 1990", Molenecho's, XXIII, 1995, 4, p. 207.
Mailbericht Marc Vereecken, Sint-Pauwels, vrijwillig molenaar, 29.12.2013.
Persberichten
A. Demol, "Wase windmolens vroeger en nu", Het Laatst Nieuws, 13.11.1974.
Muz., "Zal enige Zwijndrechtse molen blijven bestaan?", Het Nieuwsblad, 01.10.1975.