Molenechos's Homepage Molenechos.org

Dudzele (Brugge), Vlaanderen, West-Vlaanderen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Westmolen, Dorpsmolen, Grote Molen, Proots molen
Ligging
Watergang 2
8380 Dudzele (Brugge)
Herdersbruggestraat
500 m ZW v.d. kerk
kadasterperceel E794b
Vlaanderen - West-Vlaanderen
Gebouwd
voor 1447 (hout) / 1835 (steen)
Verdwenen
1931, onttakeld / 1953, sloop romp
Type
Staakmolen, later stenen grondzeiler
Functie
Korenmolen
Bescherming
niet,
Database nummer
3097
© Prentkaart ed. E. Desaix, Brussel

Beschrijving / geschiedenis

De Westmolen, ook de Dorpsmolen, de Grote Molen of Proots molen genoemd, stond ter plaatse van een kleine witte stalling, in het verlengde van de woning links en de stallen ernaast, bij de splitsing van de Dudzeelseheerweg en de Herdersbruggestraat. Het huidig adres is Watergang 2, op een halve kilometer ten zuidwesten van de kerk van Dudzele. De toegang tot de molen liep links achter een huidige villa in de Herdersbruggestraat.

In 1447 is er reeds melding van een korenwindmolen, toen nog in hout.  Rond 1480 bezat de heer van Dudzele zes molenwallen, vier molens waren in werking: de Oostmolen, de Westmolen, de Eikemolen en de Pannemolen. De twee molenwallen waren die van de verdwenen Ricellemolen en de Berghmolen.

Adriaan Gilliodts verkocht de molen in 1740 aan Pieter Bossele. Zijn vrouw Joanna Pantens werd volle eigenares en hertrouwde met Pieter van Middelem.

Gerard de Pré en consoorten verkocht aan Lauwereyns Vanden Bussche en Martha De Bruyckere, dochter van Pieter en Pieternelle Verkest: De Grote Molen, gezeid Dorpsmolen, met molenwal en alle draaiende delen, staande op circa 96 roeden. cijnsland behorende den Here van Dudzele, en voorts nog een behuisd hofstedeken, schuur en stallingen, ende nog een woonhuys sijnde eene backerije, onlancx nieuwe ghemaeckt, met een gemet een lijne en eenige roeden boomgaerd en hoveniershof, alles liggende te Dudzele, zuidwest van de kerk; den molen tusschen de Brugsche baan ende den Waterganck, het hofstedeken ende de backerije over den molen en over den Dudzeelschen Waterganck".

Jacobus-Franciscus Cattoor, zoon van Lieven en van Joanna Vermeir, werd op 29 augustus 1773 te Dudzele gedoopt. Zijn peter was Frans De Knock, zijn meter Kathelijne Vanden Bussche. Hij ging op de Grote Dorpsmolen te Dudzele werken bij Jacob Pauwaert en werd verliefd op de mooie molenaarsdochter Martha-Victoria Pauwaert, die zijn vrouw werd. Hij ging zich te Knokke vestigen, waar hij het molenaarsbedrijf uitoefende en er tot in 1828 verbleef. Daar werden zijn dertien kinderen geboren. Van Knokke verplaatste hij zijn werkterrein naar St-Pieters-op-de-Dijk, op de "Zandwegemolen". Hij overleed op 27.12.1842. Zijn echtgenote was daar reeds op 6 december 1830 gestorven.

Eigenaars na 1830:
- 1835, opbouw stenen molen: Lievens François, molenaar te Dudzele
- 04.11.1859, verkoop: a) Dugardein Sophia, zonder beroep te Oudenburg en b) Nissen Pieter, molenaar te Dudzele (notaris Proot - "moulin en pierres")
- 18.09.1863, verkoop: Proot-Schoutteeten Pieter Josephus, notaris te Dudzele (notaris De Busschere)
- 25.06.1881, verkoop: Proot-Rabay Charles Louis, molenaar te Dudzele (notaris Pollentier)
- 19.10.1928, afstand: Wintein-Vermeire Cyriel Frans, molenaar te Dudzele (notaris Depuydt)

Frans Lievens liet de staakmolen in 1835 vervangen door een stenen exemplaar. Hij had daartoe op 10 september 1835 de toestemming verkregen van de Bestendige Deputatie van de provincie West-Vlaanderen.

Deze Lievens werd als zoon van een molenaar in 1797 geboren te Stalhille. Hij trouwde in 1827 met de Dudzeelse Barbara Huet.  In 1881 werd Karel Proot er molenaar en zou dat 47 jaar lang blijven. Daarop werd de zaak verkocht aan Cyriel Wentein voor 100.000 frank en 15.000 frank notariskosten.

Naast de molen werd in 1883 een stoommaalderij gebouwd, maar er werd ook nog met de wind gemalen.

In 1914-1918 deden de Duitsers de wieken afnemen, omdat ze meenden dat men met de stand ervan berichten doorseinen. Wat inderdaad mogelijk was.

Karel Slembrouck verloor in 1925 bij een ongeval zijn rechterarm.

De molenkap werd gesloopt in 1931, de romp werd in 1953 gesloopt.

Lieven DENEWET, Maurits COORNAERT & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven
Rijksarchief Brugge, Wettelijke Passeringen, Vrije Noord, Reg. 16182, f° 54 v° en 56 (verkoop door Gerard de Pré en consoorten aan Lauwereyns Vanden Bussche en Martha De Bruyckere)

Werken
Maurits Coornaert, Een overzicht van de molens in het Noordvrije, in: Liber Amicorum René De Keyser, Speciale uitgave, Geschied- en Heemkundige Kring Sint-Guthago, 1985, p. 43-78.
Johan Ballegeer, "Molens in de Zwinstreek", in Rond de poldertorens, jg. 47, nr. 2, 2005.
Johan Ballegeer & Paul Danneels, Dudzele in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1981.
Maurits Coornaert, De Molens in de Heerlijkheid Dudzele, in: Rond de Poldertorens, XXV, 1983, 2, p. 47-64.
Maurits Coornaert, Dudzele en Sint-Lenaart. De geschiedenis, de topografie en de toponimie van Dudzele tot omstreeks 1914, met een studie over de Sint-Lenaart-ommegang, Dudzele, 1985.
Lucien Dendooven, "Dorpen in de Brugse Vlakte", 1954
Luc Devliegher, De Zwinstreek (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen deel 4), Tielt, 1970.
Albert Schouteet, De straatnamen van Brugge. Oorsprong en betekenis, Brugge, 1977
W. Wintein De ontwikkeling van Dudzele. Historisch-geografische schets van een Poldergemeente, in: Rond de Poldertorens, jaargang 9, nummer 1, 1967, pagina's I - 36.
S. Gilté, P. Van Vlaenceren & A. Vanwalleghem m.m.v. K. Dendooven, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Brugge, Deelgemeenten Dudzele, Lissewege en Zeebrugge, 2006.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-G", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1994.
Germain Vandepitte, "Over de Westmolen, ook Grote Molen of Dorpsmolen te Dudzele, in: Rond de Poldertorens, XV, nr. 5, p. 151.
Johan Ballegeer, "Dudzele", i.o.p., nr. 67 en 68.
Jan Rotsaert, "Molenaars in de  schaduw van de poldertorens. Een greep uit de genealogie Cattoor", Rond de Poldertorens, jg. 1972, 1, p. 13-28.

Overige foto's

Westmolen, Dorpsmolen, Grote Molen, Proots molen, Dudzele (Brugge), Foto Hendrik Delvaux, ca. 1900 (uitg. als prentkaart Stichting Levende Molens te Roosendaal, 2012) | Database Belgische molens
© Foto Hendrik Delvaux, ca. 1900 (uitg. als prentkaart Stichting Levende Molens te Roosendaal, 2012)
Westmolen, Dorpsmolen, Grote Molen, Proots molen, Dudzele (Brugge), Prentkaart 1905, ed. Vanden Bon en Blomme, Sijsele | Database Belgische molens
© Prentkaart 1905, ed. Vanden Bon en Blomme, Sijsele
Westmolen, Dorpsmolen, Grote Molen, Proots molen, Dudzele (Brugge), De molen staat uiterst rechts. Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© De molen staat uiterst rechts. Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem