De Kruisveldmolen was een houten korenwindmolen aan de zuidzijde van de Brusselseheerweg, tegenover het huis met huisnummer 184, op het Kruisveld, gelegen op 600 meter ten oosten van de kerk van Neigem, tegen de grens met Gooik (Vlaams-Brabant)

De Kruisveldmolen werd opgericht door Charles Joseph Louis Marie Ghislain de Plotho bij octrooi van 11 januari 1794. Deze was tevens in het bezit van de veel oudere watermolen (opgericht voor 1235) van Neigem. Hij had zijn aanvraag ingediend op 5 november 1793 en er werd geen schriftelijk verzet aangetekend.

Het proces-verbaal van afpaling uit 1811 vermeldt: "il existe un moulin à vent et un moulin à eau. Le premier construit en bois. Ils appartiennent tous les deux à Mr. Photh et servent à moudre des grains. Ils sont affermés à sieur Charles Van Lierde par bail séparés, mais avec différentes parties de terre. Pour parvenir à une juste évaluation, l'ai défalqué du montant du bail, le revenu des terres avec les quelles ils sont affermés, calculé sur le prix moyen de fermage qui est de 10 florins par journal et j'ai eu pour le moulin à vent un revenu de 290 dont déduction faite d'un tiers pour réparation et entretien, donne un revenu net de 193. Le moulin à eau à un revenu de 465 dont déduction faire d'un tiers pour réparations et entretien, donne un revenu net de 310."

Eigenaars na 1810:
- 1810, eigenaar: de Plotho; de huurder-molenaar is Van Lierde Charles
- voor 1834, eigenaar: Descantons de Montblanc Charles Albéric, eigenaar te Parijs
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Charles Albéric Descantons de Montblanc)
- 03.05.1869, deling: a) Descantons de Montblanc -de Beughem Ernest Charles Louis (voor naakte eigendom) te Parijs en b) Descantons de Montblanc-de Rocques de Montguillard Charles Albéric, de weduwe (voor vruchtgebruik), te Ingelmunster (onderhandse akte)
- 02.01.1889, einde vruchtgebruik: Descantons de Montblanc-de Beughem de Houtem Ernest Charles Louis, eigenaar te Parijs en later te Meerbeke (overlijden van de weduwe)

In 1872 werd de Kruisbergmolen gesloopt.

Lieven DENEWET, Peter DE CLERCQ & Herman HOLEMANS

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad (I 103), nr. 1940 (oprichtingsoctrooi van 11.01.1794 voor "graenwintmolen op het Cruysvelt"; aanvraag op 05.11.1793).

Werken
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3, p. 58 (Gent, 1962);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-N", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2004.

Mailberichten
Georges Souffreau, Woubrechtegem, 20.09.2017 (mededeling van het oprichtingoctrooi van 11.01.1794).