|
De Vondelmolen was een stenen koren- en oliewindmolen aan de Dendermondsesteenweg 208, bij de Vondelbeek, op 1 kilometer ten noordwesten van de kerk van Lebbeke.
De molen werd voor 1818 opgericht. De benaming "Vondelmolen" werd al in 1840 gebruikt.
Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Lebbeke in 1818: "Il y a dans la commune de Lebbeke cinq moulin à vent dont quatre servent à moudre du grain et le cinquième à moudre des graines grasses pour huiles. L'expert les a divisés en quatre classes, savoir:
le 1re classe celui appartenant à Mr. Backer, située section A n ° 424. Il sert à moudre du grain. La 2e classe se compose du moulin de F. Van Overstraeten, situé section A n° 64. Il sert aussi à moudre du grain. La 3e classe comprend le moulin appartenant à Regemoorter, section C n° 1032. La 4e classe se compose du moulin de Dhooghe, situé section D n° 639 et celui de Van Langhenhove, situé section C n° 377. Ce dernier sert à faire de l'huile.
Il a été imposssible de se procurer des baux. L'expert a donc du se borner à prendre des inforamtions multipliées et à comparer ces propriétés aux moulins des commuens voisines. De ces démarches il est resulté les évaluations suivantes
1re classe à un revenu brut de 300 francs d'où le tiers déduit donne fr. 200 revenu net.
2me classe à un revenu brut de 250 francs d'où le tiers déduit donne fr. 160 revenu net.
3me classe à un revenu brut de 210 francs d'où le tiers déduit donne fr. 140 revenu net.
4me classe à un revenu brut de 180 francs d'où le tiers déduit donne fr. 120 revenu net.
Il y a quatre tordoirs (moulins à huile mus par cheval) dans la commune de Lebbeke, l'expert les considère tous quatre d'égale valeur. A défaut des baux il les a comparé aux autres propriétés bâties de la commune et il estime qu'ils doivent être évalués à raison d'un revenu anuel brut de 120 francs, dont le tiers déduit pour entretien, done un revenu net de fr. 80.
De molen werd in 1834 ondergebracht in klasse 1, met een kadastraal inkomen van 342 frank.
Eigenaars:
- voor 1818, eigenaar: Van Overstraeten Franncis
- voor 1834, eigenaar: Van Overstraeten Francis, de weduwe, landbouwster te Lebbeke
- later, eigenaar: a) Vn Overstraeten Charles Benoit, minderjarige te Hamme, b) Van Overstraeten Eduard Pierre, zonder beroep te Hamme, c) Can Overstraeten Petronelle, echtgenote Claessens Pierre, geneesheer te Moerzeke, d) Van Overstraeten Anne Marie, weduwe Van Lokeren Bernard, fabrikante te Moerzeke, e) Van Oversteraeten Auguste Désiré, zonder beroep te Hamme en f) Van Overstraeten François (overlijden van de weduwe van Francis Van Overstraeten)
- 02.09.1840, verkoop: Claessens Pieter, dokter te Moerzeke (notaris Stobbelaert - "un moulin à vent à farine et à huile nommé Vondelmolen)
- 05.02.1861, verkoop: Neerinck Modeste, eigenaar te Schaarbeek (notaris Wijtsman)
- 29.05.1861, deling: a) Neerincx Modeste David, eigenaar te Schaarbeek en b) Neerincx Emile François, eigenaar te Schaarbeek (notaris Bronstin/Broustin - "maison avec moulin à vapeur A64a)
- 10.02.1863, verkoop: Neerincx-Eysebaert Modeste, handelaar te Brussel (notaris Wijtsman)
- 07.07.1865, verkoop: Borms-De Maesneir Pierre Jean, landbouwer te Lebbeke (notaris Wijtsman)
- 17.08.1888, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Pierre Jean Borms)
- 30.11.1889, gift: a) Borms Charles Louis, molenaar te Lebbeke en b) Borms Joseph, molenaar te Lebbeke (notaris Herssens - "maison avec moulin et dépendances")
- 04.02.1901, deling: Borms-Blancquaert Joseph, handelaar te Lebbeke (notaris Walrave)
- 14.01.1933, gift: a) Borms Clement Marie, ingenieur te Lebbeke enn b) Borms-Vincke Ludovicus Leo, de weduwe en de kinderen (notaris Van de Velde - afdak met grond Vondelmolen)
- 01.10.1942, erfenis: a) Borms Clement Marie, ingenieur te Lebbeke en b) Borms-Vincke Ludovicus Leo, de weduwe en de kinderen (overlijden van Ludovicus Leo Borms)
- 29.11.1949, erfenis: a) Borms Jozef Maria, zonder beroep te Lebbeke en b) Borms Alice Marguerite, zonder beroep te Lebbeke en c) Borms-Vincke Leo, de weduwe en de kinderen (overlijden van Clement Borms)
De molensite onderging talrijke uitbreidingen:
- 1855: plaatsing vann een stoommachine, mits toelating van de Bestendige Deputatie van de provincie Oost-Vlaanderen op 03.06.1846; molen beschreven als graanmolen door wind en stoom, op A64a.
- 29.05.1861: "maison avec moulin à vapeur", op A64a
- 1865: bouw magazijn, beschreven als graanstoommolen enn magazijn, op A64b. Mogelijk werd de windmolen dan onttakeld.
- 1871: vergroting met een landgebouw, beschreven als "moulin à vapeur à farine", op A64d.
- 1880: vereniging van de molen met het magazijn, plaatsing van een oliemolen: "graan- en oliestoommolen", op A64f.
- 1899: wijziging van de stoomkracht
- 1900: wijziging van de stoomkracht
- 1915: in puinen
- 1923: gedeeltelijke herbouwing, nog steeds omschreven als "puinen"
- 1928: totale herbouwing; beschreven als peperkoekfabriek, op A64m
- 1930: beschreven als magazijn, op A64q.
- 1933, beschreven als afdak, op A64v.
- 1952: nog steeds beschrevenn als afdak, op A64z
- 1958: grenswijziging van percelen, opp A66i
- 1959: vereniging van percelen, op A66L
- 1982: afbraak van de romp
De familie Borms kocht de molen in 1865 aan en maakte enkel nog gebruik van stoom. Het wiekenkruis werd afgenomen. De fabriek werd in 1914-1918 vernield en enkel de molen bleef overeind. De molen kende moeilijke jaren en heel de familie werd na de oorlog ingezet en te hulp geroepen om hem zijn glorie en roemrijke naam van vroeger weer te geven.
De maalactiviteiten werden gestopt. De molenromp en aanpalende gebouwen werden opslagplaats voor bakkerijgrondstoffen.
In de jaren 1920 begon Vondelmolen met het industrieel vervaardigen van peperkoek, speculaas en beschuit. De producten werden lokaal gedistribueerd en het bedrijfje stelde ongeveer 20 mensen te werk. Tijdens WO II werden de activiteiten wel noodgedwongen teruggeschroefd. Toen Louis Borms in 1942 overleed, nam zijn echtgenote vastberaden het bestuur over. Zij leidde Vondelmolen door een moeilijke periode, maar startte ook met de automatisatie van de productie. De overgebleven romp werd in 1982 gesloopt.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
|
Lebbeke, Oost-Vlaanderen
