De Zwijvickmolen was aanvankelijk een houten korenwindmolen op de Zwijvekekouter of Molenkouter, een gebied dat ten noorden begrensd wordt door de Dender. De huidige straat Oud Klooster was volgens de Poppkaart vroeger bekend als Molenkauterstraat en liep naar de molen.

De staakmolen werd na toelating van 1241 door de heer van Dendermonde opgericht door de hier sinds 1228 gevestigde Abdij van Zwijveke, een abdij van cisterciënzerinnen. Zie hierna de Latijnse tekst: Noverint universi, tam presentes quam posteri, quod ego Robertus, Attrebatensis advocatus, Bethunie et Teneremonde dominus, concessi abbatisse et conventui beate Marie, Cisterciersis ordinis, in Zuiveka [Zwijveke], quoddam venti molendinum in terra mea licentiam faciendi, omnibus etiam ad illud molendinum venientibus molendi causa molem licentiavi. In hujus concessionis testimonium, ne in posterum posset ab aliquibus calumpniari, presentem feci cartam sigilli mei munimine roborari. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo primo, feria terciq ante Petri ad vincula.(30 juli 1241)

Robrecht van Bethune, heer van Dendermonde, gaf toestemming aan de cisterciënzerabdij van Zwijveke, om op hun grond een banwindmolen te laten bouwen. De Zwijvekemolen bleef tijdens het gehele Ancien Regime de enige graanmolen van Sint-Gillis.

Thans verwijst de straat naam naar het eveneens verdwenen Zwijvekeklooster.

De molen werd vernield tijdens de godsdiensttroebelen (rond 1580). De abdij had jarenlang geen geld om tot heroprichting over te gaan. Dit gebeurde pas in 1625. 

De molen werd eveneens vernield in 1677 bij de belegering van de stad Dendermonde door de troepen van Lodewijk XIV. Dan werd ook de abdij verladen en in opdracht van de stad vernield om te verhinderen dat de abdij als uitvalsbasis voor de belegeraars zou kunnen dienen. De abdij werd nooit meer heropgericht, enkel een sterk verbouwd voormalig 17de-eeuws pachtershuis (nr. 50) herinnert aan de geschiedenis.

De molen werd steeds verpacht. In 1689-1709 was dat Pieter De Caluwé, zoon van Pieter, molenaar te Denderbelle.

Uit het proces-verbaal van afbakening van de gemeente Sint-Gillis-bij-Dendermonde in 1819:
"il y a deux moulins à farine mûs par le vent. (...) Le deuxième est situé sur un point extrème de la commune Section D n°7, appartenant à Lutens de Gand. L'expert l'estime son revenu brut à 300,00. Déduction faite d'un tiers pour réparations et entretien, donne un revenu net de 200,00."

Op 18 september 1820 verscheen een advertentie in de Gazette van Gend, waarbij de "Zwyvicq-Molen" te koop werd aangeboden om afgebroken te worden.  De materialen werden dat ze "zo goed als nieuw" waren. Gegadigden konden zich aanmelden bij eigenaar Artens-de la Royere, apotheker te Gent, of bij notaris Landuyt op de Beestenmarkt te Dendermonde.

Deze afbraak ging niet door, maar in 1832 gebeurde een heroprichting als stenen windmolen, type bergmolen.

Eigenaars na 1810:
- 1819, eigenaar: Lutens, Gent
- voor 1834, eigenaar: Matthijs Jean, molenaar te Dendermonde
- 16.12.1944, erfenis: Matthijs Jean, de weduwe en de kinderen (overlijden van Jean Matthijs)
- 28.10.1849, deling: a) Matthijs Jean, de weduwe, molenarin te Dendermonde en b) Lutens Philippine, echtgenote Landuyt Josse, rentenierster te Gent (onderhandse akte)
- 10.03.1852, deling: a) Matthijs Jean, de weduwe en de kinderen, molenaars te Dendermonde en b) Landuyt-Lutens Josse, notaris te Dendermonde (notaris Landuyt)
- 20.04.1852, deling: a) Matthijs Alphonse Désiré (overleden op 07.12.1881) en zusters, brouwer te Dendermonde en b) Landuyt Josse,notaris te Dendermonde.
- 07.05.1882, erfenis: a) Matthijs Marie Cathérine (voor 15/32 vruchtgebruik en 17/37 volle eigendom), brouwster te Dendermonde en b) Geerinckx Emile (voor 15/32 naakte eigendom), nijveraar te Dendermonde (overlijden van Maria Matthijs)
- 17.10.1898, einde vruchtgebruik: Geerinckx-Van Mossevelde Emile, de weduwe en de kinderen (overlijden van Cathérine Marie Matthijs)

De stenen molen werd uiteindelijk in 1911 gesloopt.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Sint-Gillis-bij-Dendermonde (Dendermonde), Zwijvickmolen, Zwijvekemolen, staakm., later stenen bergm., korenm., later ook oliem., hoek Oud Klooster en Scoutteplein, tegen de Dender,  kad. D6, 1241 - ca. 1580 (vernield) - 1625 (herbouwd) - 1667 (vernield) - ca. 1670 (herbouwd) - 1832 (herbouwd in steen) - 1911 (sloop).

Literatuur

Archieven
Rijksarchief Gent, Abdij van Zwijveke, nr. 47 (Cartularium abbatiae de Swyveke)

Gedrukte bronnen
A.L. DE VLAMINCK, Cartulaire de l’Abbaye de Zwyveke-lez-Termonde, Gent, 1869, I, p. 37-38 (Cercle archéologique de la ville et de l’ancien pays de Termonde. Publications extraordinaires, 1).
Gazette van Gend, nr. 915, maandag 18 september 1820, p. 4, kol. 2.

Werken
De Laet S.J. e.a., Oudheidkundige Opgravingen en Vondsten in Oost-Vlaanderen, II, 1960 p. 91-104.
Pieteraerens M., Robijns L., Van Bockstaele G., Van Beaupré tot Zwijveke (1200-1999), Gent, 1999, p. 132-139.
Stroobants A. & Pée L., De Abdij van Zwijveke 1223-1981, Dendermonde, 1981.
Stroobants A., Gemalen en geplet. Molens en maalderijen te Dendermonde in de 19de en 20ste eeuw, Dendermonde, 2005, p. 140, 143-145.
Van Doorselaer A., De Merovingische begraafplaats te Sint-Gillis-bij-Dendermonde, in Gedenkschriften van de Oudheidkundige Kring van het Land van Dendermonde, Buitengewone uitgaven, Nr XVII, Dendermonde, 1958, p. 3-95.
Bogaert C. , Duchêne H. , Lanclus K. & Verbeeck M., Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Dendermonde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20N, s.d.
"Inventaris van de molens van de arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek van Oost-Vlaanderen, 1960 - band 3, Gent, 1962.
M. Bovyn, "De molens te Sint-Gillis-bij-Dendermonde", in: Ons Heem, jg. 31, 1977, 3-4, p. 132-135.
M. Bovyn, "Oud Sint-Gillis-Dendermonde", in Gedenkschriften Oudheidkundige Kring Dendermonde, buitengewone uitgaven nr. 27, jaarboek 1982, nr. 74.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T", Opwijk, 2007.