De Ter Kruissensmolen (naar de ligging) of molen Maes (naar de laatste molenaars) is een stenen grondzeiler, op de noordzijde van de Ommegangstraat (nr. 2), op de hoek met de Rijksweg (nr. 199).

De molen werd in het begin van de 19de eeuw opgericht als een koren- en oliemolen.voor 1820

De molen werd in 1831 eigendom van de zout- en zeepzieder Desclée-Van Meldert te Ronse. Hij verhuurde de molen aan Massez-Callewaert. In de verhuurakte werd de oliemolen omschreven als nieuwgebouwd. Een paar jaar later gingen de zaken van Desclée zeer slecht en op 8 mei 1833 werden in herberg "Den Groten Turk" te Ronse zijn goederen openbaar verkocht door notaris Snoeck. Voor 7000 frank werd Wellock Bavillon uit Ronse eigenaar van de molen en het molenhuis.

In 1863 verkochten zijn erfgenamen de molen aan François Willems uit Zulzeke. Landbouwer Richard Maes uit Ronse kocht de molen in 1898 aan. De olieslagerij was al in 1891 verwijderd. Richard Maes verkocht de molen in 1904 aan Pierre Maes, die hem bij zijn overlijden in 1940 overliet aan Michel Maes. Tot op heden is de molen in het bezit van de familie Maes.

Een storm vernielde de wieken en in 1929 werd het malen met de wind gestopt. Kort na 1940 werd het gevlucht weggenomen. Sinds 1959 stond de molenromp op het kadaster beschreven als woning.

De molen bezit een typische ajuinvormige kap op zetel.  De molen is weliswaar prachtig gelegen op een heuvel (Vlaamse Ardennen), maar het is jammer dat hij ingebouwd is geraakt. Door een aanbouw is kruien b.v. niet meer mogelijk. In de jaren 2000 is de as met askop verwijderd.

De molenaarsfamilie Maes richtte aan de straat naast de windmolen in 1946-'47 het maalderijgebouw van de mechanische maalderij op, naar een ontwerp van architect R. Cordier uit 1946. Thans is het een winkel van granen- zaden- en veevoedershandel Maes. Rechthoekig bakstenen constructie van twee verdiepingen onder zadeldak (kunstleien, nok parallel met de straat). Twee registers van brede rechthoekige vensters met roedeverdeling van gewapend beton, horizontaal gemarkeerd door uitspringende betonnen kordonlijsten. Centrale deur onder vroeger laadvenster. Achteraangebouwde loods met silo van begin jaren 1970.

De verrotting van de moerbalkkoppen in de muren lvan de windmolen leidde tot inwendige instortingen. De resterende balken worden uitgehaald. De kap werd in 2019 gerenoveerd. 

Lieven DENEWET & Frans RINGOOT

"Landboeck der Prochie van Nukerke Lande van Aelst"
Interpretatie betreffende het”Landboeck der Prochie van Nukerke Lande Van Aelst”. Het document bestaat hierin dat elk perceel grond en elk huis, alle wegen en waterlopen die bestonden in 1772, op perkament zijn aangebracht. Zo bestaat dit  tweedelig “Landboeck” uit 23 perkamenten of kaarten die achtereenvolgens een bepaald deel van de parochie voorstellen. Petrus Joannes Bonné, landmeter, zou de metingen komen doen met toestemming van de burgemeester Baillui en de schepenen van de parochie op 2 .. 1768. Ieder stuk land zal in het “Landboeck” opgetekend worden door middel van kleurrijke kaarten. De metingen werden gedaan in november 1771. De burgemeester en de schepenen deden dan ook na de goddelijke diensten te Ronse, Etikhove, Zulzeke, Melden en Nukerke publiceren dat de voornoemde landmeter zou verblijven bij Urbanus Vander Straeten en dat iedere eigenaar inspektie mocht komen doen aangaande hun eigendom en gebruik, dit gedurende de maanden maart, april en mei 1772.

Literatuur

Archieven
Maarkedal, Gemeente-archief Nukerke, 871.1, bouwvergunningen 1946-1950.

Werken
"De stenen witte windmolen op de Kruisen te Nukerke", in: A.Z., 15 november 1969.
Paul Bauters, "Eeuwen onder wind en wolken. Windmolens in Oost-Vlaanderen", Gent, Provinciebestuur, 1985.
Paul Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1986 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25).
J. V(an) O(verstraeten), "De windmolen van Nukerke", in: De Toerist, 46, nr. 20, p. 582-583.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963).
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-N", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2004.
Julien Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974.
Verbeeck M. & Tack A., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Kanton Oudenaarde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15N2, Brussel - Turnhout, 1998.
D. Bouckzone, "Toponymie van Nukerke", Annalen Geschied- en Oudheidkunige Kring van Ronse en Tenement van de Inde), XXIII, 1974.
Frans Ringoot, "De molen Ter Kruissens te Nukerke", Ons Molenheem, 36e jg., 2011, 3, p. 59.

Mededelingen
Brief van Ferdinand Maes, zoon van molenaar Raphaël Maes en zoon van Johannes (Jean) Maes, kunstsmid van de Ommegangstraat te Nukerke, 27.11.2010.
Mailberichten Maarten Osstyn, Adegem, 04.06.2015, 21.01.2017.
Mailberichten Ronald Troost, 11.01.2018.