De Meerselmolen of Molen Rommens is een graanwatermolen met turbine op de Mark, aan de oostzijde van Dreef (nr. 2), op de hoek met Klein Eyssel en de Watermolenweg.

De watermolen werd voor 1381 gebouwd, uitgerust met een houten onderslagrad, gelegen op enkele tientallen meter van de huidige Meerselmolen.

Volgens akten van 3 januari 1381, 28 december 1391 en 9 februari 1406 bezat Jan IV van Kuik, heer van Hoogstraten, drie molens te Hoogsraten: de watermolen "tYbbrugge", de watermolen van "Laren" (Laermolen) en de windmolen van Hoogstraten. Blijkbaar had een molenaar, die twee of drie van deze molens pachtte, van zijn monopolie misbruik gemaakt door de inwoners uit de streek af te persen. Om zijn onderdanen ter wille te zin, beloofde Jan van Kuik in 1391 en nogmaals in 1406 - naar het voorbeeld van zijn vader en grootvader - zijn drie molens niet enkel goed te onderhouden, maar ook aan drie verschillende molenaars te verpachten.

Deze eerste molen had een onderslagrad en was ingericht als (olie)slagmolen. Later werd hij aangepast om ook graan te kunnen malen.  Hij was één van de banmolens van de heren van Hoogstraten, zoals we dat nog uit een tekst van 1568 kunnen afleiden.

Het molengebouw, gelegen op de Mark, brandde diverse keren af. In 1612 was de watermolen aan herstelling toe (Tachtigjarige Oorlog). In 1621 werd de molen grotendeels vernield in de oorlog tussen de Nederlanders en de Spanjaarden. Op 22 juli 1624 verbrijzelde een bende ruiters van de Staten van Holland de sluisdeuren en vernielde ook de oogst. Het jaar daarop werd alles hersteld.

In 1668 brandden molen, huis en schuur af. Waarschijnlijk werd dan de eerste stenen molen gebouwd.

Rond 1809 sloeg de bliksem in.

Kadastrale beschrijving van ca. 1830:
"sterk steenen gebouw met lyen gedekt. Zeer gunstig gelegen op de rivier de Markt (sic, lees: Mark), hebbende twee paer steenen gelijktijdig kunnende werken, zijn de staende en drayende werken in eenen zeer goeden staat van onderhoud".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Salm-Salm Alfredis en consoorten, te Anholt (D).
Deze consoorten:
a) Salm-Salm Guillaume Louis Charles, prince regnant, demeurant au château de Anholt,
b1) la duchesse de Croy Eléonore Wilhelmine Louise, née princesse de Salm-Salm, épouse de Alfred François, duc regnant de Croy, demeurant à Dülmen,
b2) la princesse de Croy Jeanne Wilhelmine Augustine, née princesse de Salm-Salm, épouse du prince Philippe François Renard Victurnen de Croy, major au service du Roi de Prusse à Tempelhof (D), mairie de Düsseldorf,
b3) la princesse douairière du prince George Leopold Maximilien Chretien de Salm-Salm, Rosine, comtesse de Steinberg, demeurant à Anholt (D) comme tutrice de sa fille la princesse Françoise Marie Caroline Jeanne Aloïse de Salm-Salm,
b4) la dame Marie Joséphine Sophie princesse douairière de prince Philippe François de Salm-Salm née princesse de Lövenstein Wertheim, domiciliée à Anholt, demeurant actuellement à Kruizenach (D), comme première tutrice de sa fille Marie Eléonore Crescentia Cathérine de Salm-Salm,
b5) le dit duc regnant Alfred François de Croy, comme tuteur de la dite princesse Françoise Marie Caroline Jeanne Aloïse de Salm-Salm et comme tuteur de la dite princesse Marie Eléonore Crescentia Cathérine de Salm-Salm,
c1) Herman Jean Ignace, comte de Salm-Salm Hoogstraeten, sous la tutelle de Frédéric Luseman, conseiller de justice à Munster,
c2) Rudolf Herman Guillaume, comte de Salm-Salm Hoogstraeten, demeurant à Ahaus,
c3) Albert Frédéric Louis, comte de Salm-Salm Hoogstraeten, référendaire à Munster,
c4) Otton Louis Oswald, comte de Salm-Salm Hoogstraeten, lieutenant au régiment de la garde à cheval au service du Roi de Saxe, demeurant à Dresden (en)
c5) Edouard Auguste Georges, comte de Salm-Salm Hoogstraeten, lieutenant au quatrième régiment de curassiers à Lubin (Polen).
De toenmalige huurder-molenaar was Schruckx, burgemeester te Meerle.
- 16.05.1845, verkoop: Rommens-Jespers Jozef Frans, molenaar te Wuustwezel (notaris De Kepper)
- 03.09.1863, verkoop: Rommens-Hoppenbrouwers Carolus, molenaar te Wuustwezel (notaris Van Nueten)
- 27.09.1877, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Hoppenbrouwers)
- 01.07.1905, afstand: Rommens-Hens Victor Petrus, molenaar te Meerle (notaris Van Regemorter).
- 31.03.1942, erfenis: a) de weduwe (Hens van Victor Rommens) en b) Rommens-Ocket Paul Aloïs, advocaat te Meer (overlijden van Victor Rommens)
- 07.04.1944, erfenis: Rommens-Ocket Paul Aloïs Marie Joseph, notaris te Meer (overlijden van de weduwe Hens van Victor Petrus Rommens)
- 27.05.1969, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Paul Rommens)
- 20.10.1970, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Ocket van Paul Rommens)
- 05.08.1974, afstand: Rommens-Van Gerven André Bernard Arthur Marie, notaris te Meer (notaris Mercelis)
- 1998, verkoop: Snel Hans & Groot Ans
- 06.07.2010, erfenis: Groot Ans (overlijden van Snel Hans)
- 01.12.2015, verkoop: de Ruijter Paul & Herma

Tot in 1845 was de molen in het bezit van de adellijke familie van Salm-Salm. Dan werd hij openbaar verkocht en kwam hij in handen van de familie Jan Frans Rommens uit Wuustwezel, die zich alhier kwam vestigen.

De molen brandde uit in de nacht van 18 op 19 april 1910.

Victor Rommens kreeg machtiging van de Bestendige Deputatie van de provincie Antwerpen een watermolen voor het malen van graan en het slaan van olie op te richten.  De molen zou niet meer aangedreven door een klassiek waterrad, maar door twee metalen turbines. De restanten van de oude molen werden gesloopt en enkele tientallen meters verder, op het grondgebied van de gemeente Meerle (kadasterperceel D423f) werd een nieuwe watermolen opgericht. Hierbij kreeg de molen zijn huidig uitzicht.

De Duitsers vernielden grotendeels de olieslagerij in de tweede wereldoorlog.

De molen bleef als graanmolen nog beroepsmatig in bedrijf tot in 1992 (molenaar Louis Aerts, eigenaar notaris André Rommens).

Hierna trad een verwaarlozing van de molen in tot dat Hans Snel en Ans Groot de molen in 1998 kochten en herstelden en een derde tot woning verbouwden. De watermolen maalt weer graan op een van de drie molenstenen en is regelmatig open voor het publiek.

In het weekend van 10 en 11 juli 2010 zou het 100-jarig bestaan van de Meerselmolen, in zijn huidige gedaante, gevierd worden. Dat gebeuren werd doorkruist door het plotse overlijden van eigenaar-molenaar Hans Snel (°Bakkum, NL, 01.12.1951) op dinsdag 6 juli 2010 te Meersel-Dreef. De laatste beroepsmolenaar Louis Aerts overleed op 4 februari 2014 op bijna 80-jarige leeftijd.

Op 1 december 2015 werd de molen verkocht aan Paul en Herma de Ruijter, die de molen blijven openstellen voor het publiek.

Zie ook: Meer (Hoogstraten), Meerselmolen

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Openingstijden
Laatste zondag van april tot en met de 2de zondag van oktober, 10 -17 uur,
Andere dagen en voor groepen: enkel na voorafgaande afspraak, tel.  0032 (0)3 315 95 56.
Scholen enz. afspreken via Toerisme Hoogstraten, tel.  03 340 19 55.
De toegang is gratis, een kleine donatie in de bus bestemd voor het onderhoud, wordt erg op prijs gesteld. Er wordt geregeld een rondleiding gegeven.
In de tuin kunt U een koffie, thee of fris drinken. Er wordt regelmatig graan gemalen en volkorenmeel verkocht. U kunt zelf kiezen uit enkele soorten echt graanmeel om grof bruin en /of witbrood van te bakken. U kunt ook meel bestellen via tel. 0032 (0)3 3159556.

Technische aspecten

De molen ligt boven een oude arm van de Mark, die in 1614-1621 in opdracht gegraven werd. Vanuit de oude Mark laat men het water via een ondergrondse toevoerkoker naar de turbines stromen, waarna het langs een brede wateruitlaat terechtkomt in de molenvijver. Deze is enkele tientallen meters verderop met de nieuwe Mark verbonden. Wanneer de turbines niet gebruikt worden, kan het water eventueel nog weg langs een ontlastingskanaal, dat via de kamer van het vroegere onderslagrad naar de molenvijver loopt.
De twee turbines liggen horizontaal in het water en drijven twee verticale assen aan. Met hun 40 pk lag de opbrengst van de turbines drie keer zo hoog dan bij een onderslagrad. De installatie is afkomstig uit de Singrunfabrieken uit het Franse Epinal.
Op de eerste verdieping is het gietijzeren raderwerk bewaard gebleven. De verticale turbine-assen brengen er het groot centraal spoorwiel in beweging. Dit wiel kan door een eenvoudig hefboomsysteem verbonden worden met drie rondsels, die elk een steenkoppel in beweging brengen. Deze drie koppels maalstenen bevinden zich op de tweede verdieping; elk in een kist van hout en metaal. Aanvankelijk deed de molen dienst als olieslagerij én graanmolen. Tot de Duitsers de olieslagerij tijdens W.O. II grotendeels vernielden. De rest van het maalwerk blijft gelukkig intact, zodat Louis Aerts als laatste pachter-molenaar nog tot in 1992 kon blijven malen.

Jaarlijks aantal asomwentelingen
2003: 176.042

Frans Horsten, "In memoriam Hans Snel", Nieuwsbrief vzw Erfgoed Hoogstraten, VII, 2010, nr. 27 (sept.), p. 19-20.
Hans Snel Bakkum (NL) 1951 – Meersel-Dreef 2010
Op dinsdag 6 juli vernamen we het overlijden van
Hans Snel. Hans zorgde voor het behoud, de herbestemming en de restauratie van de watermolen van Meersel-Dreef. Hij bezweek aan een hartinfarct enkele dagen voor de feesten naar aanleiding van het honderd jarig bestaan van de eeuwenoude molen in zijn huidige vorm.
De zeer stijlvolle plechtigheid waarbij men afscheid nam van Hans werd bijgewoond door een groot aantal vrienden en kennissen. Enkele dagen daarna, toen de leegte zich al beter deed gevoelen, brachten we een bezoek aan Ans. Het is bewonderenswaardig hoe gedreven zij is om het levenswerk van Hans verder zetten. En het is ontroerend en deugddoend om te zien hoeveel mensen haar daar bij willen helpen. Op hoeveel steun en hulp Ans daarbij kan rekenen. Hulp van buren, inwoners van Meersel-Dreef tot en met molenaars van andere molens die hun hulp aanbieden.
“Hans leefde voor monumenten in het algemeen en deze molen in het bijzonder” zegt Ans, “Hij ging ontzettend door en luisterde allicht niet naar zijn lichaam. Met de feestelijkheden in vooruitzicht werkte hij vol enthousiasme maar met te weinig rust verder. Hij heeft zeker gevoeld dat hij in het rood ging, maar luisterde niet of te weinig naar zijn lichaam.” Voor Ans is het drama, voor zijn vele vrienden, de Meerselmolen en monumentenzorg in het algemeen een groot verlies.
Zijn levenswerk
De restauratie van de Meerselmolen was hét levenswerk van Hans Snel en zijn vrouw Ans Groot. Toen ze de verwaarloosde molen in 1997 als bij toeval ontdekten, was het liefde op het eerste gezicht.
De watermolen zou dé nieuwe uitdaging worden voor Hans en Ans, die al ervaring hadden in de monumentenzorg. Eerder al restaureerden ze samen al een zeilschip uit 1902. Ze brachten het schip, dat verlengd was voor de vrachtvaart, terug tot zijn oorspronkelijke afmetingen en brachten het terug onder zeil. De restauratie duurde drie jaar, zonder subsidie, en moest betaald worden door het schip terug in de vaart te brengen. Maar nu zou het Meerselmolen worden. Op 13 juni 1998 kochten ze de molen en namen ze hun intrek in een werfkeet, hun woonplaats tijdens de eerste fase van de restauratie. Steen voor steen, schroef voor schroef zou Hans de molen met het unieke aalsysteem restaureren.
De oudste vermelding van de watermolen van Meersel-Dreef mag dan al dateren van 1382 alseigendom van de vorst van Salm-Salm, in zijn huidige vorm is hij precies 100 jaar geledenheropgebouwd na een brand en is de molen uniek en zeldzaam industrieel erfgoed.
De molen wordt niet aangedreven door een vertikaal waterrad maar door metalen schoepraderen, die horizontaal in het water liggen en twee verticale assen aandrijven. Die constructie, afkomstig van de Singrun fabrieken in het Franse stadje Epinal, is een voorbeeld van technisch vernuft en uniek industrieel erfgoed.
De restauratie, zoals Hans en zijn vrouw daar vorm aan gaven, is een voorbeeld van goede herbestemming van industrieel erfgoed. Het statige gebouw leek bijzonder goed geschikt om er twee functies in onder te brengen. Er is een verticale scheiding tussen de woonfunctie links en een maalvaardige molen rechts. De twee functies zijn visueel met elkaar verbonden in perfectie harmonie van hedendaagse vormgeving en behoedzaam bewaard erfgoed. Dertien jaar lang heeft Hans met hart en ziel aan de restauratie en de ontsluiting van het monument gewerkt. Op het ogenblik dat restauratie en de omgevingsaanleg zo ver klaar was dat en men de bezoekers op een comfortabele manier kon ontvangen, sloeg het noodlot toe. Op de dag van de feesten, waar Hans zo naar uitkeek, lag zijn lichaam opgebaard in zijn molen.
Wij hadden het voorrecht om Hans te kennen zoals hij zichzelf in onderstaande tekst voorstelt.
De ontdekkingsreiziger
Op zoek naar een land waar je als idealist niet met je hoofd in de wolken loopt. Waar creativiteit en humor hand in hand gaan en waar je het water uit de rivier zo kunt drinken. Waar verhalenvertellers je iedere avond verrassen.
Respect, waardigheid en vertrouwen zijn er de gewoonste zaak van de wereld. Werk is er zinvol en voegt iets toe aan mens en maatschappij, commitment is iets vanzelfsprekends. Waar men kennis overdraagt van oud naar jong en andersom, samen ben je wijs, sterk en trots.
Ik ben nieuwsgierig naar dit land, jij ook? Ben ja daar al? Geef dan een berichtje en ik kom er aan!
Hans voorjaar 2010.

Leo Nierse, "Molenaar Hans Snel dood aangetroffen bij zijn molen", BN De Stem, 07.07.2010.
De Meerselmolen in Meersel-Dreef. Foto Heemkundekring Paulus van Daesdonck.
Meerseldreef - Hans Snel (58), eigenaar, restaurator én molenaar van de Meerselmolen in Meersel-dreef, is dinsdagavond plotseling overleden.
Snel is door de dood overvallen, terwijl hij laatste voorbereidingen trof voor een expositie die aanstaand weekend in de watermolen zou worden gehouden. Zijn ontzielde lichaam werd door een voorbijgangster tegenover de molen opgemerkt. Langdurige reanimatiepogingen bleven vruchteloos. Snel en zijn vrouw Ans Groot kochten het 100 jaar oude monument in 1998, restaureerden het en richtten een deel als (eigen) woning in. Bij de molen opende het paar onlangs nog een theehuis. Alle activiteiten in en rond de molen, waar Snel deze zomer elke zondag maalde, zijn voor onbepaalde tijd afgelast. De uitvaartdatum is nog niet bekend.

Uit de krant, 7 januari 1911.
"Wij ontvingen volgend schrijven uit Meersel, dat wij voor reekening van den geachten briefwisselaar laten.
De watermolen is wederom opgebouwd en sedert de verloopen week volledig ingericht. Het gebouw is niet op de oude fondamenten, doch op een aangevuld deel van het molenwiel aangelegd, en rust op een diepen grondslag van steengruis en ciment.
Deze plaatsverandering werd door het Gemeente-bestuur gevraagd, om aldaar, tot meerdere veiligheid van het verkeer, den buurtspoorweg naar wensch te kunnen verbreeden.
De molen bevat als vroeger en eene olieslagerij, drij paar maalstenen en eene olieslagerij, waarin twee hydaulische persen de vorige oliebanken met stampers of heien vervangen. Twee turbinen of schroefraden, van 40 paardenkracht te zamen, brengen graan- en oliemolen in beweging en kunnen met minder water drijmaal zooveel werk als het oude waterrad verrichten.
Zoo rees tweemaal de molen met meerder eer uit zijn assche op, God geve dat zijn verder geluk- al ware het maar éénmaal per eeuw- niet meer aan zijn vorig ongeluk te danken zoude zijn "

Kees van den Goorbergh, "Bericht van het MEERSELMOLEN team", in: De Stuw. Informatieblad voor Meersel-Dreef, nr. 54, januari 2014, p. 8 (uitgegeven door de dorpsraad van Meersel-Dreef).
Als vrijwillige Molengids van de MeerselMolen komt er ook de tijd van opvolging. We zoeken een of meer dorps- of streekgenoten met interesse, voor dit "vak", er zijn natuurlijk wel wat voorwaarden aan verbonden om als zodanig te kunnen functioneren o.m.: Interesse voor het metier van molens in het algemeen en watermolens in het bijzonder en ook een grote belangstelling in de geschiedenis van de MeerselMolen en andere monumenten van Meersel-Dreef, ook enige technische (gevoels-)kennis van industriële technieken van weleer en nu.
Bereid zijn om, indien nodig, te assisteren bij het onderhoud van het mechanisch gedeelte van de watermolen en een redelijke verbale eigenschap hebben.
Tevens moet men er rekening mee houden en bereid zijn om op open dagen en op afspraak als molengids aanwezig te zijn. Uiteraard zal alles in overleg gebeuren.
Voor een vrijwillige molenaar, welke aanwezig MOET zijn om graan te malen, is een volledige opleiding met diploma vereist.
Voor uitgebreidere informatie kun je contact opnemen met de Molengids of Ans Groot.
Mail: goorbergh@telenet.be of anna.groot@telenet.be www. meerselmolen. be

Literatuur

Werken
C. Lauryssens, "De molens van het Graafschap en het Hertogdom Hoogstraten", in: HOK, Tijdschrift voor Geschiedenis, Oudheidkunde, Kunst en Folklore, II, 1934, p. 5-199; overgenomen in: De Belgische Molenaar, jg. 47 (1952) - 48 (1953), passim.
J. Jansen & L. Van Nueten, "Meerle door de eeuwen heen", Turnhout, 1923.
H. Holemans & P.J. Lemmens, Molens der Noorder- en Oosterkempen, Nieuwkerken, Ten Bos, 1980, p. 61, 63.
Frans J.B. Dirks, "Watermolens van de provincie Antwerpen", Antwerpen, 1990, p. 71-73;
G. Van Caudenberg, "Watermolen van Meer/Meerle", in: De Verzamelaarsvrienden/Ons Molenheem, nr. 3-4 van 26 april 1982.
F. Brouwers, "De toekomst van een verleden. Levende molens in de provincie Antwerpen", s.l., Levende Molens Werkgroep Kempen-Antwerpen, (1997);
P.J. Lemmens, "De watermolen van Meerseldreef", in: "Ons Molenheem", Kinrooi, 1990, nr. 4, p. 17-18;
Jozef Lauwerys, "De watermolen van Meersel", in: H.O.K., jg. 45, 1977, p. 112-115;
"Watermolen afgebrand", in: De Belgische Molenaar, jg. 5, nr. 17 (25 april 1910), p. 2;
F.J.B. Dirks, "De Meerselwatermolen te Meerle-Hoogstraten. (Portret van een draaiende molen)." in: "Natuur- en Stedeschoon", jg. 58 (1989), nr. 3, p. 16-17, ill.
Frans Horsten, "In memoriam Hans Snel", Nieuwsbrief vzw Erfgoed Hoogstraten, VII, 2010, nr. 27 (sept.), p. 19-20.
De Hoogstraatse Maand, febr. 2011.
Kees van den Goorbergh, "Bericht van het MEERSELMOLEN team", in: De Stuw. Informatieblad voor Meersel-Dreef, nr. 54, januari 2014, p. 8 (uitgegeven door de dorpsraad van Meersel-Dreef).
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten H-O", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2010, p. 54, 59.

Persberichten
J. Lauwereys, "De watermolen van Meersel", in: Gazet van Hoogstraten, jg. 86, 1978, nr. 4 (27 januari), p. 1.
RAM, "Watermolen", Het Nieuwsblad, 21.05.2007.
RAM, "Vistrap", in: Het Nieuwsblad, 14.09.2007.
André Oomen, "Watermolen krijgt buren", in: Gazet van Antwerpen, 29.03.2007.
RAM, "Foute verkeersborden aangepast", in: Het Nieuwsblad, 21.11.2009.
Leo Nierse, "Molenaar Hans Snel dood aangetroffen bij zijn molen", BN De Stem, 07.07.2010.
André Oomen, "Molenaar van Meersel-Dreef overleden", Gazet van Antwerpen, 07.07.2010.
"Molenaar Meerselmolen overleden", in flapuit.be, 08.07.2010.
André Oomen, "Overlijden molenaar zorgt voor aanpassingen", in: Gazet van Antwerpen, 09.07.2010.
André Oomen, "Toch eeuwfeest voor watermolen", Gazet van WLT, "Vijf tips", in: Het Nieuwsblad, 11.09.2010.
Antwerpen, 31.07.2010.
An Van den Ouwelant, "Open monumentendag. Ook parels in Noorderkempen", Het Nieuwsblad, 28.08.2013.
Joren De Weerdt, "Wonen in een omgebouwde molen", Gazet van Antwerpen, 15.09.2015.