Molenechos's Homepage Molenechos.org

Brugge, Vlaanderen - West-Vlaanderen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Zonder Vrees, De Sapeur, Zothuismolen
Ligging
Begijnenvest
8000 Brugge
tussen Boeveriepoort en het Speitje
nabij de spoorlijn Brugge-Torhout
kadasterperceel C1629
Vlaanderen - West-Vlaanderen
Gebouwd
1807
Verdwenen
1864, sloop
Type
Stenen stellingmolen
Functie
Korenmolen, oliemolen, pelmolen
Bescherming
niet,
Database nummer
5945
© Aquarel met panorama van Brugge gezien vanaf de Begijnenvest. Links een locomotief en rechts molen De Sapeur (coll. van Zuylen, Sint-Andries)

Beschrijving / geschiedenis

Molen Zonder Vrees, De Sapeur of de Zothuismolen was een stenen olie- en gortmolen op de Begijnenvest, tussen de Bouveriepoort en het Speitje, tussen de spoorlijn Brugge-Torhout en de Boeveriepoort, achter het Sint-Juliaanshospitaal.  De nabijheid van dit hospitaal was de reden waarom deze molen ook gekend was als Zothuismolen.

Op 18 oktober 1806 vroeg Frans Wybo de toestemming aan het stadsbestuur om een windmolen op te trekken op een aarden bastion op de Begijnenvest, genaamd "Sint-Juliaansbollewerk". Op 6 februari 1807 werd een overeenkomst bereikt waardoor Frans Wybo  deze aarden bastion voor 50 jaar kon pachten. Hij liet er een stenen stellingmolen bouwen met een dubbele activiteit: gort malen en oliestampen.

Frans Wybo was niet de eerste persoon die vond dat dit aarden bolwerk een gunstige plaats was om een windmolen op te richten. Enkele jaren voordien, op 27 floréal an III (16 mei 1795) vroeg Frans Boutte, meester molenwerker en timmerman, om er een olie- en gortmolen te bouwen. De voogden van het Sint-Juliaanshospitaal hadden evenwel protest aangetekend. Zij beweerden dat het gebruik van de Begijnenvest sinds 1601 aan hen was toevertrouwd. Daarnaast merkten zij op dat hun hospitaal 70 à 80 krankzinnigen telde waaronder velen door de rust en stilte "tot hun selven komen". De aanwezigheid van een stampkot "zou deze rust dag en nacht verstoren".
Wellicht konden deze tegenkantingen het toenmalig stadsbestuur weerhouden de aanvraag van Frans Boutte goed te keuren, maar konden evenwel niet verhinderen dat er enkele jaren later toch een windmolen kwam.

Eigenaars:
- 1807, eigenaar: (van de grond), Brugge, de Stad en (van het gebouw) Wybo Frans (erfpacht van 50 jaar)
- voor 1834, eigenaar: (van de grond) Brugge, de Stad en (van het gebouw) Moelaert Jan en consoorten:
a) Moelaert-Depoortere Michel, de weduwe te Brugge,
b) Moelaert Michel, zonder beroep, te Brugge,
c) Moelaert Thérèse, zonder beroep te Brugge,
d) Benoit-Moelaert Jean, suikerbakker te Brugge,
e) Collignon-Moelaert Pierre, winkelier te Brugge,
f) Moelaert Charles, griffier bij het vredegerecht te Brugge,
g) Van Rolleghem-Dezutter Jacques, de weduwe, zonder beroep te Brugge,
h) Van Rolleghem-Felhoen Pierre, bakker te Brugge,
i) Brodeyn-Van Rolleghem Auguste, handelaar te Brugge,
j) Vandermoere-Van Rolleghem Pierre, te Brugge,
k) Dejonghe-Van Rolleghem, politiecommissaris te Brugge,
l) Van Rolleghem Louis, handelaar te Brugge,
m) Goehals-Joos Paul, landmeter te Brugge,
n) Rotsaert-Joos Joseph, schoenmaker te Brugge,
o) Joos Catherine, zonder beroep te Brugge,
p) Lootens-Joos Bernard, zonder beroep te Brugge,
q) Deny-Joos Pierre, winkelier te Brugge,
r) Herreboudt-Joos Louis, zonder beroep te Brugge,
s) Moelaert Louis, te Sijsele,
t) Vandeventer Charles, bakker te Brugge,
u) Pyckery Henri, bakker te Brugge,
v) Braet Charles, bakker te Brugge,
w) Deschrijvere-Decoodt François, de weduwe, te Brugge,
x) Desoode (of Dejoode) Gisbert, herbergier te Brugge en
y) Dejonge Engelbert, te Brugge.
- 05.09.1839, verkoop (gebouw) Van Caillie-d'Aussy Karel, leerlooier op het Walplein te Brugge (notaris Claerhoudt)
- 14.04.1862, erfenis: Van Caillie Charles, de erfgenamen (zijn overlijden)

De stenen olie- en gortmolen was sinds 1839 eigendom van Charles Van Caillie d'Aussy, leerlooier op het Walplein te Brugge.

Hij vroeg in 1858 aan het stadsbestuur een vermindering van zijn pacht omdat het gebruik van De Sapeur elk jaar verminderde.: "Den weg van mijn confraters inslaen zal mij moeten te beurt vallen. Schaersheyd aen wind kan hun niet meer benadeeligen, zij hebben de stoomtuygen verkozen en betalen min dan aen de overblijvende molenaers... Verders doet alles vermoeden dat de windmolens, na verloop van korte jaren welligt buyten alle gebruyk zullen vallen", aldus de profetische woorden van Charles Van Caillie.

De gemeenteraad ging niet in op zijn verzoek en besloot de 50-jarige pachtovereenkomst, afgesloten met F. Wybo in 1807, niet meer te verlengen. Ch. Van Caillie diende dus het bastion, eigendom van de stad te ontruimen wanneer zijn contract was afgelopen.

Op 24 september 1863 werden de erfgenamen van de ondertussen overleden Ch. Van Caillie (+14 april 1862) door de stad gedagvaard om voor 1 februari 1864 het bastion terug te geven. Alhoewel de molen sinds 1863 buiten gebruik was, was men nog niet begonnen met de afbraak. De stad overwoog gerechtelijke stappen te ondernemen. Deze dreiging volstond. De molenwal werd vrijgemaakt en daarna door de stad afgegraven zodat de dubbele bomenrij tussen de spoorlijn naar Torhout en de Boeveriepoort volledig vrij kwam te staan.

Lieven DENEWET, Jaak A. RAU & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven
Stadsarchief Brugge, "Biens Communaux. an IV - an XIV"
Stadsarchief Brugge, "Biens Communaux. Acquisitions" (1858-1864)

Werken
K. De Flou, Woordenboek der Toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1914-1938.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1993.
J.A. Rau & J. D’hondt, De Brugse parochies. 2. Het leven in Sint-Salvator, Sint-Jacobs, Sint-Gillis,Brugge, 1988, p. 11-12, 16, 17.
Jaak A. Rau & Jan D'hondt, "Een eeuw Brugge. Deel 1: 1800-1900", Brugge, Marc Vande Wiele, 2001.
Guillaume Michiels, Iconografie der stad Brugge, III, Brugge, 1968, p. 174 Marc Ryckaert, "Historische Stedenatlas van België", Brussel, 1991.