De molen Coolman en Plasschaert was een houten korenwindmolen, type tweezolder-staakmolen op teerlingen, aan de noorkant van de Legeweg. Hij was de meest oostelijke molen van deze straatzijde.

Op de Stadsplattegrond van Jacob van Deventer, ca. 1560 en op de Kaart van het Brugse Vrije, geschilderd door Pieter Pourbus in 1571  zien we molens op het grondgebied van Sint-Baafs. We kunnen ze zelfs perfect lokaliseren: twee aan de noordkant van de Legeweg, één tussen de Legeweg en de Gistelsesteenweg en één langs de zuidkant van de Zandstraat achter het oorspronkelijke Pannenhuis.

Deze vier molens stonden op de Paallanden van de stad Brugge. De Paallanden behoorden bestuurlijk tot de stad Brugge, maar lagen buiten de omwalling van 1297-1299. Op de kaart van Pourbus is de grens van de Paallanden mooi aangegeven door een rechte rode lijn. Het oostelijk deel van Sint-Baafs, inclusief de kerk, was Paallandengebied. In 1578 werden bijna alle gebouwen binnen de Paallanden afgebroken in opdracht van het Brugse stadsbestuur zodat mogelijke calvanistische troepen zich niet in deze gebouwen zouden verschansen.

In register 6, folio 28 van de Zestendelen extra muros (1580) staat het volgende : "Eene gheplaneerden muelenwal, groot hondert en 46 roeden, thalfve vande staete daermede ghemeten, nu zaeylant zynde daer eertyds eenen coornewyndmuelen upghestaen heeft, metgaders een woonhuys, ligghende buyten der Smedepoorte binnen der paele deser Stede in de prochie van St-Salvator…” In 1580 waren Jan Coolman en

Arnout Plasschaert eigenaars van de afgevlakte molenwal en het woonhuis, dat voortgaande op de verder beschrijving uit twee aparte delen bestond: enerzijds een driehoekig stuk van 45 roeden met het huisje dat bij de "barrière" van de Smedenpoort lag met de zuidkant aan de weg die men neemt om naar het Goed te Lucht te gaan (dit is de Legeweg) en met de oostkant aan de "barne van de veste", en anderzijds de molenwal zelf (groot 1 lijn) die meer westwaarts lag met de Legeweg aan de zuidkant en de gronden van het Sint-Janshospitaal errond.

De locatie van deze molen kan zelfs heel nauwkeurig bepaald worden aan de hand van de beschrijving in de ommelopers. Hij stond ter hoogte van huidige appartement Legeweg 24. Het is tevens de molen die getekend werd op de panoramatekening ca. 1550.

Jos DEMAREE & Joseph CORNELISSIS

Archieven
Stadsarchief Brugge, nr. 138. Registers der Zestendelen. Zestendeel Buiten de stad, register 6, folio 28 (1580-1796).

Werken
Jos Demarée & Joseph Cornelissis, De molens van Sint-Andries, Brugs Ommeland, XLIV, 2004,  2,  p. 85-108; 3, p. 131-144