Jodoigne , Walloniƫ - Waals-Brabant
- Naam
- Grand Moulin, Moulin des Rendages, Moulin de Lansekyn, Moulin Rasquin, Boulonnerie
- Ligging
- Rue du Grand Moulin 1
1370 Jodoigne
Rendanges (gehucht)
op de Grote Gete (Grande Ghète)
kadasterperceel A156
Walloniƫ - Waals-Brabant
- Geo positie
- 50.727928, 4.865525 (Google Streetview)
- Eigenaar
- Werner Couppye
- Gebouwd
- Voor 1279 / 1735
- Type
- Turbine watermolen
- Functie
- Korenmolen
- Kenmerken
- Bakstenen gebouw
- Gevlucht/Rad
- Turbine
- Inrichting
- Nog gedeeltelijk aanwezig
- Toestand
- In verval; wordt gerenoveerd
- Bescherming
- ---,
Niet beschermd - Molenaar
- Geen
- Openingstijden
- Niet toegankelijk
- Database nummer
- 718
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
Watermolen gelegen op de Grote Gete in het noorden van de gemeente, op de plaats "les Rendange" genaamd, 64,54 meter boven de zeespiegel. Wordt "Grand Moulin" genaamd, vroeger molen van Lansekyn (Lansquin). De molen werd al vermeld in de 13de eeuw. Hij was domaniaal eigendom, belast ten gunste van het Kapittel van Sint-Paulus van Luik.
In 1426 werd de molen vermeld als eigendom van de hertog van Brabant en in 1738 behoorde hij toe, evenals geheel het hertogelijk domein van Jodoigne (Geldenaken), aan de graaf van Romrée, heer van Jodoigne. Boven de toegangdeur van een aanbouw met trapgevel vinden we een gevelsteen met als inschriften: "1735" (herbouwjaar) en "ROMREE DE JODOGNE". Werd onder het Frans bewind verkocht als nationaal goed en sindsdien "Grand Moulin" of "Moulin des Rendanges" genaamd.
Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: a) d'Yve de Bavay comte Ferdinand, te Brussel en b) Pastur Philippe Joseph, eigenaar te Lathuy
- 05.08.1845, verkoop: Loïs Achille, de erfgenamen, molenaar te Cortil-Wodon (notaris Minot)
- 10.06.1874, verkoop: Parijs-Malfait Josse, handelaar te Jodoigne (notaris Deth)
- 01.04.1878, verkoop: Parijs-Van Haelen Philippe, rentenier te Vilvoorde (notaris Charlot-
- 27.02.1879, verkoop: Rase-Léanne Alexandre, eigenaar te Jodoigne (ntaris Charlot-)
- 15.01.1887, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Aleandre Rase)
- 17.08.1889, verkoop: De Nayer-Geenrits Victor Prosper, industrieel te Jodoigne (notaris Delfosse - roue en fer)
- 19.12.1896 verkoop: Charlot-Vandendooren Ferdinand Henri Joseph, notaris te J odoigne (notaris Martin)
- 02.03.1899, verkoop: a) Borgers Jules, onderwijzer te Jodoigne, b) Borgers Joseph, ontvanger en c) Borgers Marie Mélanie Jospeh, zonder beroep te Jodoigne (notaris Dewaersegger)
- 11.06.1909, deling: Borgers-Goes Henri Jospeh, industrieel te Jodoigne (notaris Charlot - établissement industriel-
- 14.07.1910, verkoop: Cherron-Marneff Emile, ingenieur te Jodoigne (notaris Charlot)
- 19.09.1911, maatschappij: Société anonyme "Boulonnerie de la Ghète", te Jodoigne (notaris Rémy)
- 2014, eigenaar: Couppye Werner
In de tweede helft van de 19de eeuw waren er verschillende bedrijvigheden:
- 1887: korenmolen verwoest door brand
- 1890: wolkammolen (voddenmolen), brissoir à effilocher la laine mue par l'eau
- 1899, breekwatermolen en fabriek van scheikundige producten: moulin à pulvériser les matériaux à eau et à vapeur
- 1907: metaalverbrijzelfabriek en vernisfabriek, "moulin à pulvériser les métaux et fabrique de couleurs"
- 1910: klinkboutenfabriek, "moulin désaffecté, fabrique de couleurs changée en boulonnerie"
- 1913: turbine in plaats van waterrad, stoom
- 1929-1977: fabriek voor de productie van grondstoffen voor het bouwbedrijf
In 1889 was er nog een ijzeren bovenslagrad. Die werd in 1913 vervangen door een turbine. In 1914 werd evenwel vooral gebruik gemaakt van stoomkracht voor de klinkboutenfabriek: "boulonnerie à vapeur".
Nog tot 1977 deed het molengebouw dienst bij de productie van grondstoffen voor het bouwbedrijf. De molen ligt al jaren stil, maar de turbine is nog aanwezig. De molen was tot voor kort ingericht als jeugdclubhuis. In 2010 ging de molen over in nieuwe private handen. Het gebouw wordt gerenoveerd en er zijn plannen er groene stroom mee op te wekken.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
---------------------------
Le Grand Moulin ou moulin de Rendanges (lieu-dit) a eu d'autres appellations d'après le nom des propriétaires, des activités ou des exploitants: moulin Lansquin, moulin Raeskin; Boulonnerie; Moulin Aerts.
Il y un bief et déversoir. Chute de 3,71 m et clou de jauge (peilhoogte) à 66,80 m.
Mars 1279: moulin banal cité parmi les biens ducaux.
13e jusqu'à la fin du 19e siècle: moulin à farine.
En 1890: effilochage de vieilles étoffes de laine.
En 1902: moulin à broyer la silice. Fours et cheminées sont construits sur la rive drioite.
En 1907: broyage pour la fabrication de vernis et siccatifs.
En 1910: boulonnerie.
En 1913: une roue est remplacée par une turbine.
Après 1929: usine de broyage de matières premières pour colorants et l'industrie du bâtiment.
Propriétaires
Au 13e siècle: Domaine, Hopital et Vicomtes de la ville de Jodogine
Jusqu'à la domination française (fin du 18e siècle): les seigeneurs de la ville de Jodoigne.
Après la révolution française: le marquis d'Yve vicomte de Bavai Philippe-Joseph Pastur.
Le 5 août 1845: Achille Lois
Le 10 juin 1874: Josse Parys
Le 1 août 1878: Philippe Parys
Le 27 février 1879: Alexandre Rase
En 1910: Emile Chevron puis une société anonyme
En 1929: Edmond Aerts-Debolder puis sa famille
Literatuur
R. Hanon de Louvet, "Histoire de la ville de Jodoigne", I-II, Gembloux, 1941;
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 7: arrondissement Nijvel (F-O)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1998; M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
M. Verdickt, "Jodoigne. Les moulins", in: Wavriensia, Bulletin du Cercle historique et archéologique de Wavre et de la région, Bierges, t. 32, n° 5, 1983, p. 129-135; t. 35, 1986, n° 1, p. 14.
Léon Capelle e.a., "Moulins à eau brabançons ayant existé entre le XIIe et le XXe siècle de Perwez à Jodoigne", Petit-Rosière, Histoire et Civilisation en Brabant asbl, 1994, p. 58-59.
J. Tarlier & A. Wauters, "Géographie et histoire des communes belges. La Belgique ancienne et moderne. Province de Brabant, Canton de Jodoigne", Bruxelles, 1872.
Mémorial administratif de 1858, 78, p. 906.
Marc Welsch, "Jodoigne. Le Grand Moulin sera bientôt réhabilité", L'Avenir, 25.01.2014.
Mailbericht Ton Slings, Heerlen, 06.12.2012.
Mailbericht Aimé Smeyers, Alsemberg, 26.01.2014.