De Tombeelmolen is een stenen (vroeger: een houten) korenwindmolen, type bergmolen, op de noordwestzijde van de Molenstraat (nr. 41A), tegenover de Beiaarddreef, op een halve kilometer ten noorden van de kerk van Outrijve.

Hij dankt zijn naam aan de tombeel (molendam of hoogte) waarop hij is gebouwd. De molen te Outrijve is niet alleen het enige bewaarde exemplaar in de West-Vlaamse Scheldevallei. Als één van de jongste bakstenen molens van Vlaanderen maakt hij ook de brug tussen de eeuwenlange houten molentraditie en het gebruik van ‘moderne’ materialen zoals ijzer.

De molen werd voor 1669 als een staakmolen gebouwd.

We vinden hem terug op:
- de kaart van de kasselrij Oudenaarde (1669, Stadsarchief Oudenaarde) als een staakmolen
- de Villaretkaart (1745-1748) als een staakmolen met de benaming "Moulin d'Autryve"
- de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen op teerlingen en met de benaming "Moulin de Tombeele"
- de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855), met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen.

Bij de restauratiewerken van de huidige stenen bergmolen werden drie teerlingen van de vroegere staakmolen blootgelegd.

Deze molen behoorde bij adellijk grootgrondbezit. Rond 1830 werd hij verhuurd aan Pieter Van Der Plancke en later aan zijn kinderen.. Vandaar dat deze molen vroeger in de volksmond Planckes molen werd genoemd.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: de Berenger Elisabeth Marie (de huurder-molenaar was Van der Plancke Pieter)
- 1835, eigenaar: de Berenger Charlotte Marie Elisabeth, echtgenote van de Vogué, gravin te Parijs (F)
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van graaf de Vogué)
- 02.09.1877, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe)
- 20.07.1878, deling: de Vogué Marthe Marie-Thérèse, echtgenote van de Mac Mahon Charles Marie, eigenares te Parijs (onderhandse akte)
- 23.08.1884, verkoop: Decoster-Dujardin Cyriel, molenaar te Outrijve (notaris Opsomer)
- 09.08.1919, erfenis: de kinderen (overlijden van Cyriel Decoster)
- 24.11.1923, verkoop: Decoster-Deconinck Georges, molenaar te Outrijve (notaris Haeck)
- 27.04.1966, erfenis: de weduwe (overlijden van Georges Decoster)
- 22.12.1989, verkoop: Gemeente Avelgem (beslissing burgemeester)

In 1884 werd de molen openbaar verkocht aan de familie De Coster. Cyriel De Coster (1859-1919) was, tot aan de stillegging van de maalactiviteiten op bevel van de Duitsers in augustus 1916, de laatste molenaar van deze staakmolen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de molen als Duits waarnemingspost en slaapplaats voor soldaten gebruikt.

Op 25 oktober 1918 werd hij in brand gestoken door terugtrekkende Duitse troepen en brandde hij ten gronde af, ook vanwege het vele stro in de molen voor de slaapplaatsen van de soldaten.

Molenaar Cyriel Decoster, die de brand had gezien, was er erg door aangedaan. Hij overleed in 1919, nog voor de nieuwe molen opgetrokken was. Na de oorlog dienden de kinderen van Cyriel De Coster een dossier van oorlogsschade in. Op het einde van 1923 bouwden zij een nieuwe stenen bergmolen, die enkel ingericht was als korenmolen. Die kwam op  dezelfde molendam, maar wel iets meer oostwaarts. Bouwmeester Pollet uit Pottes voerde de werken uit met baksteen, afkomstig uit een veldoven aan de Schelde. Op de romp werd het oprichtingsjaar 1923 zichtbaar gemetseld. Molenmaker Alfred Adam uit Kruishoutem maakte de molentechnische uitrusting en maakte veel gebruik van ijzer (zoals de koningsspil).

Georges (Joris) De Coster (1901-1966) baatte vanaf 1926, samen met zijn vrouw Elisa Deconinck (1906-1998) de stenen graanwindmolen uit. De nodige verbeteringen en moderniseringen werden aangebracht: een dieselmotor om te malen bij windstilte (1930), overschakeling op elektriciteit (1942), een wiekverbeteringssysteem (verdekkering) (1941). Een zware storm op 14 november 1940 richtte grote schade aan. De molen sloeg op drift en er ontstond een begin van brand. De zeilen werden vernield. Wegens gezondheidsproblemen staakte Georges De Coster zijn molenactiviteit op 1 januari 1951.

De gemeente Avelgem kocht in 1989 de inmiddels door wind en weer toegetakelde Tombeelmolen van Lisa Deconinck – weduwe Georges De Coster. Noodzakelijke instandhoudingswerken werden uitgevoerd maar het maal- en draaivaardig maken bleek een te dure onderneming. Wel werden stappen gezet om de molen te beschermen.Dit leidde tot het ministrieel besluit van 28 januari 1994 waarbij de molen werd erkend als monument en de omgeving als dorpsgezicht.

In augustus 1998 diende het gemeentebestuur een restauratiedossier in om de molen draai- en maalvaardig te maken. Ingenieur-architect Freddy De Schacht uit Ruiselede werd aangesteld als ontwerper en opvolger van de werken. Een jaar later zetten zowel de Vlaamse Gemeenschap als het Provinciebestuur West-Vlaanderen als subsidiërende overheden het licht op groen. De restauratie van de molenberg en molenromp werd toegewezen aan bvba Aquastra uit Wevelgem. Bij deze restauratie kreeg de romp een rode afwerkingslaag. De nv Verstraete uit Rumbeke werd belast met de molentechnische restauratie. Roland Wieme uit Deinze kreeg de opdracht het gevlucht onder handen te nemen. Het betrof het herstel van de verdekkerde en half-verdekkerde roeden. Die werden geklinknageld. En dit alles onder het waakzame oog van de Afdeling Monumenten en Landschappen.

De Tombeelmolen heeft vier verdiepingen: meel-, steen-, lui- en kapzolder. Op de benedenverdieping is een in- en uitrit doorheen de berg voor aan- en afvoer van graan en meel. De molenkap draait op Engels kruiwerk, 13 gietijzeren rollen op een rail (systeem molenmaker Baerdeman uit Velzeke). De roeden hebben een lengte van 24 meter.

Het beheer en de uitbating van de molen is in handen van de ‘vzw Vrienden van de Molen te Outrijve’. De molenaar is Freddy Deweer (0477/59.92.81). De Vrienden van de Molen zorgen voor een vriendelijk onthaal en deskundige uitleg. Geïnteresseerden die lid willen worden kunnen zich wenden tot Jozef Beyaert 056/64 50 74 De molen is gratis toegankelijk vanaf april tot en met oktober op de eerste en laatste zondag van de maand van 14.30 tot 17.30. Indien er voldoende wind is draait de molen.
Enkel de molenaar is verantwoordelijk voor de werking en het malen. Je krijgt er een degelijke rondleiding met uiteenzetting over de werking en de geschiedenis van de molen. Bij een koffie of een drankje kan je een videomontage over de restauratie van de molen bekijken. Bij gelegenheid zijn met Tombeelmeel gebakken pannekoeken te verkrijgen.
Geleide bezoeken
Alle afspraken worden geregeld via de Dienst Jeugd en Cultuur van de gemeente Avelgem (tot 2014: VVV West-Vlaamse Scheldestreek). Groepsbezoeken met rondleiding kunnen van april tot en met oktober mits reservatie en tegen betaling.
Groep volwassenen
Geleid bezoek: 1 euro per persoon met een minimum van 15 euro.
Fotosessie: 12,5 euro

Freddy DEWEER, Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Jaarlijks aantal asomwentelingen
1998:         0
1999:         0
2000:         0
2001: 28.932
2002: 30.691
2003: 34.210
2004: 32.847
2005: 40.366
2006: 42.534
2007: 33.598
2008: 40.945
2009: 43.390
2010: 27.812
2011;

Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (64-65).
Autrijve
Den steenweg volgende langs de Schelde, Doornijkweerd, tusschen "Gibraltar" en de plaats, rechts, langs de oude strate van Avelghem naar Autrijve staat de nieuwe steene graanwindmolen van Joris Decoster.
Op eenen hoogen opgevoerden dam prijkte de houten staakmolen, op hare, altijd geloof ik, onlangs gewitte teerlingen.
De welonderhouden m olen, van het dak af, beslag, stoel, teerlingen, hoogen dam, met het daarbij behoorende molenhuis en andere gerieven, de lochting met zijne in figuren geschoren taxanders, maakten van op den steenweg gezien een weelderig geheel uit.
Men beweert in Autryve dat de houten molen over vele jaren deel uitmaakte van het Kasteelpark, toen ter tijde gelegen in de bochte, welke de Schelde, vlak voor de plaatse miek. D'oude Schelde met haar korte sierlijke kronkels toont nog de plaatsen waar eertijds de heerlijkheden van Escanaffles op den rechtschen oever, en die van Autre-rive, op den anderen oever, gebouwd waren.
                De tijd verlsindt de steden,
                Geen tronen blijven staan
want alhoewel de verhevenheid van die meerschen nog de plaatse aanduiden en dat die burchten op een weinig na rondom rond door de Scheldewaters als door eene natuurlijke veste ingesloten waren, blijft van gebouwen niets meer over.
Alleen de molen was eene blijvende getuige van vervallen grootheid. Ze werd in 1918, tijdens de beschieting door de Duitschers in brand gestoken. Gezien ze er eenen waarnemingspost ophielden en er met veel soldaten sliepen, was er eene groote hoeveelheid stroo in geborgen.
De mulder zag ze beginnen branden 's avonds van den 28 October, maar aan blusschen viel niet te denken: ten andere de beschieting woedde in al hare afgrijselijkheid, en een houten windmolen blusschen, te meer als ze met stroo gevuld is, paalt aan het onmogeljike.
Sedert is de mulder, Decoster Cyriel, tien jaar voor één verouderd. Als hij de plaats voorbij ging waar eertijds zijn molen stond, dan wendde hij het hoofd af, en dikwijls stond hij in gedachten verslonden, waarschijnlijk, om 't vernielen van zijnen molen treurende. Hij is gestorven vooraleer de nieuwe steenen molen opgetrokken was. Ze werd in 1923 gebouwd, op denzelfden dam, ter plaats omtrent, iets meer Oostweerd waar de houten stond, door bouwmeester Pollet van Pottes.
Het is de eerste welke de bouwmeester stichtte en misschien is het wel de laatste welke hij of iemand van zijne ambtgenoten oprichten zal. Jammer genoeg, én voor den toerist én voor de broodeters.
Ze werd opgemonterd door Alfred Adam, van Kruishautem.
't Is eene van de sierlijkste molens van de streek, misschien wel de schoonste. Ze moet mijns inziens het evenbeeld zijn van de molen op Rysseleinde te Ardooie.
Jammer dat de boomen die langs de steenweg Avelghem-Doornijk staan haar totaal den Zuid- en Zuid-Oostwind afsnijden, en 't en ziet naar geen beteren.

Intekendatum: najaar 2008
Molen: Outrijve (Avelgem, W.-Vl.), Tombeelmolen - stenen bergmolen met half en vol verdekkerde roeden
Bouwheer: Gemeente Avelgem
Ontwerper:  vzw  Monumentenwacht  West-Vlaanderen (Freddy Deweer, Moen)
Opdracht:  Onderhoud  en  herstellingen  (aanbreng van gezeefde aarde tegen de romp, ter voorkoming van verdere waterinsijpeling nabij de toegangspoort, bijstelling overbrengssyssteem: assen, spillen en raderen); onderhandelingsprocedure: raming: €38.115  Plaats van de aanbesteding: Administratief Centrum, Kortrijkstraat 8, Kortrijkstraat 8, 8580 Avelgem

Educatieve bezoeken
De Tombeelmolen is niet alleen een waardevol stuk industriële archeologie maar biedt ook rijke mogelijkheden als didactisch instrument voor de leerlingen. De vzw vrienden van de molen te Outrijve hebben daarom een bundeltje werkblaadjes samengesteld die bij een geleid bezoek en achteraf in de klas kunnen worden gebruikt. De doelgroep : 3de graad L.O. en 1ste graad S.O. Het doel van deze werkblaadjes: stimuleren van de waarneming tijdens het bezoek;
bijbrengen van molentermen;
begrippen bijbrengen over de toepassing van windenergie en de werking van windmolens;
herkennen van hefbomen en bewegingsoverbrenging;
werken met tabellen;
oriëntering, wind, wolken en het weer;
kennis maken met de molentaal.
De werkblaadjes omvatten:
invuloefeningen, meerkeuzevragen, aflezen tabellen, een paar vraagstukjes, vijf doe-opdrachten in of rond de molen (groepswerk), opzoeken op internet.
Groep leerlingen van een Avelgemse school
Gewoon geleid bezoek: gratis
Geleid bezoek met werkblaadjes + drankje : 1 EURO per leerling
Groep leerlingen van een niet-Avelgemse school
Gewoon geleid bezoek : 12,50 EURO per klas of groep
Geleid bezoek met werkblaadjes + drankje : 12,50 EURO + 1 EURO per leerling

Gemeenteraad Avelgem, 1 september 2009.
(Info Avelgem, 2008, nr. 4, p. 30).
De Raad keurde het ontwerpdossier goed, opgemaakt door vzw Monumentenwacht West-Vlaanderen voor onderhouds- en herstellingswerken aan de Tombeelmolen. De kostprijs van de werken werd geraamd op 38.115 euro. Het College werd gelast met het aanvragen van een onderhoudspremie voorzien door de Vlaamse Regering en met het uitschrijven van de onderhandelingsprocedure.

Literatuur

Archieven en landkaarten
- de kaart van de kasselrij Oudenaarde (1669, Stadsarchief Oudenaarde) 
- de Villaretkaart (1745-1748)
- de Ferrariskaart (ca. 1775) 
- de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken
Bierre H., Autryve, zijn gewezen Kasteel en zijne Kerk, Gent, 1872.
Hasquin H., Gemeenten van België, geschiedkundig en administratief geografisch woordenboek, deel 2, Brussel, 1980, p. 847-848.
Martyn G. (red.), Avelgem en de Schelde: een historische gids, Avelgem, 1999.
Luyssaert J., Toponymie van Bossuit, Moen en Outrijve tot 1650, Oudenaarde, 1968.
Uit eigen streek: een dorp in de west. Outrijve, de parel van het westvlaamse Scheldeland, in Curiosa, vol. 39, 2001, pagina's 27-30.
Chr. Devyt, "Westvlaamse windmolens. Inventaris volgens de toestand op 1 januari 1965", Brugge, 1966, p. 99;
Luc Devliegher, "De molens in West-Vlaanderen", Tielt/Weesp, 1984, p. 124-125 (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen, 9);
Jeroen Cornilly, "Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel 1. Arrondissementen Ieper, Kortrijk, Roeselare, Tielt", Brugge, 2001, p. 38;
Lieven Denewet, "Een esthetische molenrestauratie te Outrijve", in: Molenecho's, XIX, 1991, p. 12-13;
Lieven Denewet, "Vijf goedgekeurde West-Vlaamse molenprojecten in 1999", in: Mededelingenblad Werkgroep West-Vlaamse Molens, XV, 1999, p. 68-75;
Freddy Deweer, "Restauratie Tombeelmolen", in: In de Steigers, VI, 1999, p. 84-85;
De Tombeelmolen wiekt en maalt te Outrijve", Outrijve, 2000;
Fanny Delaey, "Evolutie in de zorg voor windmolens in (West-)Vlaanderen", in: Molenecho's, XXXIII, 2005, nr. 1-2, p. 1-123;
L. Luyssaert, "Toponymie van Bossuit, Moen en Outrijve tot 1650", Oudenaarde, 1968;
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (64-65).
"Provinciale draaipremie voor ambachtelijke molens. Aantal asomwentelingen van West-Vlaamse molens in 2004-2009", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVI, 2010, 3, p. 115-118.
"Aantal asomwentelingen van West-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 50.

Persberichten
Jan Decock, "Tombeelmolen wordt opgeknapt. Molenaar Freddy Deweer maalt tarwe en bakt brood", in: Het Nieuwsblad, 23.09.2008.
FVA, "Geklasseerde Tombeelmolen is succesverhaal. Wieken wenken weer", in: Het Wekelijks Nieuws, ed. Gaver, 27.03.2009.
DJW, "Deweer (61)", in: Het Nieuwsblad, 17.09.2008.
DJW, "Tombeelmolen", Het Nieuwsblad, 31.03.2009.
FVA, "Op zondag 26 april. Molendag", in: Het Wekelijks Nieuws, ed. Gaver, 24.04.2009.
DJW, "Molenbuurt", Het Nieuwsblad, 04.07.2009.
"Molenbuurtfeest", in: Krant van West-Vlaanderen, ed. Gaver, 09.07.2010.
Pol Coeman, "Tombeelmolen Outrijve. Vrienden van De Molen Outrijve vieren 10-jarig bestaan", Het Nieuwsblad, 08.04.2011.
Pol Coeman, "Outrijve feest. Vrienden van de Molen organiseren Molenbuurtfeest", Het Nieuwsblad, 06.07.2011.
Pol Coeman, "Ourijve feest. Gezellig Molenbuurtfeest", Het Nieuwsblad, 13.07.2011.
"Varia", Het Wekelijks Nieuws, 08.07.2011.
Pol Coeman, "Feeste Avelgem start reeds vrijdag 29 oktober. ‘Histoires de Vie' in de Molen te Outrijve om 20u", Het Nieuwsblad, 26.10.2011.
"Varia. Outrijve. Bezoek de Tombeelmolen", Krant van West-Vlaanderen, ed. Gaver, 28.10.2011.
Carlo De Winter, "Bezoek de Tombeelmolen", Het Nieuwsblad, 28.03.2013.
KVO, "Scheldevallei als uitvalsbasis", Het Nieuwsblad, 06.09.2013.
"Feest rond Tombeelmolen", Het Wekelijks Nieuws, ed. Gaver, 11.07.2014.
"Tombeelmolen weer open voor het publiek", Het Wekelijks Nieuws, editie Waregem en editie Kortrijk-Menen, 04.05.2018.