De Watermolen van Zandbergen was een graanwatermolen op de Molenbeek.

In een oorkonde van 1165 stonden Walter, heer van Pollare, in akkoord met zijn vrouw Gisla, zijn moeder en Nicolaas van Boelare, aan de abdij van Ninove hun recht af op de watermolen bij "Lothes" en op het verblijf van moelnaar Geraard. Ook het watergebruik en de vivangst werden door hen afgestaan.

Tien jaar later, in 1176, stonden dezelfde Walter, heer van Pollare en zijn vrouw Gisla, hun leenrechten af op het water tussen ("inter duo molendina") de watermolen van Bullegem te Voorde en die van Loots te Zandbergen, eigendom van de abdij van Ninove. De watermolen te Bullegem kwam vanaf 1234 in het bezit van de Sint-Adriaansabdij van Geraardsbergen.

Op 8 september 1257 stonden Toen Otto van Trazegnies, heer van Wedergrate en zijn zoon Otto hun windmolen in Appelterre af aan de abdij van Ninove, in ruil voor een jaarlijkse rente van twee denieren Vlaams, te betalen op Kerstmis. Alle inwoners van Appelterre en van Eichem waren verplicht hun graan op de wind- en watermolen "Ter Loots" te laten malen: "ad molendina tum acquae quam venti".

Later vinden we geen vermeldingen van de watermolen meer terug.

Georges SOUFFREAU

Archieven
Rijksarchief Gent, Abdij Ninove, K144, nr. 70, f° 43 (oorkonde uit 1165)
Rijksarchief Gent, Abdij Ninove, K144, nr. 518 (oorkonde van 1176)
Rijksarchief Gent, Abdij Ninove, K144, nr. 541 (originele oorkonde, 8 september 1257)

Gedrukte bronnen
J.J. de Smet, "Codex Diplomaticus Abbatiae Ninoviensis", Brussel, 1841 (oorkonde van 8 september 1257)

Werken
Georges Souffreau, "Geschiedenis van de verdwenen Houten Korenwindmolen (1641-1932) en van de Koren- en Oliewatermolen te Bullegem (voor 1176-1668) te Voorde", Woubrechtegem, 2016.
Georges Souffreau, Geschiedenis van de twee houten korenwindmolens Oude Molen (voor 1257-1919) en Wildermolen (1802-vandaag) en van de vroegere pachthoeve Hof ter Klei (voor 1226-1902) te Appelterre-Eichem", Woubrechtegem, 2017.