De Molen van Opalfene is een watermolen met metalen bovenslagrad op de Steenvoord- of Molenbeek, in de Heirbaan 40, op 1,3 km ten oosten van de kerk van Ternat.

De vroegste ons bekende vermelding is een akte uit 1378 waarin de molen als pand werd geteld. De watermolen werd toen gebruikt als oliemolen. (Algemeen Rijksarchief Brussel, Familiearchief de Fourneau de Cruquenbourg, nr. 226; transcriptie in: Molenecho's, XXIII, 1995, 2, p. 84). Lange tijd was de molen in het bezit van voorname geslachten, zoals T'Serclaes (1447 - na 1508) en Jan Esselyn, een Brussels handschoenenmaker.

Over de 16de en de eerste helft van de 17de eeuw zijn weinig gegevens bekend. Het is een vrij woelige periode en het is maar de vraag of de Opalfenemolen de godsdiensttroebelen heelhuids overleefd heeft. In ieder geval werd hij vanaf de 18de eeuw nog enkel als graanmolen vermeld. Ook dan was de molen in het bezit van belangrijke families: de vermogende patriciërsfamile Van Solthem (voor 1682-1755), het merkwaardige molenaarsgeslacht Van Lierde (1755-1828) - die de Opalfenemolen groot maakte - en de eeuwenoude Ternatse familie De Valck.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Lierde, de erfgenamen
- 26.05.1834, verkoop: De Valck Theodoor, molenaar te Ternat (notarsi Verbrugghen)
- 03.11.1876, erfenis: De Valck-Van Hagendooren Felix Jan, de weduwe en kinderen te Ternat
- 1910, rectificatie: a) De Valck-Van Hagendooren Felix Jan, de weduwe, landbouwster te Ternat en b) De Valck-Vranckaert Philippe Alphonse, molenaar te Ternat
- 02.08.1911, erfenis: De Valck-Vranckaert Philippe Alphonse, molenaar te Ternat (overlijden van de weduwe Van Hagendooren van Felix Jan De Valck)
- 16.08.1921, begin vruchtgebruik: a) Baeten-De Valck René (voor naakte eigendom), molenaar te Ternat en b) De Valck-Vranckaert Philippe Alphonse (voor vruchtgebruik), te Ternat (notaris Stas)
- 17.08.1944, erfenis: a) Baeten-De Valck Ferdinandus Joannes, de weduwe (voor naakte eigendom) en b) De Valck-Vranckaert Philippe Alphonse, de weduwe (voor vruchtgebruik)
- 30.11.1947, einde vruchtgebruik: Baeten-De Valck Ferdinand, de weduwe, te Ternat (overlijden van de weduwe Vranckaert van Philippe Alphonse De Valck)
- 04.09.1957, erfenis: a) De Smedt Emile Egied Robert (voor naakte eigendom), bediende te Sint-Gillis en b) Van Belle Joannes Emile (voor vruchtgebruik), handelaar te Sint-Gillis (overlijden van de weduwe De Valck van Ferdinand Baeten); huurder-molenaar van 1951 tot 1978: Limbourg Cyriel (°1910).
- 10.07.1987, verkoop: Vanderborght-Vanden Driessche E.

Van 1895 tot 1921 was er tevens een stoommachine in gebruik. De laatste beroepsmolenaar, van 1951 tot 1978, was Cyriel Limbourg (°1910), die de molen huurde van Geert de Gheldere. Op 10 juli 1987 werd de molen eigendom van E. Vanderborght-Vanden Driessche.

De huidige gebouwen dateren van 1853 (jaartal op de deurlatei van de watermolen). Gecementeerde baksteenbouw afgedekt met pannen zadeldak en voorzien van rechthoekige muuropeningen.

Het molenwerk is nog goed bewaard gebleven: nog in 1975-'77 werden metalen tandwielen aangebracht. Het metalen bovenslagrad daarentegen, dat in 1926 het houten waterrad verving, is door het agressieve water van de Molenbeek sterk aangetast en is aan vervanging toe.

Jaartal 1853 op de deurlatei van de watermolen.

De watermolen is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed, maar verdient zeker een wettelijke bescherming als monument.

H.J. HERPELINCK, Ternat

Literatuur

H.J. Herpelinck, "Wanneer verschenen de eeuwenoude watermolens van Ternat?", in: Molenecho's, XXIII, 1995, nr. 2, p. 82-88.
H.J. Herpelinck, "De watermolen van Opalfene in Ternat (voor 1378-heden), in: Molenecho's, XXV, 1997, nr. 1, p. 36-46.
H.J. Herpelinck, "Ternat - De Memoires van een Dorp", Ternat, 1996, p. 119, ill.
H.J. Herpelinck, "Ternat doorheen de tijden - De drie gemeenten", Ternat 1999, p. 80-82 ill.
F. Verdoodt, "Kastelen en molens te Ternat", Ternat, 1970.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 3: arrondissement Halle-Vilvoorde (M-Z)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1992, p. 63. 
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
John Verpaalen, "Voorbeeld in Ternat leert: molens vaak reddeloos verloren", in: Levende Molens, jg. 5 (1983), nr. 1, p. 6-7, ill.
J. Bauwens, "Molens in Ternat en omgeving", in : Levende Molens, jg. 5 (1983), nr. 7, p. 159-160.
P. Lindemans, "Oude Brabantse geslachten: Van Lierde," in: Eigen Schoon en de Brabander, jg. 1952, p. 31-32.
J. Ockeley, "Ternat, Wambeek en Sint-Katharina-Lombeek, anderhalve eeuw geleden, Woningvoorraad, nijverheid, grondgebruik en eigendomsverhoudingen, in: Eigen Schoon en de Brabander, driemaandelijks tijdschrift van het koninklijk historisch genootschap van Vlaams-Brabant en Brussel, Asse, jg. 93, nr. 1, jan.-feb.-maart 2010, p.25-40, ill.

Persberichten
LVD, "Ternat koopt 2 ha natuur", in: Het Nieuwsblad, 05.05.2004.
RDS, "Watermonumenten", Het Nieuwsblad, 09.09.2010.
Guido Van Cauwelaert, "Open Monumentendag: TERNAT kiest voor water", in: editiepajot.be, 10.09.2010.