Molenzorg

Antwerpen, Antwerpen


Foto Alfons Van Stappen, Wilrijk, voor 1974. Verzameling Ons Molenheem
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Molen van het Noordkasteel - I
Buulmolen

Ligging
Oosterweelsteenweg
2000 Antwerpen

noordzijde
op een bastion
ten Z v.d. Boerinnestraat
ten Z v.h. Amerikadok
Noordkasteel
kadasterperceel G1333


toon op kaart
Type
Staakmolen met halfopen voet
Functie
Korenmolen
Gebouwd
1938, uit Olen (Buulmolen) naar Noordkasteel - I
Verdwenen
1974, naar Noordkasteel - II / 2003, naar Olen
Beschrijving / geschiedenis

Het Noordkasteel werd, als deel van het Antwerpse verdedigingsfront, in 1860-1861 opgebouwd en al in 1881 afgestaan door de Belgische Staat aan de stad Antwerpen voor 3.776.000 frank. De stad besloot in 1883 tot een gedeeltelijke afbraak van de vesting.

Op 1 juli 1934 werd het Noordkasteel als zwemgelegenheid en recreatiegebied geopend; Sint-Annastrand en Noordkasteel werden de uitverkoren pleisterplaatsen van de Antwerpenaars.

Op het Noordkasteel werd ter verfraaiing een standaardmolen geplaatst, op een bastion, aan de noordzijde van de huidige Oosterweelsteenweg, ten zuiden van de Boerinnestraat en ten zuiden van het Amerikadok.

Hij werd in 1938 aangekocht door de stad Antwerpen te Olen, waar hij bekend stond als de Buulmolen. De allereerste vermelding aldaar dateert al van 1362: "Walterus Smeyers de pecio terre... molendinum de bule". In de nacht van 11 juli 1744 brandde de molen af, maar hij werd in het najaar en de winter weer opgebouwd. Te Olen moest hij plaats moest ruimen voor de aanleg van het Albertkanaal.

In 1974 werd hij, wegens de aanleg van de verbinding tussen het 5de havendok en het Amerikadok, een 400-tal meter verder geplaatst, nabij de Hogere Zeevaartschool en de Royerssluis, van "Noordkasteel 2" naar "Noordkasteel 1".  De molen werd geplaatst  bovenop een gewelf (opslagplaats, magazijn) van de militaire vesting uit 1860-'61 en waar bovenop ooit een geschutskoepel stond. De teerlingen van de molen zijn er nog aanwezig, dichtbij een verliuchtingspijp van de onderbouw.

Al kort na de herbouw werd de molen aan zijn lot overgelaten en hij draaide er ook nooit. Molenmaker Walter Mariman uit Zele demonteerde de standaardmolen in 1986: de molenkast werd naast de teerlingen op de grond geplaatst. Al gauw viel die molenkast ten prooi aan vandalisme.

En dan gebeurde het wonderlijke: "de molen zou terugkeren naar zijn stal!" De stad Antwerpen werd in 1991 bereid bevonden om de molen af te staan aan de gemeente Olen. Aanleiding was de viering "1000 jaar Olen" in 1994. Deze viering was een succes, maar de molen ontbrak op het appèl! Onder impuls van de Werkgroep Vrienden van de Buulse Molen (gegroeid uit de Heemkundige Kring De Linde) kon de overbrenging tot gerealiseerd worden. De heropbouw en de maalvaardige restauratie gebeurde in 2002-2003 op vakkundige wijze door Adriaens Molenbouw bv uit Weert (NL). De roeden zijn 25,60 meter lang en werden vervaardigd door Derckx uit Wessem (NL) in 2003. Op 1 augustus 2003 werd de "teruggekeerde verloren zoon" feestelijk ingehuldigd. Het gemeentebestuur van Olen verdient zeker een pluim voor haar "volharding"!

Het overgebleven deel van het Fort Noordkasteel en de teerlingen van de windmolen werden op 5 oktober 2009 vastgesteld als bouwkundig erfgoed.

Voor verdere gegevens: zie Olen, Buulmolen

Lieven DENEWET & Walter RESSELER

Bijlagen

Wim Daeninck, "Dossier Oostwerweel. Groen: "Het Noordkasteel gaat eraan", Gazet van Antwerpen, 23.06.2014.
Foto: gva
Antwerpen - Het BAM-tracé neemt aan het Noordkasteel bijna de helft in van het leefgebied van plant en dier. “Het Noordkasteel gaat er helemaal aan”, zegt Wouter Van Besien (Groen). “En de autosnelweg loopt vlak naast de nieuwe woonwijken op het Eilandje.”
In de discussie over de geplande Oosterweelverbinding via het door de Vlaamse regering besliste BAM-tracé zijn de ogen meestal gericht op de zogenaamde spaghetti-knoop aan de Kennedytunnel en de Hollandse knoop ter hoogte van het zuiveringsstation (Borgerhout/Deurne). Vlaams parlementslid Wouter Van Besien (Groen) analyseerde de plannen van het BAM-tracé en wijst op een derde verkeerswisselaar die een behoorlijke impact zal hebben op de omgeving: het Oosterweelknooppunt tussen Noordkasteel en Amerikadok.
“Het Noordkasteel gaat er helemaal aan”, zegt Van Besien. “Op het breedste stuk tellen we een twintigtal baanvakken. De autostrade komt tot op 40 meter van de Hogere Zeevaartschool te liggen, vlak bij de nieuwe woonwijken op het Eilandje en de Cadixwijk. Het groengebied van 14 hectare verdwijnt. Enkel een deel van de waterplas blijft over, maar die komt dan wel pal naast de autostrade te liggen.”

BAP, "Campings verrijzen in hartje Stad", Het Nieuwsblad, 06.07.2016.
Foto: Dirk Kerstens, Patrick De Roo
Antwerpen 2018 / Luchtbal-Rozemaai / Antwerpen - Altijd al eens avontuurlijk willen kamperen in Antwerpen? Dat kan aan het Noordkasteel in de haven, bij Kamping Kontiki. De tijdelijke camping, met een vijftiental tentjes en een tipi, blijft tot midden september open. Ook tegenover het Wezenbergzwembad verrijst een camping, genaamd Bivak Urban Camping.
Het concept van een tijdelijke stadscamping is relatief nieuw. Het is het soort camping dat mikt op festivalgangers die een tijdelijk onderkomen zoeken, stadsbewoners die eens in een totaal ander decor willen overnachten, of gewoon avontuurlijke toeristen.
Thierry Lavender (rechts) tovert de oude molen om tot iets unieks. Foto: Dirk Kerstens
De camping mikt vooral op ‘creativiteit’. Zo worden de restanten van de oude molen omgetoverd tot een radiostudio van het onafhankelijke station Radio Centraal, waar tijdens één zomerweek akoestische concerten zullen plaatsvinden. Verder plannen de organisatoren ook exposities, komen er zelfgemaakte pizza’s en dagschotels, en wordt ontbijt aangeboden. Wie een tochtje wil maken door het domein Noordkasteel, kan ook ter plaatse een fiets huren.
Kamping Kontiki stelt de camping beschikbaar tot midden september. Een overnachting kost tien euro per persoon.
Geen indianendorp
Foto:  Patrick De Roo
Voor de Antwerpse vriendinnen Lotte Schiltz (27), Hanne Van Der Veken en Zoë Baker (beiden 28) telt de komende maanden maar één ding: hun Bivak Urban Camping tegenover het Wezenbergzwembad.
Ook op de Bivak Urban Camping staat duurzaamheid centraal. “Voor onze constructies gebruiken we gerecupereerde materialen”, vertelt Schiltz. “In onze volkskeuken werken we enkel met biologische producten en we gebruiken droogtoiletten. Het moet nu ook geen indianendorp worden, we bieden simpelweg een kampeerplaats aan in de stad.”
De deuren van Bivak blijven open tot 29 augustus. Het huren van een stelplaats voor een tent kost 10 euro, met drie euro per persoon opleg. Een nachtje voor twee in de boomhut en de hangende tent kost 30 euro

Literatuur

Georges Kockelberg, "Historische molenvermeldingen in en om Antwerpen. Een blik op de 1000-jarige geschiedenis der Antwerpse molens", Antwerpen, 1986;
Herman Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, 1983.
R. Gils, "Het Noordkasteel", in: Mededelingsblad van de Simon Stevinstichting, XXIII, nr. 1, 1988, p. 3-10.
A. Himler, "100 jaar Amerikadok", in: De Lloyd, 18 september 1987, p. IV-VII en Antwerpen, XXXIII, nr. 4, 1987, p. 158-169.
Kennes H., Plomteux G. & Steyaert R. met medewerking van Wylleman L. & Himler A. 1992: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in in Vlaanderen 3ND, Brussel - Turnhout.
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind- water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring "Ons Molenheem", 1986, p. 9.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-G", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2009.
L. Denewet, "Drie nieuwe Vlaamse staakmolenkasten in 2003", Molenecho's, XXXI, 2003, 2, p. 64-66;
L. Denewet, "Tien Vlaamse molens ingehuldigd in 2003", Molenecho's, XXXI, 2003, 4, p. 281-296.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Zuiderkempen", Nieuwkerken, 1978, p. 86-87;
P.M. Soeten, "De Molen van Olen", in: Bijdragen tot de Geschiedenis, 1951, nr. 1.
J. Lauwerys, "Drie mooie molens", in: Oolensche Bijdragen, II, Brecht-Turnhout, 1941, p. 8-11.
"Molenverplaatsing", in: De Belgische Molenaar, jg. 33, nr. 10 (5 maart 1938), p. 100.
"De Buulmolen door de eeuwen heen 1362-2003", Olen, Gemeentebestuur, 2003, 100 p. (overdruk uit het "Lindeblad", lentemaand 2003);
P.J. Lemmens, "Molenoverzicht uit het Arrondissement Turnhout van 1830 tot heden", Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, Kwartaalschrift, Borgerhout, Gitschotel Buurschap, Jg. 12, [1964], nr. 3, p. 21.
Frans Lauwers, 'Sint-Annaplage en Noordkasteel', Antwerpen, 2011. De auteur heeft nog in die opslagplaats gewerkt. Zijn verhaal wordt bevestigd door oud-haveningenieur Albert Himler.

Persberichten
Wim Daeninck, "Dossier Oostwerweel. Groen: "Het Noordkasteel gaat eraan", Gazet van Antwerpen, 23.06.2014.
BAP, "Campings verrijzen in hartje Stad", Het Nieuwsblad, 06.07.2016.
Info Walter Resseler, 21.02.2013, 08.07.2016.

Overige foto's

<p>Molen van het Noordkasteel - I<br>Buulmolen</p>

De opbouw op de tweede standplaats in 1974. Verzameling Ons Molenheem

<p>Molen van het Noordkasteel - I<br>Buulmolen</p>

De opbouw op de eerste standplaats in 1938. Verzameling Ons Molenheem

<p>Molen van het Noordkasteel - I<br>Buulmolen</p>

Verzameling Ons Molenheem

<p>Molen van het Noordkasteel - I<br>Buulmolen</p>

Luchtfoto van de eerste standplaats. Verzameling Ons Molenheem

<p>Molen van het Noordkasteel - I<br>Buulmolen</p>

De teerlingen van de tweede standplaats op Noordkasteel. Foto Walter Resseler, 2012

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: zaterdag 1 april 2017

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens