De "Stedemolen" of de "coornewindmeulen" was aanvankelijk een staakmolen op teerlingen, ingericht om graan te malen. Hij was gelegen op een hoogte aan de zuidoostzijde van de Stedemolenstraat (nr. 6), op de hoek met de Volderstraat, op de uiterste westrand van Tielt-Binnen.

Hij werd voor het eerst vermeld in 1245

Van deze molen worden de maalrechten en de verpachting tot het einde van het Ancien Regime gedeeld door de stad en het hospitaal van de Alexianen aan de Markt. In 1452-1453 werd de molen door de Bourgondiërs en de Gentse Groententers vernield en in 1473 weer opgebouwd dankzij gezamenlijke financiële inspanning van de stad en de Alexianen.

In 1550 diende hij opnieuw hersteld te worden na ontmanteling door de Gentenaars.
In 1561 kregen de stad en het hospitaal het octrooi van Robert de Cellier, raadsheer en watergraaf van Vlaanderen, om naast de gemeenschappelijke windmolen die zij reeds bezaten een rosmolen te bouwen tegen jaarlijkse betaling van 2 ponden parisis aan de grafelijke schatkist.
In 1579 werd de stad Tielt in de as gelegd waarbij o.m. de Stedemolen en de rosmolen in puin lagen. Herstel volgde moeizaam.

De molen staat o.m. aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775), de Atlas der Buurtwegen (1847), de kaart Vandermaelen (ca. 1850) en de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1850), maar telkens zonder molennaam.

In de "Gazette van Gend" van 3 en 6 januari 1799 verscheen de volgende advertentie voor een openbare verpachting: Wordt op 21 nivôse jaar VII (of 10 januari 1799) in de herberg het Paradys openbaar verpacht voor een periode van zes opeenvolgende jaren (ingaande vanaf 12 floréal a.s.): een welbeklante korenwind- en rosmolen, met een huis en erf medegaande, staande in Tielt “t’eynde d’Yperstraete, genaemd de Stedemolen”, actueel nog bewoond door de weduwe van Karel Quartier. Inlichtingen op het secretariaat van de administratie van het kanton Tielt.

In de 19de eeuw was de molen in het bezit van de molenaarsfamilie De Rynck.

Eigenaars sinds 1830:
- 1834, eigenaar: Derynck-Benoot Jacques, molenaar te Tielt
- 28.01.1843, de weduwe en de kinderen (kinderen: a) Derynck Isidore, minderjarige te Tielt; b) Derynck Victor, minderjarige te Tielt, c) Derynck David, molenaar te Tielt, d) Derynck Chrles Leonard, molenaar te Tielt, e) Derynck Louis, molenaar te Tielt en f) Derynck Charles, brouwer te Tielt (overlijden van Jacques Derynck)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Jacques Derynck)
- 08.02.1859, verkoop: a) Derynck Ludovicus, molenaar te Tielt en b) Derynck Victor, molenaar te Tielt (notaris Mulle - graan- en oliewindmolen met rosmolen)
- 22.06.1861, erfenis: a) Derynck-Declercq Lodewijk, molenaar te Tielt (overlijden van Victor Derynck)
- na 1908, erfenis: de erfgenamen (overlijden van Derynck Lodewijk)
- 14.10.1918, erfenis: a) Derynck Lodewijk (voor 8303/23040), zonder beroep te Tielt en b) Dejaegher Augusta (voor 14637/23040), zonder beroep te Tielt.

De molenkast (die drie zolders had) werd in 1864 op een torenkot geplaatst, zodat een gemengde functie koren- en oliemolen bekomen werd. In juni 1882 geraakte de molen na blikseminslag in brand. De kap was gescheurd, de pestels en einden (van het wiekenkruis) werden tot spaanders geslagen en de zware molenas werd doorboord. De schade werd hersteld.
De molen bleef in bedrijf tot 1907 en werd in 1908 omschreven als landgebouw. Hierbij werd de molenkast verwijderd.

Louis Derycnk liet de stenen onderbouw in 1929 slopen. Hij overleed een jaar later, waarop zijn weduwe Augusta Dejaeghere het perceel erfde waarop de eeuwenoude molen had gestaan.

In 1984 werd bij de vernieuwing van het wegdek van de Volderstraat een pletsteen opgegraven. De arduinen steen werd opgesteld op een driehoekig grasperkje op de hoek van de Stedemolenstraat en de Volderstraat. Het staat op een cirkelvormige gemetste en deels opengewerkte sokkel.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Stadsarchief Tielt, Oud Archief, NDC/Oud inventarisnummer 313. Ref. BE SAT/OAT/2/K/P.B./25j. Akte van octrooi van Robert de Cellier, raadsheer en watergraaf van Vlaanderen, waarbij de stad en het hospitaal de toelating krijgen naast de gemeenschappelijke windmolen die zij reeds bezitten een rosmolen te bouwen tegen jaarlijkse betaling van 2p. par. aan de grafelijke schatkist, 1561 (1 stuk).
Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207 : Mutatieschetsen, Tielt, Afdeling 3, 1925/107, 1929/39, 1936/55, 1939/41.

Gedrukte bronnen
Gazette van Gend, 3 en 6 januari 1799, of 14 en 17 nivôse jaar VII

Werken
Gids voor Groot-Tielt 1987, Tielt, 1987, p. 184.
H. Holemans, Windmolens te Tielt, in Ons Molenheem, 2002, nr. 4, p. 59.
Hollevoet F. e.a., Als straten gaan… praten. De roede van Tielt, Tielt, 2005, p. 240.
R. Ostyn, Het verhaal van de Ieperstraat, Tielt, onuitgegeven nota, s.d., s.p.
R. Ostyn, Historische stedenatlas van België, Tielt, Brussel, 1993, p. 92-93, 106.
Callaert G. & Santy P. m.m.v. Boone B., Devooght K. & Moeykens S., Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Tielt, Deel I: Stad Tielt (straten A-R), Deel II: Stad Tielt (straten S-Z), Deelgemeenten Aarsele, Kanegem en Schuiferskapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL29, 2007.
Paul Huys, "De Rynck: een Deinse molenaarsfamilie (met Tieltse roots"), in: Vlaamse Stam, Tijdschrift voor Familiegeschiedenis, maart 2002, nr. 3, jg. 38, p.161-162.

Mailberichten
Stefaan De Bel, Tielt, 17.03.2013.