De Gijzelmolen was een houten korenwindmolen in de vroegere Molenstraat (huidige Gijzenzelestraat - tegenover nr. 1), nabij de Wettersesteenweg (steenweg van Oosterzele naar Wetteren), op 700 meter ten zuidoosten van de kerk van Gijzenzele.

Hij werd voor 1367 gebouwd. De molenberg met de windmolen was in het bezit van de Gentse Sint-Baafsabdij. Al in 1367 wordt in een pachtcontract van hun pachthoeve aldaar, melding gemaakt van een windmolen.

Met tussenpozen vinden we in het abdijarchief gegevens over deze windmolen en zijn pachters terug. Als in 1522 de molenwal werd verpacht aan ene Jan Fyllet, liet die op de berg een nieuwe windmolen bouwen. Deze bleef dan voor lange tijd in particuliere handen. Het is pas omstreeks 1626 dat het kapittel van Sint-Baafs terug in het bezit van de molen kwam.

Tot 1730 blijven de verwijzingen schaars, nadien weten we, aan de hand van prijzijen, dat de molen één koppel stenen bezat. Dat worden echter vlug twee koppels. Omstreeks 1845, of nog vroeger, wordt een stampkot bijgebouwd.

Op 2 oktober 1798 werd J.F. de Letter toegewezen als pachter van de molen, die nog steeds in het bezit was van het kapittel van Sint-Baafs te Gent.

In het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Gijzegem in 1821 lezen we: "il existe dans la commune qu'un seul moulin, mû par l e vent. Il sert à moudre les grains; il appartient au sieur Janssens. L'expert n'a pu se procurer le bail dudit moulin, mais il estime d'après des renseigenments pris, qu'il doit être porté" au revenu brut de f. 160 et, déduction du 1/3 (f 51.38) pour réparation, en revenu net de f. 102,12".

Eigenaars na 1821:
- 1821, eigenaar: Janssens
- voor 1834, eigenaar: Janssens Gerard, molenaar te Oosterzele
- 02.01.1845, testament: Janssens-De Moerloose Charles, olieslager te Gijzenzele (notaris Van Caneghem - verklaring in april 1849)
- 21.07.1881, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw De Moerloose)
- 10.09.1884, deling: Janssens Evariste, landbouwer te Gijzenzele (notaris Boeckaert - korenwindmolen en stampkot op A337b)
- 06.07.1898, verkoop: a) Janssens Charles, stoker te Gijzenzele, b) Janssens Oscar, c) Janssens Edmond (overleden op 04.12.1911), d) Janssens Justine (overleden op 28.08.1915), e) Janssens Constance (overleden op 08.05.1901) en f) Janssens Amelie (overleden op 28.10.1899) (notaris Boeckaert)
- 28.08.1915, erfenis: a) Janssens Charles, ongehuwd, eigenaar en burgemeester te Oosterzele en b) Janssens Oscar Antoine, ongehuwd, raadsheer bij het Hof van Beroep te Gent (overlijden van Justine Janssens)
- 19.11.1924? verkoop: Van de Weghe-Van den Berghe Emmanuel Jules, molenaar en landbouwer te Gijzenzele (notaris Verstraeten - windmolen en stampkot)

Naast de molen stond een rosoliemolen waarbij het paard binnen liep. Het stampkot werd in 1893 in het kadaster omschreven als landgebouw. Nochtans werd opnieuw melding gemaakt van het stampkot in de verkoopakte van notaris Verstraeten in 1924. Het zou kunnen dat de olie-inrichting wel nog aanwezig, maar niet meer in werking was.

Op de tweede pinksterdag 1931 brandde de molen af bij een hevig onweer. (Dit wordt als "officiële reden van verdwijnen" gemeld). De molen was toen in het bezit van Emiel  Van de Weghe uit Gijzenzele.

Bij akte verleden op 5 feburari 1935 ten overstaan van de Ontvanger der Registratie en Domeinen te Gent werd het vroegere molenperceel verkocht aan de Belgische Staat. Deze liet in de molenwal een bunker Av 10 (een vooruitgeschoven bunker) oprichten, in het kader van de oorlogsdreiging. Deze bunker bestaat nog onder de benaming "Molenbunker". Ook bestaat nog een gedeelte van de molenberg met restanten van de vier teerlingen. Een informatiepaneel vertelt over de 'Slag bij Gijzenzele' in mei 1940 en over de vroegere staakmolen.

Georges SOUFFREAU, Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Georges Souffreau, "Geschiedenis van de Houten Koren- en Oliewindmolen te Gijzenzele (voor 1367-1931) en van de Houten Koren- en Oliewindmolen te Letterhoutem (1520-1925)", Woubrechtegem, Eigen Beheer, 2014, 80 p.

De Gentse Sint-Baafsabdij bezat te Gijzenzele een molenberg met windmolen. Al in het jaar 1367 wordt in een pachtcontract van hun pachthoeve aldaar, melding gemaakt van een windmolen. Met tussenpozen vinden we in het abdijarchief gegevens over deze windmolen en zijn pachters  terug. Als in 1522 de molenwal wordt verpacht aan ene Jan Fyllet, liet hij op de berg een nieuwe windmolen bouwen Deze blijft nu voor lange tijd in particuliere handen. Het is pas omstreeks 1626 dat het kapittel  van Sint-Baafs terug in het bezit van de molen komt. Tot het jaar 1730 blijven de verwijzingen schaars, nadien weten we, aan de hand van prijzijen, dat de molen één koppel stenen bezat. Dat worden echter vlug twee koppels. Omstreeks 1845, of nog vroeger, wordt een stampkot bijgebouwd.
Na een brand in 1931 wordt de windmolen van Gijzenzele gesloopt.

Voor 1520 bestond er te Letterhoutem geen windmolen. De Gentse Sint-Pietersabdij verleende toen de toestemming om op haar heerlijkheid Letterhoutem een windmolen te rechten. De windmolen zélf bleef steeds in particulier bezit. Daardoor komen we weinig te weten over onder meer de draaiende werken. Omstreeks 1660 is er ook sprake van een oliemolen. De Franse administratieve hervormingen na 1794 maakten er de zoektocht naar data over deze windmolen en hun eigenaars er niet gemakkelijker op. Waarschijnlijk kocht Jozef Beurms, een molenaar uit Erpe, in of rond 1818 de molen aan. Deze familie bleef tot 1925, jaar van de afbraak, eigenaar en molenaar.

Het boek telt 80 bladzijden en is rijk geïllustreerd. Het is te verkrijgen aan de prijs van 8,00 € 

Bestellingen:

Georges L. Souffreau
Bosstraat 30
9550 Woubrechtegem
tel. 053-627693
e-mail: gsouffreau @ telenet.be
Bank: IBAN BE37 8508 1209 6728 BIC SPAABE22
Port binnenland: 3,50 €
Nederlandse lezers bestellen bij het Molencentrum te Roosendaal
molencentrum @ home.nl

Archiefbronnen
- Rijksarchief Beveren, Scheldedepartement, nr 5870: schets van een houten windmolen te Gijzenzele, eigendom van het kapittel van Sint-Baafs te Gent (toewijs 11 vendemiaire 7 of 2 okt 1798) pachter is Jean François de Letter (mededeling G. Souffreau, Woubrechtegem, 03.08.2013).
- Rijksarchief Gent, Archief Sint-Baafs (medeling Georges Souffreau, Woubrechtegem)

Werken
- De Potter F. - Broeckaert J., Geschiedenis van de gemeenten der Provincie Oost-Vlaanderen, reeks I, deel 3, Gent, 1864-1870.
- Holemans Herman, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I, Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000.
- Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. De arrondissementen Eeklo en Gent, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962).
- Souffreau Georges, "Geschiedenis van de Houten Koren- en Oliewindmolen te Gijzenzele (voor 1367-1931) en van de Houten Koren- en Oliewindmolen te Letterhoutem (1520-1925)", Woubrechtegem, Eigen Beheer, 2014, 80 p.
- Verhulst A., De Sint-Baafsabdij te Gent en haar grondbezit (VIIe-XIVe eeuw), Brussel, 1958, p. 413-425.

Mailbericht John Verpaalen, Roosendaal, 29.11.2015.