De Sint-Lenaartsmolen, de Molen van het (Molen)heiken, de Nieuwe Molen, de Molen van Meeussen of de Molen van Biteut was een houten korenwindmolen aan de zuidoostzijde van het Molenheiden in het westen van Sint-Lenaarts. De plaatselijke benaming "Molen van Biteut" wijst naar een meesje, een vogels die in de Kempen een biteutje wordt genoemd.

De standaardmolen werd kort voor 1614 opgericht door de graaf van Hoogstraten en werd - net zoals de andere banmolens - verpacht.

We zien hem aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775) als "den Nieuwen Molen" met het bruin symbool van een standaardmolen, in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) als "St. Leonard Molen", op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850) onder de benaming "M(oul)in de St. Leonard" en zonder naam op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855). 

Kadastrale beschrijving uit 1827: "gelijken standaardmolen (zie Brecht, kadasterperceel C690)maar van zwakkere kleinere samenstelling, deszelfs gelegentheid bij het gehucht St. Leonardus is redelijk wel, maar staat slecht op den wind en heeft zoals C690 twee paar molensteenen, deselve is als voor met een huis en grondeigendommen verhuurd aan Leonard Eyskens, molenaar te Brecht."

Eigenaars: tot einde van het Ancien Regime: de heer van Hoogstraten

Pachters-molenaars:
- 1614: Jan Peeters-Keysers
- 1624: Aert Janssen
- 1653: Lambrecht Cornelissen
- 1656: Adam van Geel
- 1660: Jan van den Berge en Balthazar van Geel
- 1666: Henrick Peeter Henrickx
- 1673: Jan van den Berge-Verhese
- 1678: Adriaan Rigouts-Verhese
- tot 1718, dan vermoord: Van Geel
- 1720: Adriaan Floren-Havermans
- 1728: Georges Van Gimmenigh
- 1817: Adriaan Rombouts
- 1827: Leonard Eyskens

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Keysers-Van de Cauwelaer Josephus Franciscus, eigenaar te Brecht; huurder-molenaar is Eyskens Leonard.
- later, erfenis: de erfgenamen
- 30.07.1876, erfenis: Keysers-Mast Joannes Franciscus, notaris te Brecht (overlijden van Keysers Marie Laurentia)
- later, erfenis: de erfgenamen
- 02.08.1892, deling: Nève-Keysers Louis Joseph François, ingenieur te Sint-Lenaarts (notaris Van Nueten)
- 19.10.1901, verkoop: a) Meeussen Pierre Jean, molenaar te Sint-Lenaarts, b) Meeussen Philomena, te Sint-Lenaarts en c) Meeussen Jozef Frans, molenaar te Sint-Lenaarts (notaris Van Nueten)
- 27.07.1908, afstand: Meeussen-Jacobs Petrus Joannes, molenaar te Sint-Lenaarts (notaris Van Nueten)
- 31.07.1925, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Petrus Joannes Meeussen)

In de jaren 1930 was de molen niet meer in gebruik en hij geraakte in verval. De molentrap was weggenomen en de molenkast hing schuin.

In 1944 werd de molen afgestookt. De molensite is thans onbebouwd.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Uit: Lieven Denewet, “Honderd bespookte molens in Vlaanderen. Een verzameling molensagen van de Kuststreek tot het Maasland”, Molenecho’s, jg. 20, 1992, 3-4, p. 138-139, 207. 

Petrus Joannes Meeussen, de mulder-tovenaar van Sint-Lenaarts 

En dat was ne mulder van St. Lenaarts, nen tovenaar. Dan mocht ge ergens henengaan, dan zei hem dat hem er ook zou zijn, en hij was er nog vóór U. Die heeft zo wel meer van die toeren uitgehaald, maar ‘k weet er zo niet veel niet meer van.

Zegspersoon: Cornelis Frans “Suske” Mergits, °Brecht 10.09.1875, letterzetter, Lange Pad 3, Brecht

Bron: R. Aertsen, “Onderzoek naar de sagenmotieven in het noorden van de Antwerpse Kempen”, Leuven, 1953 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), p. 194.

------------- 

De mulder vroeger dat was ook nen aardige. Die kon ook wat meer. Op ne keer kwam er eens een boerke voorbij de molen gegaan. Peerken was juist voorbij gegaan met een kruieltje.  “Ja”, zei hem tegen dien boer, “dat Peerken blijft toch een kloek manneken, ‘k zal die eens ne polka rond zijn kruieltje doen dansen”. De mulder fluit en Peerken begon te dansen. ‘ Avonds hebben ze een vrouw aan de was gezet, ze gingen dat zeggen tegen de mulder. “Ja, dat doet niks”, zei de mulder. Tot ’s morgens toe had ze er gestaan.

Zegspersoon: Petrus J. Anthonissen, °Sint-Lenaarts 28.02.1883, landbouwer, Bevrijdingsstraat 32, Sint-Lenaarts
Bron: R. Aertsen, “Onderzoek naar de sagenmotieven in het noorden van de Antwerpse Kempen”, Leuven, 1953 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), p. 196.

-------------- 

Met St. Lenaartse markt stond er ene met een krameke om daar centen te winnen.  Jaan van Moors deed ook mee. Zijn centen waren door den duur allemaal weg. Fons van de mulder komt hem tegen onderweg. “Wat is ‘t, ge ziet er zo triestig uit?” zie hem. “Hier se” zei Fons “vijf frank, gaat terug, ik zal hier blijven staan.” En hij won het één spelleke achter het ander. “Ik schei uit” zei Peer. “Ja ik ook” zei die van ’t krameken, want daar is er hier ene bij die meer kan als ik”. De Fons van de mulder, die kon veel, juist gelijk zijn vader.

Zegspersoon: Petrus J. Anthonissen, °Sint-Lenaarts 28.02.1883, landbouwer, Bevrijdingsstraat 32, Sint-Lenaarts
Bron: R. Aertsen, “Onderzoek naar de sagenmotieven in het noorden van de Antwerpse Kempen”, Leuven, 1953 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), p. 197.

------------- 

De mulder vroeger kon ook zo wat meer als een andere. Die kon een peerd op de baan doen stoppen. Op ne keer deed hij dat ineens maar diegene die op de baan was, was straffer als hem. Die kwam om de mulder eens te proberen. Hij deed de molen zo maar ineens stilvallen en ’t was nochtans stormwind.

Zegsperoon: Jan Wuyts, °Sint-Lenaarts, 67 jaar in 1953, landbouwer

Bron: R. Aertsen, “Onderzoek naar de sagenmotieven in het noorden van de Antwerpse Kempen”, Leuven, 1953 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), p. 202.

---------------- 

Wette wa’k wel g’hoerd hem? Louis van de meulder van St. Leners, akket goe veur hem, dië kost onderwegen ne mens houwe staan, met ’n fermul of zoiet te zeggen.
Weet je wat ik gehoord heb? Louis van de mulder van Sint-Lenaarts kon - als ik het goed voor heb - iemand die op pad was doen stilstaan, door het uitspreken van een formule of iets dergelijks.

Zegspersoon: Adriaan “Sus” Van Riel, °Sint-Lenaarts 07.12.1884, landbouwer, R. Delbekestraat 15, Sint-Antonius-Brecht (nu gemeente Zoersel).

Bron: H. Daras, “Onderzoek naar de sagenmotieven in het hart van de Antwerpse Kempen”, Leuven, 1964 (licentiaatsverhandeling), dl. 2, p. 325.

--------------- 

Sagenmotieven: toverwereld – tovenaars – macht – plagerijen: doet mensen stilstaan; komt het eerst ergens aan; doet mensen dansen; doet winnen in spel; macht der zende: de mare.

Archieven en landkaarten
Ferrariskaart (ca. 1775)
Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken
C.J. Lauryssen, "De molens van het Graafschap en het Hertogdom Hoogstraten", Brecht, Braeckmans, 1934, 199 p. - overgenomen in: De Belgische Molenaar, jg. 47 (1952) - 48 (1953), passim;
H. Holemans & P.J. Lemmens, Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen, Nieuwkerken, Ten Bos, 1983, p. 25-26.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten P-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2011, p. 34.
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind- water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring "Ons Molenheem", 1986, p. 68.
F. Ooms, De Nieuwe Molen, in: Brecht, gemeentelijk informatieblad, V, nr. 1, feburari 1981, p. 8-11.
De oude molen, in: Natuur- en Stedenschoon, XVII, 1938, p. 151 en XVIII, 1939, p. 72.
A.S., Jan Lambrechts, wandelende computer te Sint-Lenaarts, Het Nieuwsblad, 29.10.1969.
Lieven Denewet, Honderd bespookte molens in Vlaanderen. Een verzameling molensagen van de kuststreek tot het Maasland, Molenecho's, XX, 1992, nr. 2-3, p. 138-139, 207.

Mailberichten
Hugo Lambrechts-Augustijns, 09.03.2015.