Molenechos's Homepage Molenechos.org

Gent, Vlaanderen - Oost-Vlaanderen

Verdwenen molen

karakteristiek

Naam
Volmolen, Molen van het Paddegat
Ligging
Nieuwbrugkaai 79A
9000 Gent
westzijde
hoek met Volmolenstraat
monding Oude Leie (gedempt) in de (Nieuwe) Leie
kadasterperceel B1104
Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
toon op kaart
Gebouwd
1777-1779
Verdwenen
1905, sloop
Type
Onderslag watermolen
Functie
Volmolen, runmolen
Database nummer
3112
© Foto A. Varenbergh, 1899. Stadsarchief Gent. De waterloop was al overwelfd. Repr. Ons Molenheem

Beschrijving / geschiedenis

De Volmolen of Molen van het Paddegat was een watervolmolen met groot houten onderslagrad op de hoek van de huidige Nieuwbrugkaai (79A) en de Volmolenstraat, op de monding van de (gedempte) Oude Leie in de (Nieuwe) Leie.  De aanleg van de Volmolenstraat gebeurde  tussen 1892 en 1895. Het straattraject volgt de bedding van de Oude Leie.

De stedelijke volmolen aan het Paddegat werd opgetrokken tussen 1777 en 1779 onder leiding van Louis 't Kint, ter vervanging van de 2 volmolens aan de Vijfwindgatenbrug

Vooral de wolfabrikanten hadden bij de schepenen aangedrongen op de bouw van die volmolen. Daartoe moesten enkele woningen worden afgebroken die toevallig eigendom waren van Louis 't Kint. Deze had de leiding van het gehele project (de nieuwbouw van de volmolen, het molengebouw, de bijgebouwen en het magazijn) en hij mocht tevens optreden als aannemer voor de werken, met inbegrip van de aanleg van kaaimuren, het uitbaggeren van waterlopen, de bouw van een nieuwe stuw, enz. In onderaanneming deed Louis 't Kint daartoe een beroep op niet minder dan 54 meestermetsers, elk met hun knechten.

In tegenstelling met andere Gentse watermolens, zou deze van 't Paddegat minstens 10 maanden per jaar kunnen draaien. De "balcken" aan de nabije Rode Torenstuw (tussen de Nieuwe Leie en de Neerschelde) moesten steeds "inliggen" ten behoeve van de scheepvaart, behalve bij sterke regenval in herfst en winter, of bij het smelten van de sneeuw in de lente, als de laagliggende Leie-oevers dreigden onder te lopen. 

In de Gazette van Gend van 11 juni 1789 liet G. van Schauwenberghe, directeur van de stadsvolmolens "Tusschen het Pas" weten: "dat hy heeft doen stellen eenen snuyfmolen, draeyende met het water, tot het construeeren ofte maelen van vetten en droogen steelsnuyf, emmers alle soorten van karotten ofte tabak in poeder, voor zooveel dat’er pletters en witte maelsteenen zyn, alsook kleyne grauwe steenen tot gerief van den vetten snuyf ofte karotten, zoo dat een ider op korten tyd en voor eenen redelyken prys kan gedient wordendat hy heeft doen stellen eenen snuyfmolen, draeyende met het water, tot het maelen van vetten en droogen snuyftabak".

In de "Gazette van Gend" van 25 april 1793 verscheen een advertentie met mededeling dat in de stadsvolmolen aan het Spaensch Kasteel alle soorten van wollengoed gewassen worden.

De lijndraaier P.J. Lefevre, wonende bij de Dampoort in Gent, liet in de "Gazette van Gend" van 13, 16 en 19 oktober weten dat hij de volmolen aan de Pasbrug heeft gepacht en dat hij er vanaf 11 brumaire e.k. (= 1 november) alle wollen goederen zal vollen en wassen.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Stad Gent
- 23.04.1859, verkoop: De Naeyer Pieter Franciscus, handelaar te Gent (notaris Eggermont - "moulin à foulon")
- 26.09.1867, verkoop: Coppens Jan, koster te Gent (notaris Claeys - schorsmolen door water en stoom).
- 07.09.1877, gift: a) Coppens Ludovica, zonder beroep te Gent en b) Coppens Carolina, zonder beroep te Gent (notaris Vandeweyer - huis, met gebouwen en erve dienende tot huidevetterij, schors- en snuifmolen en lusttuin).

Vanaf 1841 was de watermolen aan het Paddegat ook als schorsmolen in gebruik.
Na 1862 gebruikte De Naeyer de watermolen enkel als drijfkracht voor het malen van schors, waarvoor in 1868 een stoommachine ter aanvulling werd geïnstalleerd.
Vanaf 1887 is in het kader van de sanering van de nabijgelegen volksbuurt 't Nieuwpoortje, de Sint-Jacobsgracht en 't Paddegat gedempt en de molen buiten dienst gesteld.
Op stoomkracht bleef de schorsmolen draaien tot 1897, in een aanpalend geboww.

In de jaren 1860 werd hij een schorsmolen, die zowel met waterkracht als met stoom kon werken, en in 1877 was hij een schors- en snuifmolen. Minstens tot 1890, getuigende een oude foto, bleef het monumentaal houten onderslagrad zichtbaar.

Het molengebouw (en mogelijk ook het waterrad) werd in 1905 gesloopt.

Lieven DENEWET

Literatuur

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", 11.06.1789.
"Gazette van Gend", 25.04.1793.
"Gazette van Gend", 13, 16 en 19 oktober 1798 of 22, 25 en 28 vendémi-aire jaar VII)

Werken
- Lieven Denewet, "Volmolens voor wol en zeemleder in Vlaanderen en Waals-Brabant. Deel 1. Geografische en chronologische inventaris", Molenecho's, jg. 15, 1987, nrs. 2-3, 158 p. (themanummer).
- "Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962).
- Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000.
- H. Coppejans-Desmet, "Pogingen tot opbeuring van de Gentse wolnijverheid bij de aanvang van de XIXde eeuw", Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent", XXI, 1967, p. 131-162.
- Guido Deseyn, "Gentse getijdemolens", Gent, Vereniging voor Industiële Archeologie en Textiel, 1988, 40 p.

Overige foto's

Volmolen, Molen van het Paddegat, Gent, Vissers op bootjes bij de Volmolen, achterin rechts. Stadsarchief Gent, SCMS_4385 en 4386 | Database Belgische molens
© Vissers op bootjes bij de Volmolen, achterin rechts. Stadsarchief Gent, SCMS_4385 en 4386
Volmolen, Molen van het Paddegat, Gent, Stadsarchief Gent, SCMS_5387 | Database Belgische molens
© Stadsarchief Gent, SCMS_5387