De Pelgrim was een houten korenwindmolen aan de noordzijde van de Drie Eikenstraat (nr. 1), de vroegere Molenstraat, nabij de hoek met de Baron de Celleslaan, waar nu basisschool 't Kofschip is gelegen.

Deze standaardmolen werd voor 1370 gebouwd, toen een "land bider molen" vermeld wordt in een register van het Leenhof van Brabant.  Latere toponiemen die wijzen op het bestaan van de molen: Molenveld (1426)  en Molenberg (1451). In 1454 werd "Claus Knyf, alias de moelare (molenaar)" vernoemd. De molen was afhankelijk van het kasteel Hof ter Linden.

De molen verdween al vroeg. In 1661 werd er pogingen aangewend om hem weer op te richten. Dat zou pas ruim 60 jaar later gebeuren.

Balthazar de Neuff verkocht op 11 oktober 1723 de oude molenwal ("den Meulenberg") aan "meester-meulder" Geeraert Van Laetem. Deze liet er een standaardbouwen bouwen  Hij had hiertoe de toestemming gekregen van de dorpsheer van Edegem. Hij stelde de molen hem meteen in als borg ter betaling van de molenberg. In een arduinsteen in één van de teerlingen stond het inschrift "G.V.L. - 1723".

De molen werd al in september 1725 weer verkocht voor 6300 gulden aan Jan De Bodt uit Hofstade in het Land van Aalst. In de akte staat de beschrijving "wintmolen metten berghe, gewant ende alle sijne ndere toebehoorten ... gen. den Pellegrim..." Na de dood van Jan kwam, einde 1732, kwam "de Pellegrim" in handen van de dochter Marie Françoise De Bodt, gehuwd met Cornelis de Backer. Amper enkele jaren later, op 27 april 1736, verkochten ze de molen aan Anthoni Spuyt-Vandamme. De molen was zwaar belast, maar de molenaar deed toch goede zaken.

Molenaar Anthoni Spruyt werd oud, liet de molen op naam van zoon Franciscus schrijven en stierf op 29 september 1774. Franciscus Spruyt huwde met Maria Joanna Lambrechts, geboren in Hove op 15 januari 1748 als dochter van Petrus en Anna De Deken. Deze ouders waren vermogende personen in Hove: bij notariële akte van 9 mei 1781 kreeg Joannes Baptist Lambrechts, broer van Maria Joanna, een bruidsschat ter waarde van 3000 gulden. Hierbij genoten Maria en Franciscus Spruyt ook een som van 1000 gulden.

Franciscus Spruyt herbouwde het molenhuis, zoals blijkt uit de inscriptie op de arduinen deurlijst "A° F.SP.-1791". Hij bemaalde de molen tijdens de moeilijke periodes van de Franse en Hollandse tijd. Hij probeerde tevergeefs belastingvermindering te krijgen. Net als de andere mulders moest hij zich aanpassen aan de nieuwe reglementeringen , zoals het maalloon in geld in plaats van in natura.

Francscus Spruyt overleed in 1829 en de drie zonen kochten de "... schoonen, neringrijken graanwindmolen met zijn staande en drayende werken ... met den molenberg ... gen. den Pellegrim..."  Petrus overleed in 1846. Gomarus en Franciscus behielden de molen die het in die periode goed scheen te doen.

De Pellegrim werd in 1876 verkocht aan P.J. Van Raebroeckx. Al in 1883 werd hij op een openbare verkoop aan Petrus Victor Hellemans toegewezen.

Deze plaatste in 1888 een stoommachine. Hij kreeg in 1904 concurrentie van E. Servais die dan een mechanische maalderij in werking bracht in de huidige Patronaatstraat. P.V. Hellemans verkocht de Pelgrim in mei 1907 aan Oscar Mayer Van den Bergh, grondeigenaar en bewoner van het Hof ter Linden in Edegem.

Kadasterbeschrijvingen:
- 1818: "il existe dans la commune d'Edeghem un seul moulin à vent, il est activé par le propriétaire. Ce moulin consiste en une barraque de bois à pivot, reposant sur un pied de maçonnerie. L'expert, après avoir examiné sa situation, et pris une inspection réfléchie de toute ... partie, s'est attaché à obtiner de l'opinion publique la quantité approximative de grain que pouvait moudre annuellement ce moulin. Ce renseigenement joint aux observations qu'il a été à même de faire l'ont déterminé à donner à ce moulin l'évaluation brut de f 600,00 et net de f. 400,00."
- 1829: "de molen is van hout gebouwd, deselve heeft eenen omgang en twee paar steenen welke niet gelijktijdig kunnen werken. Hij is gunstig gelegen bij het dorp, sterk en wel voortimmerd ofschoon hij uitwendiglijk niet zeer goed onderhouden is."

De molen staat aangeduid op een figuratieve kaart van 1763, de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een standaardmolen en met de benmaing "Moulin d'Edeghem", op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen als "M(oul)in d'Edeghem" en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1850) als "Moulin à Vent".

De molen werd in augustus 1914 in brand gestoken door Belgische soldaten. De standaardmolen werd nadien niet meer opgebouwd. De teerlingen en de oprichtingssteen waren in 1927 nog te zien. De molenwal werd slechts opgeruimd na 1945, bij de bouw van een school (huidige basisschool 't Kofschip).

Een aantal naamrelicten wijzen nog op het bestaan van een molen. Het toponiem Molenveld, nog aanwezig in de Molenveldlaan, en de nabijgelegen Jan De Bodtlaan (Jan De Bodt was één van de laatste molenaars) verwijzen naar het vroeger bestaan van een windmolen in deze omgeving. De vroegere Molenstraat draagt thans de naam Drie Eikenstraat. Een zijweg heet De Pelgrim.

In het molenhuis aan de Drie Eikenstraat bleef nog een tijdlang een maalderij, eigendom van maalder (molenaar) Jan Van den Bergh, in werking. Al in 1921 werd een elektromotor geplaatst. Jan Van den Bergh had ook paard en kar, waarmee hij de zakken graan bij de mensen thuis afhaalde om het nadien gemalen terug te brengen.” Begin jaren 1930 bouwden Jan en Rosalia Van den Bergh een maalderij in de Verbindingstraat en werd er gemalen met molenstenen, aangedreven door elektriciteit. De maalder is door een ongelukkige val in de maalderij in 1960 verongelukt. De activiteiten werden voortgezet door twee zonen en sinds de jaren 1960 alleen nog door zoon Frans. In 2017) was er nog altijd veel activiteit rond bloem en meel. Verder kan je bij Maalderij Van den Bergh terecht voor dierenvoeding en -benodigdheden, alles voor de tuin en nog zoveel meer.

Eigenaars:
- 1723, (her)oprichting: Geeraert van Laethom, molenaar te Edegem
- september 1725, verkoop: Jan de Bodt-De Greef, afkomstig van een molen uit Hofstade in Oost-Vlaanderen. Hij kocht voor 6300 gulden de "wintmolen metten berghe, gewant ende alle syne andere toebehoorten, gen. den Pellegrim."
- einde 1732, deling: Cornelis De Backer, gehuwd met dochter Marie Françoise De Bodt (overlijden van Jan De Bodt)
- 27 april 1736, verkoop: Anthoni Spruyt-Vandamme
- 1774, overdracht: zoon Franciscus Spruyt-Lambrechts, molenaar te Edegem.
- 1829, deling: gebroeders Petrus, Gommarus en Henricus Spruyt (overlijden van hun vader Franciscus Spruyt)
- 03.02.1876, verkoop: Van Raebroeckx Pierre Jacobus, zonder beroep te Edegem (notaris Van Camp)
- 30.09.1883, verkoop: Hellemans-Van Berckelaer Petrus Victor, landbouwer te Edegem (notaris Van Camp)
- 08.05.1907, verkoop: Mayer Van den Bergh - du Bois d'Aische Oscar Jean Joseph Henri Emile Clement, eigenaar te Edegem (notaris Van Broeckhoven)E

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Rijksarchief Antwerpen, Notariaat Joannes Carolus Seghers, Mortsel
- nr. 3371. "Transport van Petrus Lambrechts ende Annna De Deken sijne wettige huysvrouwe ingesetenen der Baronnie van Ste Laureys te Hove, aen Joannnes Baptista hunnen sone ende Maria Rudts sijne bruyd ende toecomende huysvrouwe (9 mei 1781).
- nr. 3371. Testament van Franciscus Spruyt en Joanna Maria Lambrechts "sijne wettige huysvrouwe, ingesetenen der parochie ende heerijkheyd van Edegem" (16 juli 1781)
- nr. 3383-39. Maria Theresia "gewesene religieuse donateert aen Franciscus Spruyt ende Joanna Maria Lambrechts sijne huysvrouwe, haer jouffe. comparante suster ende swaeger eene somme van 800 guldens" (23 juli 1787).
Algemeen Rijksarchief Brussel, Kaarten en plans, nr. 1032 (figuratieve kaart, 1763)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) (enkel het molenperceel)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken
R. De Groodt, "Edegem", De Schakel, jg. VI, Antwerpen, 1951, nr. 3, p. 94-132.
P.D. Kuyl, "Notice historique sur la paroisse de Buyseghem, aujourd'hui Edegem, près d'Anvers", Analectes pour servir à l'histoire ecclesiastique de la Belgique, dl. VI, Leuven - Brussel, 1869, p. 254-301.
P. Van den Bergh, "Edegems vroegste geschiedenis", Heemkundig handboekje voor de Antwerpse randgemeenten, Borgerhout, 1968-1969, jg. XVI, nr. 4, p. 1-33.
R. Van Passen, "Edegem 1173-1973", De autotoerist, jg. XXVI, nr. 15, 5 juli 1973, p 672-676.
R. Van Passen & Ch. Neyens, , Edegem in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1974.
Robert Van Passen, "Geschiedenis van Edegem", Edegem, 1974, p. 833.
R. Van Passen, "Geschiedenis van de Edegemse straatnamen", Naamkunde, jg. XII, Leuven, 1980, afl. 1-2, p. 1-30.
P. Franck, "Windmolen Den Pelgrim", "De Zonneblusser", Tijdschrift voor Heemkunde Edegem vzw, jg. 35, 2012, nr. 2, april-juni, p. 50-51.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, Ten Bos, 1983, p. 48
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind- water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring "Ons Molenheem", 1986, p. 27.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-G", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2009, p. 47.
Hugo Lambrechts-Augustijns, "Molenaars Lambrechts", Wijnegem, Homunculus, 1997, p. 30-31.

Persberichten
Wout Engels, "Familiebedrijf opent nieuwe vestiging in Rumst", Gazet van Antwerpen, 31.12.2014.

Websites
www. maalderijvandenbergh.be

Mailberichten
Norbert Busschots, 12.03.2014.