Molenechos's Homepage Molenechos.org

Lier, Vlaanderen - Antwerpen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Volmolen
Ligging
Gasthuisvest
2500 Lier
zuidzijde
hoek met de Arthur Vanderpoortenlaan
op de Oude Grote Nete
kadasterperceel I174
Vlaanderen - Antwerpen
Gebouwd
voor 1421 / 1432
Verdwenen
1894, onttakeld / 1911, sloop
Type
Onderslag watermolen
Functie
Volmolen
Bescherming
niet,
Database nummer
3231
© Ingekleurde foto ca. 1900 (coll. Stadsarchief Lier)

Beschrijving / geschiedenis

De Volmolen, destijds ook de Molen bij de Properjansvest geheten, was oorspronkelijk een graanwatermolen en later een volmolen.

Hij was gelegen op de (nu gedempte) Oude Grote Nete, aan de zuidzijde van de Gasthuisvest, op de hoek met de Arthur Vanderpoortenlaan.
De Gasthuisvest heette vroeger de "Sint-Jansstraat", later "Grooten Bruel" en "Bril" achter de Zwartzusters (1852). Het westelijk deel van die straat heet vanaf 1960 de "Volmolenstraat". De molen was zeer schilderachtig gelegen met links de oude loop van de Grote Nete (en de Kerkhofmolenloop ) en rechts de oude vestgracht.

De watermolen werd voor 1421 als een graanmolen gebouwd onder het "Hof van Zevenbergen". De stad Lier verwierf hem in 1425 en richtte hem in 1432 in als een volmolen voor het vollen van wollen stoffen, ten behoeve van de bloeiende lakennijverheid. Ook nadat het vollen werd opgeheven, bleef de benaming "volmoleken" in de volksmond leven.

De watermolen staat aangeduid op de Ferrariskaart van ca. 1775 (roodgekleurd, dus stenen gebouw).

Eigenaars na 1830:
- 28.12.1830, verkoop: Wijnans-Van Craen Jacobus, molenaar te Lier (notaris  Van Cauwenbergh)
- 10.04.1874, deling: Wijnans-Ceulemans Jan, molenaar te Lier (notaris Notelteirs)
- 28.01.1893, verkoop: Stad Lier (beslissing burgemeester)

Volgens de legger van P.C. Popp (ca. 1850) was de "Watergraenmolen", in het bezit van rentenier Jacobus Wynants-Vancraen, ondergebracht in klasse 3, met een belastbaar inkomen van 152 frank (bebouwd) en 1,13 frank (onbebouwd, met een oppervlakte van 1,28 aren).

De molenaarswoning bevond zich in het molengebouw. Wie van de Gasthuisvest naar de Molpoort wilde gaan, moest door de molen en het smalle houten bruggetje gaan! De molenaar had in de loop van de 19de eeuw het recht twee koperen centen tol te eisen.

Met de indijking van de Nete werd de waterloop gewijzigd zodat de molen in 1885 niet meer aan het water lag. Het mechanisme werd afgebroken in 1894, maar het houten onderslagrad bleef nog staan.

Rond 1900 werd het molengebouw bewoond door een volksfiguur, "Spek en Eieren" genaamd. Tijdens zijn vrije uren boetseerde hij kopbeeldjes in kleiaarde.

In 1911 werd het vervallen molengebouw afgebroken.  

De huidige straatnaam Volmolenstraat, in het westelijk verlengde van de Gasthuisvest, herinnert ons nog aan de vroegere volwatermolen. De molensite is nu een autoparking geworden...

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Lieven Denewet, "Volmolens voor wol en zeemleder in Vlaanderen en Waals-Brabant. Deel 1. Geografische en chronologische inventaris", Molenecho's, jg. 15, 1987, nrs. 2-3, 158 p. (themanummer).
Bergmann A., Geschiedenis der stad Lier, Antwerpen, 1873, p. 133-135; Lier, 1973, derde druk.
Beukeleirs J., Economische studie over de stad Lier, in 't Land van Ryen, 1961, p. 49-62.
Boschmans M., Stadsversterkingen en waterlopen te Lier, in 't Land van Ryen, 1956, p. 21-29.
De Clercq R.M., Brief aan Herman Holemans over Lierse molens, 09.08.1976.
Janssens B., "Water- en windmolens in het oude Lier", in: 't Land van Rijen, IV, 1954, p. 49-57.
Janssens B., Album Oud Lier, s.l., s.d.
Lens A., Lier voorheen en nu, Antwerpen - Roeselare, 1986.
Lens A.-Mortelmans J., Gids voor oud Lier, Antwerpen, 1980.
Mast E., "Liers dagbericht", p. 66 (over de volkse benaming "Volmoleken")
Melis H., "Water- en windmolens in Oud-Lier", in: De Nieuwe Gazet, 265.7.1972.
Smets M. e.a., Resurgam. Na de Belgische wederopbouw, Gent, 1985.
Stadsgezichten Lier, Mens en Ruimte V.Z.W., 1978.
Thiry Antoon, "In 't Hofken van Oliveten" en VII andere Verhalen van simpele Menschen" (over de bewoner rond 1900, bijgenaamd "Spek en Eireren")
Van der Auwera, Brief aan Herman Holemans over de Lierse molens, 09.08.1965.
Van der Wee H., Een stad groeide uit het moeras, Overdruk uit 't Land van Ryen, 1962.
Van der Wee H., Lier in het economisch historisch perspectief, in 't Land van Ryen, 1956, p. 49-60.
Van Grasen Richalt, "Gedenkwaardige Memorie van Lier", Lier, Liers Genootschap voor Geschiedenis, 2014 (uitgave van zijn werk uit 1614-1616).
Verhulst A.-Duvosquel J.M. (o.l.v), Historische stedenatlas van België. Lier, Brussel, 1990.
A. Lens & J. Mortelmans, Lier in oude prentkaarten, deel II, Zaltbommel, 1979.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Zuiderkempen", Nieuwkerken, Ten Bos / Studiekring Ons Molenheem, 1978, p. 60-61.
Verstreken F., "Over vollen en volmoleken", Ons Heem, XII, 1958, p. 168-171.

Overige foto's

Volmolen, Lier, Foto ca. 1900 (coll. Stadsarchief Lier) | Database Belgische molens
© Foto ca. 1900 (coll. Stadsarchief Lier)
Volmolen, Lier, Foto voor 1911 (coll. Stadsarchief Lier) | Database Belgische molens
© Foto voor 1911 (coll. Stadsarchief Lier)
Volmolen, Lier, Foto voor 1911 (coll. Stadsarchief Lier) | Database Belgische molens
© Foto voor 1911 (coll. Stadsarchief Lier)
Volmolen, Lier, Foto ca. 1900 (coll. Stadsarchief Lier) | Database Belgische molens
© Foto ca. 1900 (coll. Stadsarchief Lier)
Volmolen, Lier, Foto voor 1911 (coll. Stadsarchief Lier) | Database Belgische molens
© Foto voor 1911 (coll. Stadsarchief Lier)