Molenechos's Homepage Molenechos.org

Lier, Vlaanderen - Antwerpen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Pettendonkmolen, Fransmanstorenmolen
Ligging
Leuvensevest
2500 Lier
hoek met Molenstraat
bij de Grote Nete
kadasterperceel I 21
Vlaanderen - Antwerpen
Gebouwd
1789
Verdwenen
1914 - 29 september, oorlog
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Bescherming
niet,
Database nummer
3301
© Prentkaart voor 1914 (coll. Stadsarchief Lier)

Beschrijving / geschiedenis

De Pettendonkmolen (naar het toponiem) was een houten korenwindmolen op de Leuvensevest (= ook de huidige straatnaam), op het zuidelijk uiteinde van de Molenstraat, aan de noordzijde van de Grote Nete.

De molen werd opgericht in 1789 door molenaar Jan Gommaar Spruyt op de grondvesten van de Fransmanstoren, een voormalige stadstoren die deel uitmaakte van de 13de-eeuwse omwalling van de stad Lier. Spruyt had voor de oprichting geen voorafgaande toestemming gekregen van het stadsbestuur! Na talrijke, lange discussies werd een akkoord getroffen: de molen mocht blijven staan, maar de molenaar moest aan de stad een jaarlijkse taks van 11 gulden en 11 stuivers betalen. Die werd voor de eerste keer in 1790 betaald.

Volgens de legger van P.C. Popp (ca. 1850) was de "Windgraenmolen", eigendom van molenaar Wilhelmus-Cornelius-Josephus Van Cauwenbergh-Spruyt ondergebracht in klasse 2 met een kadastraal inkomen van 360 frank (bebouwd) en 9,7 frank (onbebouwd, grootte 11,02 aren).

We zien de molen aangeduid op de topgrafische kaart van Vandermaelen (ca. 1860) met de benaming "Franschen Toren M(oul)in".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Cauwenbergh-Spruyt Jozef Wilhelmus, molenaar te Lier
- later, erfenis: en consoorten (= de kinderen)
- 17.01.1882, deling: a) Van Cauwenbergh François Charles, te Lier, b) Van Cauwenbergh Louis Joseph, te Lier en c) Van Cauwenbegh Constance Joseph, te Lier (notaris Van Acker)
- 26.10.1888, verkoop: De Cuyster-Vanderveken Louis, molenaar te Lier (notaris Van Acker)
- later, erfenis: de weduwe en dochter (ovelrijden van Louis De Cuyster)
- 26.06.1891, verkoop: Van Riel-Rommens Adriaan, maaldersgast te Breda (NL) (notaris Notelteirs)
- 10.10.1896, verkoop: Coolen-Ceulemans Pieter Jan, molenaar te Lier (notaris Van Acker)

De laatste molenaar was Pieter Jan Coolen-Ceulemans.

De Pettendonkmolen werd door de Duitsers op 29 september 1914 in brand geschoten en brandde totaal uit. Er volgde geen heropbouw. Ook de molenwal werd weggeruimd. Wel vertoont de Molenstraat op het zuidelijk uiteinde, waar de molen stond, nog steeds een bocht bij de kruising met de Leuvensevest.

Lieven DENEWET, Bernard JANSSENS & Herman HOLEMANS

Literatuur

Keersmaeker J. & Lemmens P.J., Kempische windmolens, Antwerpen, 1973, p. 39.
Kennes H. & Wylleman L., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kanton Lier, Bouwen door de eeuwen heen in in Vlaanderen 13N1, Brussel - Turnhout, 1990.
Bergmann A., Geschiedenis der stad Lier, Antwerpen, 1873, p. 133-135; Lier, 1973, derde druk.
Beukeleirs J., Economische studie over de stad Lier, in 't Land van Ryen, 1961, p. 49-62.
Boschmans M., Stadsversterkingen en waterlopen te Lier, in 't Land van Ryen, 1956, p. 21-29.
De Clercq R.M., Brief aan Herman Holemans over Lierse molens, 09.08.1976.
Janssens B., "Water- en windmolens in het oude Lier", in: 't Land van Rijen, IV, 1954, p. 49-57.
Janssens B., Album Oud Lier, s.l., s.d.
Lens A., Lier voorheen en nu, Antwerpen - Roeselare, 1986.
Lens A.-Mortelmans J., Gids voor oud Lier, Antwerpen, 1980.
Melis H., "Water- en windmolens in Oud-Lier", in: De Nieuwe Gazet, 265.7.1972.
Smets M. e.a., Resurgam. Na de Belgische wederopbouw, Gent, 1985.
Stadsgezichten Lier, Mens en Ruimte V.Z.W., 1978.
Van der Auwera, Brief aan Herman Holemans over de Lierse molens, 09.08.1965.
Van der Wee H., Een stad groeide uit het moeras, Overdruk uit 't Land van Ryen, 1962.
Van der Wee H., Lier in het economisch historisch perspectief, in 't Land van Ryen, 1956, p. 49-60.
Verhulst A.-Duvosquel J.M. (o.l.v), Historische stedenatlas van België. Lier, Brussel, 1990.
A. Lens & J. Mortelmans, Lier in oude prentkaarten, deel II, Zaltbommel, 1979.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Zuiderkempen", Nieuwkerken, Ten Bos / Studiekring Ons Molenheem, 1978, p. 60-61.

Overige foto's

Pettendonkmolen, Fransmanstorenmolen, Lier, Prentkaart (coll. D. Vandenbulcke, Staden) | Database Belgische molens
© Prentkaart (coll. D. Vandenbulcke, Staden)
Pettendonkmolen, Fransmanstorenmolen, Lier, Prentkaart (coll. D. Vandenbulcke, Staden) | Database Belgische molens
© Prentkaart (coll. D. Vandenbulcke, Staden)
Pettendonkmolen, Fransmanstorenmolen, Lier, Prentkaart D.V.D. ed. Van Outsel (coll. D. Vandenbulcke, Staden) | Database Belgische molens
© Prentkaart D.V.D. ed. Van Outsel (coll. D. Vandenbulcke, Staden)