De Spriet of Sprietmolen was een stenen koren- en oliewindmolen aan de oostzijde van de Doornikse Heirweg, ten noorden van het kruispunt met de Gentstraat.

De locatie was reeds lang een aantrekkelijke vestigingsplaats was voor de inplanting van een windmolen.  Dat blijkt reeds uit het stadsplan van Van Deventer van Oudenaarde uit ca. 1560, waar ter hoogte van de huidige Fatimakapel, vlakbij de latere Sprietmolen, een staakmolen wordt aangeduid.

Op de zgn. Ferrariskaart (ca. 1773) zien we enkele tientallen meters meer noordwaarts het rood symbool van een stenen windmolen.

In de jaren 1820-‘30 was de molen in het bezit van de familie Waelkens: eerst Jacobus en later Auguste. Diens weduwe verkocht de molen in 1838 aan Pierre De Graeve. Die legde zich, naast het traditioneel malen van koren, ook toe op het verwerken van mout ten behoeve van de lokale brouwerijen.

Eigenaars na 1820:
- 1821, eigenaar: Waelkens Jacques
- voor 1834, eigenaar: Waelkens-Vananeghem Auguste, handelaar te Bevere-Oudenaarde
- later, erfenis: de weduwe, rentenierster te Oudenaarde (overlijden van Auguste Waelkens)
- 24.05.1838, verkoop: De Graeve Pierre, zonder beroep te Bevere-Oudenaarde (notaris Liefmans)
- 17.04.1851, verkoop: Van Rechem Pierre Antoine, eigenaar te Mullem (notaris Platteau)
- later, erfenis: De Meulemeester Lievin en consoorten, landbouwer te Pietegem
- 27.06.1860, deling: De Meulemeester Françoise Xavière, landbouwster te Mullem (notaris Devos)
- later, erfenis: Landrieu Désiré en consoorten, pastoor te Schorisse (overlijden van Françoise De Meulemeester)
- 12.12.1894, deling: Landrieu Désiré, landbouwer te Schorisse (notaris Landrieu)
- 15.02.1908, erfenis: de erfgenamen (ovelrijden van Désire Landrieu)
- 27.02.1909, erfenis: Landrieu-Van der Beken Henri, landbouwer te Heurn
- 14.07.1919, verkoop: a) De Langhe Gaston, b) De Langhe Emile, c) De Langhe Esther en d) De Langhe Anna, te Bevere-Oudenarde (notaris Van de Velde - de gebouwen van een steenen windmolen op grond van de verkooper)
- 26.12.1922, erfenis: (van de grond) a) Landrieu-Van der Beken Hendrik Gustaaf Alice August, de weduwe, zonder beroep te Heurne en b) Landrieu Ghislena Maria Ursula, zonder beroep te Heurne (overlijden van Henri Landrieu)

Op donderdag 20 maart 1851 werd de molen met de bijbehorende hoeve-herberg "De Vier Armen" verkocht aan Pierre Antoine Van Rechem uit Mullem. Door erfenis kwam de molen rond 1860 toe aan de familie De Meulemeester: Lieven (landbouwer te Petegem) en Françoise Xavière (landbouwster te Mullem). Zij hadden Jan de Waele als molenaar, die later naar Sint-Denijs-Boekel trok. De molen en de bijbehorende gebouwen  werden in 1894 geërfd door Désiré Landrieu, landbouwer te Schorisse en in 1909 door Henri Landrieu-Van der Beken, landbouwer te Heurne.

Op het einde van de eerste wereldoorlog, in 1918, werd de molen vernield. Toch werd de molen nog hersteld en weer in gebruik genomen. Door een onvoorziene windruk  sloeg de molen op hol waarbij de molenstaart in de lucht ging en de kap afgerukt werd. De jonge molenaar, die al ziekelijk was, was er zo van aangedaan dat hij er nog zieker van werd en stierf. De molenaarsfamilie ging elders wonen.

Een prentkaart van rond 1895 toont een panorama van Oudenaarde en een deel van Bevere vanuit het zuidoosten en laat in de verte de Sprietmolen zien. Net vooraan de molen is de hoeve zichtbaar.

De overgebleven hoevegebouwen en de gehavende molenromp werden in 1919 verkocht aan de landbouwers Gaston, Emile, Esther en Anna De Langhe. In 1921 bouwde de familie Van Innis uit Heurne de bestaande hoeve om tot een L-vormige gebouwencomplex, bestaande uit een woonhuis met nutsgebouwen zoals een bakoven, toilet, varkenstal, koestal en wagenstaanplaats. De molenromp werd in 1953 gesloopt.

Het voormalig molenaarshuis en het gebouw van de vroegere herberg zogenaamd "De Vier Armen" (confer kruispunt van de Gentstraat en de Doornikse Heerweg) bleven lange tijd bewaard en werden opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.
Het was een donker bakstenen gebouw, schuin ingeplant, met dubbelhuisopstand en drie traveeën onder zadeldak, vooraan met vier linden. Achteraan aangebouwde lage gewitte dienstgebouwen en molenberg.

Het complex, totin de jaren 2000 nog altijd eigendom van de familie Van Innis, stond reeds verschillende jaren te vervallen en werd uiteindelijk in oktober 2005 afgebroken bij de voorbereidingswerken voor de woonverkaveling. Parallel hiermee werd de molenbelt afgegraven en de funderingen van de molenromp uitgebroken. Bij deze gelegenheid werd door ondergetekenden een archeologisch onderzoek uitgevoerd (zie bijlage).

Pedro PYPE & Iris LANGEN

Gedrukte bronnen
Gazette van Oudenaarde, IX, 1982, 11 (november).

Werken
Pedro Pype & Iris Langen, Archeologische sporen van de "Sprietmolen" te Bevere-Oudenaarde", Molenecho's, XXXV, 2007, 3-4, p. 358-360.
John Verpaalen, "De Sprietmolen in Bevere op de korrel genomen", Vlaamse Molens, zomer 2018, p. 4-13.
Vandeputte J.L.Th., De molens van het arrondissement Oudenaarde, Uit  hun geschiedenis, Oudenaarde, 1974, p. 246-247.
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963).
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 6. Gemeenten 0-R", Opwijk, 2006.
Bogaert C., Lanclus K., Tack A. & Verbeeck M. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Stad Oudenaarde met fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15N1, Brussel - Turnhout, 1996.
Cyril Carton, "Oudenaarde op kaart. Een grondige analyse van de 16de-eeuwse kaart van Oudenaarde van Jacob van Deventer", Masterthesis Universiteit Gent, 2009-2010.
Marc De Smet & M. Versmessen, Herinneringen aan Bevere, Oudenaarde, 1978.
L. Lamont, Inventaris "Bevere", Oudenaarde, 1976 (O.L.V.-College Oudenaarde, studiejaar 1975-1976), p. 51-52 en 98 (foto's).Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De
windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (59).

Prentkaart uit ca. 1895.
De overgebleven molenbelt net vóór de afgraving (2005)
Foto (close-up) uit de collectie van Ton Meesters, ca. 1914, mogelijk van de Sprietmolen

Mailberichten
John Verpaalen, Roosendaal, 24.09.2014, 29.05.2018, 30.08.2018.
Leo van der Drift, Den Haag, 30.05.2018
Ton Meesters, Breda, 30.05.2018.