De Hogegraafmolen, Brabantmolen of molen Legrand was een houten korenwindmolen aan de oostzijde van de Hogegraafstraat (nr. 6), op de grens met Reningelst (Poperinge), op 3,2 kilometer ten noorden van de kerk van Westouter, op het perceel met de coördinaten 50°49'27,533"NB - 2°44'01,290"O.

De benaming Hogegraafmolen is afkomstig van zijn ligging in de Hogegraafhoek, met café "Hoge Graaf" op de hoek van de huidige Poperingestraat (nr. 57) en de Hogegraafstraat. (Thans staat er een nog een hoekhuis). De naam Brabantmolen is afkomstig van zijn ligging in het gehucht Brabant. Deze naam werd nog meer toepasselijk, toen de molen na de eerste wereldoorlog werd vervangen door een exemplaar uit Brabant (zie hierna). Tenslotte is de naam "molen Legrand" ontleend aan de molenaars Legrand, die er al sinds 1847 actief waren.

Naast de windmolen stond een rosmolen om ook in windstille periodes te kunnen malen.

De staakmolen werd voor 1545 gebouwd.

We zien hem aangeduid op de kasselrijkaart van Ieper door Sanderus (1641), op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen, onder de benaming "Moulin Hooghe graeve", op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844), op de topografische kaart van Vander Maelen (ca. 1850) en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860).

Eigenaars en molenaars:
- 1545-1549, eigenaar: Deneve Olivier, zoon van Olivier, volgens octrooi
- 1570-1650, Caboche Nicolaes ("wintcoorenmolen")
- 1771 (7 november), eigenaar: Rakelboom Jean; molenaar: de Vos Joseph
- voor 1834, eigenaar: Devos Jan François, molenaar te Westouter
- 28.01.1843, verkoop: a) Devos Basilius Ignatius, molenaar te Westouter, b) Devos Martin, molenaar te Westouter en c) Devos Liévin, molenaar te Westouter (onderhandse akte - graanwindmolen en rosmolen)
- 27.03.1847, verkoop: Legrand-Decanter Petrus, molenaar te Westouter (notaris Vandenboogaerde)
- 1861, molenaar: Legrand Dominiek
- 30.09.1892, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Decanter)
- 05.12.1901, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe)
- 25.01.1903, deling: a) Legrand Desideer Xavier, molenaar te Westouter en b) Legrand Sylvia Romanie, zonder beroep te Westouter (notaris Boucquey)
- 23.03.1923, verkoop: Legrand-Devos Renatus Constantin, landbouwer te Westouter (notaris Boucquey - perceel B9 met puinen van een graanwindmolen - reeds molenaar voor 1914)
- 1925, molenaar: Legrand André

Molenaar Desiré Legrand liet in de krant "De Poperinghenaar" van 11 juni 1911 een advertentie plaatsen waarin een molenaarsknecht gevraagd werd voor de "Hoge Graevemolen".

Tijdens de eerste wereldoorlog, op 2 mei 1917, werd hij door Franse troepen afgestookt. René Legrand, gehuwd met Sophie Devos, was er toen molenaar.

In tegenstelling tot de meeste andere molens in de omgeving, werd de vernielde molen niet door een mechanische maalderij vervangen, maar door een andere staakmolen. Die werd gevonden in het verre Sint-Genesius-Rode ten zuiden van Brussel. Deze standaardmolen werd verkocht omdat het bedrijf niet meer lonend genoeg was en omdat vele huizen hem de windvang ontnamen. Hij verkeerde in bouwvallige toestand.

Molenaar René Legrand uit Westouter kocht de molen in 1923 van Thomas Dehaspe te Sint-Genesius-Rode voor 7000 frank. Molenmaker Jules Lievens-Standaert uit Langemark, die ook molenaar was op de Steenakkermolen aldaar, kwam hem uiteennemen en de Rodenaar Robert Mosselmans voerde de delen naar het station van Rode om ze per trein te laten vervoeren. Een aanzienljik deel van het houtwerk bleef te Rode, zodat in Westouter een verkleinde molen stond. De oprichting te Westouter kostte daarbij nog 42.000 frank en werd begin 1925 voltooid..

Molenaar René Legrand draaide wel eens goed door. Hij draaide eens zo snel dat de molensteen uiteensprong! De windmolen was echter geen lang leven beschoren. Hij ondervond veel concurrentie van de mechanische maalderijen.

Op 10 juli 1933, op de Poperingse kermismaandag, volgde de afbraak. Marcel Legrand, zoon van René, bouwde er een maalderij met elektrische motor. Er werd zoveel als mogelijk materiaal uit de windmolen gerecupereerd voor de inrichting van de nieuwe maalderij.

De molenwal werd afgegraven en de  vroegere molenplek is thans ingenomen door weiland. De boerderij waar de molen stond bestaat nog en wordt thans bewoond door Paul Legrand, een rechtstreekse afstammeling van de vroegere molenaars.

Zie ook: Braine-le-Comte, Moulin Saint-Roch
             Sint-Genesius-Rode, Molen De Haspe

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Gedrukte bronnen
"De Poperinghenaar“, 11-06-1911 (vraag naar molenknecht)

Kaarten
Kaart van de Kasselrij Ieper door A. Sanderus, 1641.
Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van graaf de Ferraris (1771-1778)
Atlas der Buurtwegen van Westouter, ca. 1844.
Topografische kaart van Philippe Vandermaelen, ca. 1850.
Kadastrale kaart van Westouter door P.C. Popp, ca. 1860.

Werken
E. Leeuwerck, "De verdwenen Westouterse molens", in: Aan de Schreve, I, 1971, 2, p. 25, overgenomen in: Molenecho's, V, 1977, nr. 12.
John Verpaalen, "Molens van de frontstreek, Veurne, De Klaproos, 1995.
Jozef Maes, "Verdwenen molens in het Heuvelland (deel 3)", in: Levende Molens, I, 1978, nr. 8.
Herman Holemans, West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten V-Z , Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2005.
Hubert Masquelin & Raymond Six, "Molens in het Heuvelland", in: "Bijdragen ter herdenking aan Hubert Masquelin", Heuvelland, 2011, p. 111-156 (124).
Frans Weemaes, "Een praatje bij een Vlaams molenplaatje, deel 28", Vlaamse Molens, jrg. 10, 2016, nr. 2.

Mededelingen
- Mondelinge mededelingen door Omer Lievens uit Torhout aan Lieven Denewet, jaren 1980. Omer was de zoon van molenbouwer Jules Lievens-Standaert, die de molen uit Sint-Genesius-Rode in Westouter heroprichtte in 1925.
- Mailbericht Gilbert Deraedt (Leidschendam) aan Frans Weemaes, John Verpaalen, Leo van der Drift, Lieven Denewet en Alain Goublomme, 5 juni 2016.