Molenzorg

Merksem (Antwerpen), Antwerpen


Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Molen De Pauw

Ligging
Ring 1
2170 Merksem (Antwerpen)

juist ten N v.d. Vaartkaai
en v.h. Albertkanaal
vroeger: weg Dambrugge Ekenren, hoek met Bredabaan
vroeger: kadasterperceel C3


toon op kaart
Type
Achtkante stenen bovenkruier
Functie
Koren- en oliemolen
Gebouwd
1776
Verdwenen
1860, sloop
Beschrijving / geschiedenis

Deze achtkante stenen graan- en oliewindmolen stond op het huidige tracé van de Ring 1 (omheen Antwerpen), juist ten noorden van de Vaartkaai en van het Albertkanaal.
Vroegere plaatsaanduiding: op de Gagelvelden, aan de weg Dambrugge-Ekeren, op de hoek met de (aldaar gelegen) Bredabaan. 

De oliewindmolen werd opgericht bij octrooi verleend door de Oostenrijkse keizerin Maria-Theresia op 18 maart 1776. OP de bijgevoegde figuratieve kaart zien we de ligging op de noordelijke hoek van de "Laersen weg" (= weg Dambrugge-Ekeren) en de "cassijweg van Antwerpen naar Merksem" (= verdwenen uiteinde van de Bredabaan).

Vermoedelijk was de molen al (net) opgericht bij de octrooi-toekenning, want we zien hem al aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het roodgekleurd symbool van een stenen windmolen.

In de "Gazette van Gend" van 27 juni, 4 en 11 juli 1793 verscheen de volgende advertentie:
Door de gezworen roeper Jean van Lemens, wonende in Antwerpen op de Vrijdagmarkt, wordt op 12 juli 1793 openbaar verkocht : een extra schone en welgelegen Hollandse stenen oliewindmolen, onlangs uit de grond nieuw gebouwd, met de bijhorende pakhuizen en de gaande, staande en draaiende werken, alsook de nieuwgebouwde huizing bij de molen, in het geheel 254 roeden (Polderse maat) groot, staande onder Merxem “ontrent Dambrugge”, tegen de steenweg van Antwerpen naar Breda, “hebbende het vooruytzicht op de Dam-brugge”. Inlichtingen  bij notaris Geley in de Audamstraat.  

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Merksem in 1809: "Il y a deux moulins à vent (...) Le moulin à huile est bâti en pierres, mais il n'est pas sucesptible d'un revenu plus élevé que celui à grains si on considère surtout que ce moulin ne peut être en activité qu'au moyen d'une grande mise de fonds de la part du propriétaire. Le revenu de chaque moulin est donc fixé à f. 500."

Rond 1830 werd de molen in het kadaster beschreven als volgt: "deze olie- en graanwindmolen is in steen gebouwd, hij heeft twee paar molensteenen, den graenmolen een paar steenen en de pers voor den oliemolen. Deselve was slechts ingerigt om als als oliemolen gebruikt te worden. Onverhuurd".

In 1850 werd gemeld in het kadaster: "on a placé une couple de meules à farines à l'emplacement de la fabrique de sirop, au rez-de-chaussée du moulin".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: De Pauw-Brion Guillelmus (Willem) Stephanus, olieslager te Merksem
- later, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Guillelmus De Pauw)
- 21.07.1839, erfenis: de kinderen: a) De Pauw Pierre Jean, octrooibediende te Merksem, b) De Pauw Josse, molenaar te Merksem, c) De Pauw Barbe Jossine te Merksem, d) De Pauw Marie Agnes te Merksem en e) De Pauw Guillaume, bediende te Merksem (overlijden van de weduwe Brion van Guillelmus De Pauw)
- 27.08.1851, deling: a) De Pauw Petrus Jan, klerk te Merksem en b) De Pauw Judocus, molenaar te Merksem (notaris Van Dael)

Deze bovenkruier werd in 1860 onteigend en afgebroken bij de aanleg van de vestingswerken rondom Antwepren.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven
Algemeen Rijksarchief, Financiële Raad, nr. 1903 (oprichting, 1776).

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend" 27 juni, 4 en 11 juli 1793.

Werken
Georges Kockelberg, "Historische molenvermeldingen in en om Antwerpen. Een blik op de 1000-jarige geschiedenis der Antwerpse molens", Antwerpen, 1986.
Herman Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, 1983.
P. Goetschalckx, "Geschiedenis van Schooten, Merxem en Sint-Job-in-'t-Goor", I-II, Ekeren, 1919-1920.
F. Prims, "Geschiedenis van Merksem", Antwerpen, 1951.
J. Van Thillo, "Op zoek naar onze oudste bovenkruier", in: De Verzamelaarsvrienden, X, 1977, nr. 1, p. 22-24; nr. 2, p. 20-22 en nr. 3, p. 17-18.

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: donderdag 16 november 2017

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens